Wel, rwy’n credu bod angen i ni fod yn ofalus ynglŷn â’r hyn rydym yn ceisio ei wneud a’i gyflawni. Rydym yn awyddus i ddeall sut y gallwn ddarparu cyfle i fwy o bobl hyfforddi a chyflawni rhan neu’r cyfan o’u haddysg a’u hyfforddiant meddygol yng ngogledd Cymru. Mae yna bwynt gwahanol fodd bynnag, rwy’n credu, ynglŷn â’r ffordd y mae gennym set fwy aeddfed o gysylltiadau gyda chydweithwyr yng ngogledd-orllewin Lloegr, a chydnabod y ffaith fod llawer o fyfyrwyr sy’n hanu o Gymru yn mynd i ogledd-orllewin Lloegr i gael addysg a hyfforddiant meddygol, nid oherwydd nad ydynt yn cael cyfleoedd—efallai’n rhannol mai dyna pam y mae rhai pobl yn mynd—ond oherwydd bod llawer o bobl yn dewis gadael cartref a mynd ymhellach i ffwrdd. Mae hynny’n rhan o ddeall nid yn unig y llwybr y mae myfyrwyr yn ei gymryd, ond mae angen inni fod yn well am gadw pobl yng Nghymru a rhoi cyfleoedd iddynt aros yma, ond hefyd yn well o ran yr hyn rydym yn ei wneud ynglŷn ag adennill y bobl hynny a dod â hwy’n ôl i Gymru. Mae yna fater penodol yma ynglŷn â dychwelyd ac ailwladoli sgiliau iaith Gymraeg o fewn y proffesiynau gofal iechyd hefyd.

Dywedais o’r blaen mai’r canlyniad gwaethaf posibl fyddai buddsoddi mewn lleoedd ychwanegol mewn unrhyw ran o Gymru, ac na fyddai unrhyw gynnydd yn nifer y graddedigion a gadwn yng Nghymru yn sgil hynny. Felly, mae’n golygu edrych ar bob rhan ohono: faint o bobl sy’n cael addysg a hyfforddiant meddygol yng Nghymru, a hefyd beth a wnawn i gadw pobl pan fyddant yn gorffen yr addysg a’r hyfforddiant hwnnw yn ogystal? Felly, mae hynny, yn ei hanfod, yn ymwneud â llawer mwy na nifer y myfyrwyr meddygol a lle maent o fewn y system; mae’n ymwneud â sicrhau bod gennym weithlu meddygol gwirioneddol gynaliadwy yng Nghymru ac mae angen ystyried a gweithredu pob agwedd ar addysg a hyfforddiant sydd ar y gweill yn effeithiol.

Mae hyn yn mynd yn ôl at rai o’r sylwadau rwy’n falch fod pobl wedi’u nodi, gan gynnwys cyfeiriad rheolaidd Hefin David—ac a gaf fi eich canmol am hynny—wrth gyfeirio’n ôl at y Cymoedd gogleddol, ond mae yna bwynt ehangach ynglŷn â sut yr ydym yn sicrhau bod uchelgais gan blant i ddod yn feddygon: y drafodaeth a gawn am y gwasanaeth iechyd a dealltwriaeth pobl eich bod yn mynd i’w chael hi mewn sawl ffordd mewn gwirionedd os ewch i mewn i’r gwasanaeth iechyd, a’r ffordd y siaradwn am y gwasanaeth yn fwy cyffredinol. Mae yna bobl a fyddai fel arall wedi dewis gyrfa mewn meddygaeth sy’n dewis opsiynau gwahanol. Dyna her i bob un ohonom, beth bynnag yw ein gwleidyddiaeth, ynglŷn â gweld y bobl hyn yn cael y cyfleoedd hynny lle bynnag y maent yn byw.

Mae yna bwynt ynglŷn â mwy o ymwybyddiaeth o rolau, nid yn unig rolau meddygol, ond pob rôl o fewn y gwasanaeth iechyd gwladol. A chysondeb cyfleoedd ledled Cymru i bobl ifanc gael cyfleoedd profiad gwaith i’w cyflwyno i ofal iechyd, nid yn unig o safbwynt cyflogaeth, ond o safbwynt cyflogaeth a safbwynt claf hefyd. Oherwydd rydym yn cydnabod nad yw cyfleoedd profiad gwaith go iawn, fel y maent yn bodoli ar hyn o bryd, wedi cael eu dosbarthu mor gyfartal ag y byddem yn dymuno iddynt fod ac wrth gwrs, mae llawer o bobl sydd eisoes o fewn y gwasanaeth ac o’i amgylch yn fwy tebygol o gael y cyfleoedd hynny. Felly, mae angen inni wneud ymdrech ragweithiol i sicrhau bod y cyfleoedd hynny’n cael eu lledaenu’n ehangach.

Rwy’n hapus i gydnabod y newidiadau a wnaed i brosesau derbyn yn ysgolion meddygol Caerdydd ac Abertawe a’r gwelliannau yn nifer y myfyrwyr sy’n hanu o Gymru sy’n cael eu derbyn. Dengys data derbyniadau fod 80 y cant o fyfyrwyr sy’n byw yng Nghymru wedi cael cynnig lle i astudio yn Abertawe. Yn y nifer a dderbyniwyd y llynedd, cawsant y lleoedd hynny ac maent yn dweud bod yna 88 o fyfyrwyr sy’n hanu o Gymru yng Nghaerdydd, a dyna’r nifer uchaf ers chwe blynedd. Felly, mae cynnydd wedi’i wneud, ond rwy’n sicr yn cydnabod bod angen gwneud rhagor. Rhan o hyn yw sicrhau bod ein myfyrwyr ifanc a’n pobl ifanc ein hunain yn gyfarwydd â’r broses ddewis ac yn cael cyfle i ymarfer y sgiliau hynny, felly os ydynt yn cael cyfle i gael cyfweliad, maent yn y lle gorau i berfformio’n dda mewn gwirionedd a chael cynnig lle. Mae hynny’n ymwneud ag adborth cadarnhaol ac adeiladol, ond gwneud hyn i gyd ar sail ragweithiol i annog y ceisiadau yn y lle cyntaf.

Oherwydd mae angen i ni ddangos budd ehangach astudio yng Nghymru, a bod profiad myfyrwyr yma’n ddigon cadarnhaol i annog unigolion i aros a pharhau i weithio yng Nghymru. Mae hynny’n golygu sicrhau bod digon o gyfleoedd mewn hyfforddiant ôl-raddedig i bobl ddilyn eu gyrfaoedd, gan gynnwys, wrth gwrs, drwy gyfrwng y Gymraeg. Mae hynny’n golygu bod yn rhaid i hyfforddiant yng Nghymru gynnig llawer o ddewisiadau a manteision. Ond o fod yn genedl fach, dylid cael profiad mewn meddygaeth drefol a gwledig, er mwyn darparu cyfleoedd i ddarganfod yr amrywiaeth sy’n perthyn i bob lleoliad. Mae hyn yn cysylltu â pheth o’r gwaith y mae Julie Morgan wedi cyfeirio ato, gan gynnwys, yn benodol, cyfleoedd gwledig fel mantais gadarnhaol i bobl sydd am ddod i mewn i’n system ac sydd am aros o’i mewn. Nawr, mae angen i bob rhan o’r jig-so weithio gyda’i gilydd os ydym yn mynd i fanteisio ar unrhyw leoedd ychwanegol y gellir eu sefydlu, ac rwyf eisoes yn gweithio gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg ar y materion hyn. Fel y dywedais, rwyf wedi rhoi fy ymrwymiad i ddychwelyd yn benodol at fater gogledd Cymru eleni.

Rwy’n croesawu cydnabyddiaeth y pwyllgor a’i gefnogaeth i’r ymgyrch Hyfforddi, Gweithio, Byw. Unwaith eto, cafodd 91 y cant o leoedd hyfforddi meddygon teulu eu llenwi y llynedd, sef cynnydd o 75 y cant y flwyddyn flaenorol, ac mae’r cynnydd yn y rhannau o Gymru lle y cyflwynwyd y cynllun cymhelliant ariannol newydd. Rwy’n hapus i gadarnhau wrth Jeremy Miles y byddwn yn adolygu effaith y cynllun cymhelliant i wneud yn siŵr ein bod o ddifrif yn helpu i ddod â mwy o bobl i mewn i’n system, yn hytrach na symud niferoedd o gwmpas drwy greu gwahanol broblemau mewn gwahanol rannau o’r wlad. Daw hynny â mi hefyd at bwynt Hefin ynghylch gofal iechyd lleol. Mae yna rywbeth am yr iaith a ddefnyddiwn ynglŷn â phwy sy’n siarad â phwy am yr hyn y gall pobl ei ddisgwyl. Yn aml yn y gwasanaeth iechyd rwy’n meddwl ein bod yn defnyddio iaith benodol nad yw mewn gwirionedd yn golygu llawer i’r cyhoedd ac rydym yn eu cau allan gyda’r iaith a ddefnyddiwn, ond hefyd y ddealltwriaeth o’r hyn y bydd yn ei olygu iddynt a hwythau’n dal i fod eisiau i wasanaeth gael ei ddarparu.

Rwy’n cydnabod bod angen i mi orffen, ond rwyf am nodi y bydd yr ymgyrch Hyfforddi, Gweithio, Byw yn parhau ac y bydd yna ffocws arbennig ar hyfforddiant seiciatreg i fynd i’r afael â’r cyfraddau isel a welsom yno hefyd. Felly, mae ein holl ymdrechion, gan gynnwys sefydlu Addysg a Gwella Iechyd Cymru, y byddaf yn dychwelyd ato eto yn y dyfodol, yn ymwneud â sut yr ydym yn gwella cyfraddau recriwtio a chadw ar draws ein gweithlu, ac rwy’n croesawu’n fawr yr adroddiad a’r ddadl adeiladol iawn gan yr Aelodau a’r pwyllgor heddiw.