Part of the debate – Senedd Cymru am 4:26 pm ar 19 Medi 2017.
Ydy. Hynny yw, o safbwynt Llywodraeth y DU, mater bach yw hwn. O'n safbwynt ni mae'n fater pwysig iawn. Fel y dywedais, nid oes—. Nid yw cytundeb ar eu rhan nhw yn costio dim iddyn nhw o gwbl; nid oes unrhyw bris i’w dalu ganddyn nhw. Ond mae pris enfawr i Gymru.
Rhan o'r anhawster yma yw’r ffaith bod Llywodraeth y DU ar hyn o bryd yn ei chael yn anodd deall pa mor bwysig yw'r broblem hon i ni a'r Alban. Nid wyf i’n credu eu bod nhw’n deall, ond, yn sicr, rydym ni’n deall, ac mae pobl Cymru yn deall. Dyna'r egwyddor sylfaenol, sef y dylai pwerau ddod i’r mannau hynny sy'n briodol o ran meysydd datganoledig: yn y sefydliadau datganoledig. O'n safbwynt ni, ni all fod yn iawn i Weinidogion y DU allu ymyrryd â chyfraith Cymru a basiwyd gan y Cynulliad hwn, neu ei newid, o bosibl, heb gyfeirio at y Cynulliad hwn, nac, yn wir, at Senedd y DU. Rwy’n cofio’n dda rai o'r dadleuon a oedd yn cael eu hymarfer yn ystod y refferendwm i ddod â phwerau yn ôl i’r—'senedd' meddan nhw, fel pe bai'n un: 'i'r Senedd'. Yna, wrth gwrs, y peth cyntaf sy'n digwydd yn rhan o'r Bil diddymu yw nad yw'r Senedd yn cael y pwerau hynny; maen nhw’n aros yn nwylo'r Llywodraeth. Mae yna faterion i ni fel Llywodraeth Cymru, oherwydd wrth i bwerau ddychwelyd atom ni, mae'n hynod bwysig bod y pwerau hynny yn dychwelyd, i'r graddau y mae’n bosibl gwneud hynny, i'r sefydliad hwn, ac nid i'r Llywodraeth, fel y sefydliad etholedig. O reidrwydd, mae angen i bwerau'r Llywodraeth fod mor gyfyngedig â phosibl, o ystyried y ffaith bod y sefydliad hwn, wrth gwrs, wedi ei ethol. Ond mae Llywodraeth y DU wedi mynd yn groes i hyn, drwy fynd i'r llys i ymladd y pwynt hwn. Ond dylai'r pwerau fod yn nwylo’r weithrediaeth, nid yn nwylo’r ddeddfwrfa. Mae'n rhaid bod hynny yn anghywir mewn egwyddor.
Un o'r themâu sydd wedi codi heddiw gan gynifer o siaradwyr yw bod llawer o ffyrdd gwell o wneud hyn na'r ffordd y mae Llywodraeth y DU wedi’i chymryd ar hyn o bryd. Mae'n deg dweud, rwy'n credu, bod llawer ar feinciau y Ceidwadwyr sy'n cydnabod hynny. Gallaf ddeall bod amser a lle ar gyfer dweud pob peth; rwy'n deall hynny. Mae hwn yn fater y gellir ei ddatrys, ond mae angen i Lywodraeth y DU ymgysylltu, ac mae hynny yn cynnwys Prif Weinidog y DU, mae’n cynnwys y bobl hynny sy'n gwneud y penderfyniadau hyn. Nid y Swyddfa Gymreig sy'n penderfynu ar hyn; y Swyddfa Gymreig, i bob pwrpas, yw—rwy'n dweud hyn fy hun; y Swyddfa Gymreig 20 mlynedd yn ôl—Mae’r Swyddfa Gymreig ei hun yn fath o eiriolwr yn yr ystyr hwnnw. Pe bai hyn yn nwylo’r Swyddfa Gymreig, efallai y gallai fod gwell ymgysylltiad, ond nid dyna’r sefyllfa. Mae hwn yn gyffordd sylfaenol ar daith datganoli. Rydym naill ai yn symud tuag at sefyllfa lle mae Llywodraeth y DU yn cadw pwerau mewn meysydd yr ydym yn eu rheoli ar hyn o bryd, neu rydym yn symud tuag at sefyllfa lle mae pwerau'n dod i’r man priodol ac mae gennym well strwythur, nid yn unig i Gymru, ond i'r DU gyfan, sy'n cynrychioli partneriaeth y cenhedloedd sy'n bodoli yn y DU.