Part of the debate – Senedd Cymru am 5:09 pm ar 4 Gorffennaf 2017.
Wel, Llywydd, rwy’n tueddu i gytuno â'r hyn y mae'r Aelod wedi’i ddweud. Mae’n bosibl iawn y byddai’n well gennyf pe bai ein dwylo’n fwy rhydd a bod y Cynulliad hwn yn gallu gwneud penderfyniadau am ddyfodol polisi treth yng Nghymru heb rhai o'r cyfyngiadau hyn. Ond, yn union fel yn y broses LCO, weithiau mae'n rhaid ichi ddechrau â’r system sydd gennych ac, yn eithaf buan, wrth ei defnyddio, efallai y bydd rhai o'i diffygion yn dod i'r amlwg, ac y daw system lai beichus i'r amlwg. Ni fyddwn yn gwybod hynny oni bai ein bod yn profi’r system, a dyna beth yr wyf i’n cynnig ein bod yn dechrau gweithio arno y prynhawn yma.
Mae syniadau ar gyfer trethi newydd yng Nghymru wedi cael eu cyflwyno gan nifer o unigolion a sefydliadau ers i Ddeddf Cymru 2014 gael Cydsyniad Brenhinol. Roedd adroddiad 2016 y Sefydliad Bevan ‘Treth er Budd’ yn amlinellu wyth treth bosibl i Gymru—o drethi iechyd y cyhoedd, fel treth gwelyau haul a threth pecynnu cludfwyd i dreth gwerth tir a threth dŵr. Rwy’n ddiolchgar iawn i Sefydliad Bevan am wneud y cyfraniad cyntaf i’r ddadl newydd hon. Nid wyf yn meddwl y byddent yn disgwyl y byddai cwmpas ein hystyriaeth wedi’i gyfyngu i'r syniadau a amlinellwyd ganddynt, a hoffwn chwilio y tu hwnt i'r ymchwil hwnnw am syniadau eraill sy'n cefnogi ein hymrwymiad i degwch, lles a thwf. Felly, cafwyd awgrymiadau eisoes am drethi newydd i gefnogi gwasanaethau Cymru, fel treth i ariannu gofal cymdeithasol—syniadau a gyflwynwyd gan Gerry Holtham ac Eluned Morgan, yr wyf yn awyddus i’w hystyried fel rhan o'r ddadl hon. Mae cynigion treth eraill yn dechrau o uchelgais i ddefnyddio dulliau cyllidol i leihau arferion niweidiol fel targedu bancio tir drwy osod ardoll ar dir heb ei ddefnyddio, ac rwy’n bwriadu cymryd diddordeb penodol yn yr ardoll tir gwag a gyflwynwyd yn ddiweddar yng Ngweriniaeth Iwerddon.
Mae trethi newydd hefyd yn rhoi cyfle inni, Llywydd, adeiladu ar gryfderau Cymru. Gallem ystyried trethi sy'n anelu at gynyddu ein lefelau ailgylchu, neu edrych ar y dreth twristiaeth sydd wedi ei chynnig yn yr Alban. Fel rhan o'r broses hon, rwy'n awyddus iawn i glywed syniadau gan bob Aelod yn y Siambr hon, heddiw a dros fisoedd yr haf, a byddaf yn gofyn i randdeiliaid eraill am eu syniadau hefyd. Hoffwn ddechrau sgwrs ynglŷn â’r trethi newydd hyn â phleidiau gwleidyddol, â’r cyhoedd, busnesau a sefydliadau ledled Cymru. Hoffwn glywed sut y gallai trethi newydd weithredu ochr yn ochr â dulliau polisi eraill i sicrhau gwelliannau ar gyfer ein cymunedau. Yn anarferol, efallai, Llywydd, wrth eistedd yma yn y Siambr y prynhawn yma, rwyf wedi derbyn e-bost gan aelodau o'r cyhoedd yn amlinellu syniadau newydd eraill y gallem feddwl amdanynt yn y maes hwn. Mae hynny'n bwysig iawn imi oherwydd hoffwn i wneud edrych ar drethi drwy lygaid y trethdalwr yn ganolog i'r ffordd yr ydym yn datblygu polisïau treth yng Nghymru.