Hoffwn ddiolch i’r Aelodau am eu cyfraniadau a’r cyfle i ymateb i’r ddadl heddiw. Mae’n werth ystyried bod y Papur Gwyn sy’n cael ei grybwyll wrth basio yn nodi cyfres o argymhellion amrywiol ar gyfer datblygu gwasanaethau iechyd a gofal yng Nghymru mewn gwirionedd, gan mai ein nod yw gosod pobl yn y canol ym mhob dim a wnawn, a galluogi sefydliadau i weithio’n well gyda’i gilydd ar draws ffiniau.

Cawsom beth o’r sgwrs hon ddoe, wrth gwrs, yn y ddadl ar yr adolygiad seneddol. Dyma ran gyson o ddull y Llywodraeth o weithredu: mae’r dinesydd, yr unigolyn yn ganolog i’r ffordd y mae gwasanaethau iechyd a gofal yn gweithio, yn cael eu cynllunio a’u darparu. Ceir cytundeb eang fod angen i systemau iechyd a gofal yma yng Nghymru weithio mewn ffordd wahanol i ddarparu’r gwasanaethau hynny a’r mathau o ganlyniadau y mae pobl ar draws Cymru i gyd am eu gweld. Dyna pam y mae’r Papur Gwyn yn edrych ar ddull system gyfan ac yn argymell pecyn o fesurau i gefnogi integreiddio agosach. Maent yn cynnwys argymhellion ar gyfansoddiad byrddau iechyd, sy’n ffactor allweddol yn y ffordd y gweithredir sefydliadau a sut y gwneir penderfyniadau; syniadau newydd pwysig ynghylch ansawdd a gonestrwydd i fod yn sail i ddiwylliant o gynllunio, cydweithio, a bod yn agored a thryloyw; meysydd lle gellid cydgysylltu iechyd a gofal cymdeithasol yn llawer mwy effeithiol, megis wrth osod safonau cyffredinol lefel uchel ar gyfer ymdrin â chwynion—rhywbeth y mae’r ombwdsmon wedi galw amdano yn y gorffennol; ymgysylltiad parhaus a gwneud penderfyniadau ar newid gwasanaeth, nid fel digwyddiad un tro ond fel proses barhaus i ymgysylltu â’r cyhoedd; ac wrth gwrs, rheoleiddio ac arolygu, gan gynnwys cydlyniad ac annibyniaeth yr arolygiaeth bresennol. Ac yn bwysig, wrth gwrs, mae mesurau i gryfhau llais y dinesydd yn elfen hanfodol o’r gwaith o gyflawni hyn. Dyna beth y mae’r Llywodraeth am ei wneud—cryfhau, nid gwanhau, llais y dinesydd.

Fel gyda phopeth, mae angen i ni edrych ar yr hyn y dylem adeiladu arno, yr hyn sydd wedi gweithio’n dda a deall beth sydd heb weithio’n dda, a dysgu o brofiadau mewn mannau eraill. Fel y gŵyr yr Aelodau, cafwyd hanes hir o alwadau am ddiwygio cynghorau iechyd cymuned. Cyfeiriwyd at adolygiad yr Athro Marcus Longley yn 2012, a gwnaeth hwnnw argymhellion i wella ein system bresennol, yn ogystal â thynnu sylw at yr angen i feddwl yn wahanol am y dyfodol. Nid yn unig ei fod wedi argymell hynny, ond rydym wedi gweithredu cyn belled ag y bo modd yr hyn y gallwn ei wneud o adolygiad Longley o fewn ein system bresennol.

Roedd adroddiad interim yr adolygiad seneddol, a gyhoeddwyd ym mis Gorffennaf, ac a drafodwyd gennym ddoe, yn nodi y gellid cryfhau llais y cyhoedd yng Nghymru drwy ddiwygio’r trefniadau presennol. Ac eto, dyna y mae’r Llywodraeth yn argymell ei wneud, ac mae’n ddiddorol fod y ddadl yn nodi mai cael gwared ar gyrff a chael gwared ar lais y bobl y mae’r Llywodraeth eisiau ei wneud, sef yr union beth nad ydym yn argymell ei wneud; rydym yn argymell ffordd wahanol a diwygio’r broses. Mae aelodau ym mhob rhan wedi dweud eu bod yn cydnabod bod yna achos dros ddiwygio, gan fod llawer wedi newid ers cyflwyno’r CICau yn y 1970au ac ni ddylem esgus y gallwn barhau i weithredu’r un system gan ein bod yn cydnabod y newidiadau y mae pawb ohonom yn dymuno eu gweld yn cael eu gwneud ar draws iechyd a gofal.

Yn gynyddol, wrth gwrs, mae gwasanaethau iechyd a gofal yn cael eu hintegreiddio. Felly, dylai unrhyw gorff sydd ar waith i gynrychioli llais y dinesydd gael ei sefydlu i gydnabod ac ymateb i’r newid hwnnw. Ni allwn gael llais newydd i’r dinesydd sy’n mynd ar draws iechyd a gofal cymdeithasol heb gael deddfwriaeth sylfaenol i gyflawni hynny. Felly, mae angen diwygio’n sylfaenol y ffordd y mae’r corff sy’n rhoi llais i’r dinesydd yn gweithio. Dyna pam mai amcanion sylfaenol y Papur Gwyn yw datblygu argymhellion sy’n addas i’r dyfodol ac i ystyried o ddifrif yr integreiddio cynyddol a welwn yn awr ac y disgwyliwn ei weld yn y dyfodol.

Mae’r argymhellion i ddiwygio CIC yn rhan o becyn a ddisgrifiais, ac os caiff ei roi mewn grym, credaf y bydd yn gwella ansawdd ac yn gosod y dinesydd yng nghanol y gwaith o gynllunio a darparu iechyd a gofal cymdeithasol.