Part of the debate – Senedd Cymru am 4:27 pm ar 11 Gorffennaf 2017.
Diolch am y sylwadau a’r cwestiynau. Unwaith eto, yn yr adroddiad, un o'r ffactorau sydd wedi ei gydnabod yw’r ehangu sylweddol o ran ein poblogaeth hŷn—rydym yn mewnforio pobl hŷn sydd eisiau ymddeol yng Nghymru, yn ogystal â’r ffaith bod mwy o bobl sydd wedi bod yma am gyfnod hwy o amser yn syml yn byw'n hirach. Fel y dywedais, mae'n destun dathlu, ond mae'n golygu her i ni. Ac rwy’n credu ei fod yn deg dweud, mewn trafodaethau, nid yn unig gyda'r Gweinidog, Rebecca Evans, ond hefyd gyda Ken Skates, bod cydnabyddiaeth o werth economaidd y sector gofal, gan gydnabod ei fod yn gyflogwr mawr yn barod, ac, os ydym ni’n gwella amodau gwaith a chyflog y bobl yn y sector hwnnw, mae 'na effaith economaidd hefyd, ac yn aml, yn fras, ar gyfer pobl dlotach. Mae’r bobl sy'n gweithio yn y sector gofal yn tueddu i beidio â bod yn bobl sydd â chefndir o fantais economaidd sylweddol—yn sicr y rhai sy’n gweithio i’r sector gofal cyflogedig—ac mae rhywbeth ynghylch codi statws y proffesiwn, fel y dywedais yn gynharach mewn ymateb i Angela Burns, a hefyd yr hyn yr ydym yn ei wneud o ran helpu'r sector i ddeall mewn gwirionedd beth fydd hyn yn y dyfodol. Dyna pam mae pethau fel datganiadau am sefyllfa’r farchnad yn bwysig o ran bwrw ymlaen â chynllun y Ddeddf gwasanaethau cymdeithasol a llesiant, fel y gall pobl wneud dewisiadau a phenderfyniadau am y dyfodol, boed yn gwmnïau bach annibynnol o fewn y sector neu’n weithredwyr mwy hefyd.
Y pwynt am gynllunio cyfalaf—mae hyn yn ymwneud â'r ystad iechyd a gofal. Nid yw hynny’n golygu cartrefi pobl—wyddoch chi, lle mae pobl yn adeiladu ardaloedd i ddarparu iechyd a gofal mewn gofal sylfaenol, gofal eilaidd, ac, wrth gwrs, mewn gofal preswyl hefyd. Ond bydd angen meddwl, unwaith eto, am ein safonau ansawdd tai, gan nad yw ein cymdeithasau tai ond yn darparu’n unig, os mynnwch chi, dai cymdeithasol safonol ar gyfer pobl i fyw ynddynt. Mae llawer o'r tai a ddarperir ganddynt yn gartrefi gofal, ac maen nhw’n darparu llawer o ofal ychwanegol erbyn hyn hefyd. Mae hon yn nodwedd sy'n datblygu, a dyma fydd yr her: ai’r hyn sy’n cael ei greu yw’r hyn y credwn, o ddifrif, sy’n mynd i ddiwallu anghenion y boblogaeth bresennol ac ymhen pump a 10 mlynedd, ac yn hwy hefyd? Ac mae honno’n her nid o ran sut mae pobl yn gweithio ar draws y Llywodraeth, ond â phartneriaid y tu allan i'r Llywodraeth hefyd.
Ar eich pwynt am ariannu, fe wnaethon ni ddiystyru hynny’n benodol ac nid aethom i fanylion ariannu yn y dyfodol ar gyfer y system iechyd a gofal. Mae cylch gorchwyl yr adolygiad eisoes yn sylweddol. Byddai ychwanegu hyn eto hyd yn oed yn fwy o broblem, ac, mewn gwirionedd, mae trethi cyffredinol yn ariannu rhan fawr o'r hyn yr ydym yn sôn amdano. Ac i geisio dweud wedyn bod gennym safbwynt gwahanol yma—mewn gwirionedd, mae cwestiynau ehangach ledled y DU am ariannu gwasanaethau cyhoeddus, nid yn unig yng Nghymru, ond ledled y DU.
Eich pwynt olaf, ar ofalwyr—bydd gan y Gweinidog rywbeth cadarnhaol i'w ddweud, rwy’n credu, am sut yr ydym yn rhoi mwy o gymorth i ofalwyr yn y presennol i sicrhau bod cyfle iddynt gael seibiant a hwnnw’n seibiant priodol, gan nad yw hynny’n rhywbeth y dylem ei ohirio am bump neu 10 mlynedd i’r dyfodol.