Part of the debate – Senedd Cymru am 4:50 pm ar 27 Medi 2017.
Diolch, Dirprwy Lywydd. Roedd nifer o bwyntiau a godwyd gan siaradwyr sy’n bwyntiau pwysig y mae angen mynd i’r afael â hwy, ac mae angen cydnabod yr heriau. Y peth sy’n rhaid i mi ddweud, wrth gwrs, yw mai’r ddogfen, ‘Ffyniant i Bawb’, yw’r sail y bydd penderfyniadau’r Llywodraeth yn cael eu gwneud arni. Bydd yn arwain at fwy o fanylion maes o law. Bydd y cynllun gweithredu economaidd yn cael ei gyhoeddi erbyn y Nadolig eleni, os gallaf wneud hynny’n gwbl glir, ac yna, wrth gwrs, byddwn yn gallu dangos beth a wnawn i wella bywydau pobl Cymru ymhellach.
Rhaid i mi ddweud, roedd yna afrealrwydd, onid oedd, yn perthyn i gyfraniadau’r Ceidwadwyr? Mae dros £1 biliwn wedi ei dorri oddi ar gyllideb Cymru. Eto i gyd, yng ngwlad y Ceidwadwyr Cymreig, mae’r goeden arian hud yn tyfu ac rydym yn gallu gwario cymaint o arian ag y dymunwn. Rwy’n derbyn eu bod mor anfedrus fel bod Janet Finch-Saunders wedi dweud bod yn rhaid i mi ystyried delio â Llywodraeth y DU, a byddaf yn gwneud hynny gan ei bod yn amlwg na allant hwy wneud.
Ble mae’r £1.67 biliwn a gafodd Gogledd Iwerddon, yn groes i fformwla Barnett? Dim gair gan y Ceidwadwyr Cymreig. [Torri ar draws.] Dim gair gan y Ceidwadwyr Cymreig. Felly, oes, mae’n rhaid i rywun siarad dros Gymru. Fe wyddom nad y Ceidwadwyr Cymreig a wnaiff hynny.
Gwrandewais yn ofalus ar yr hyn a oedd gan Janet Finch-Saunders i’w ddweud am ddigartrefedd, ond ni allwch roi diwedd ar ddigartrefedd drwy werthu tai cyhoeddus, sef yr union beth y maent am ei wneud. Eu hateb i ddigartrefedd yw gwerthu mwy o dai i wneud pobl yn fwy digartref, ac mae’n anwybyddu effaith y dreth ystafell wely ar bobl. Mae’n anwybyddu’r hyn sydd wedi digwydd gyda’r credyd cynhwysol. Roeddwn yn Brighton ar y penwythnos, gwn eu bod wedi fy ngweld yno, ni welais erioed gymaint o ddigartrefedd. Fe’m trawyd yn Brighton y penwythnos hwnnw pa mor ddrwg oedd pethau yn Brighton a faint o bobl ddigartref oedd yno, ac mae hynny o ganlyniad i bolisïau a ddilynir gan ei phlaid.
Rwy’n cymeradwyo ei beiddgarwch. Mae hi’n sefyll ar ei thraed ac yn siarad am seilwaith. Ei phlaid hi a gafodd wared ar drydaneiddio rhwng Caerdydd ac Abertawe. Ei phlaid hi sy’n gwrthod trydaneiddio’r rheilffordd ar hyd arfordir gogledd Cymru. Nid materion wedi’u datganoli yw’r rhain, maent yn nwylo Llywodraeth y DU. Mae gan Gymru 11 y cant o drac rheilffordd Cymru a Lloegr ac mae’n cael 1.5 y cant o’r buddsoddiad. Dyna realiti’r hyn y mae’r Torïaid yn ei wneud dros Gymru.
A ble mae’r morlyn llanw? Fe ddywedom ni hyn ddoe: os ydych am wneud gwahaniaeth go iawn i fywydau llawer o bobl a gwella economi Cymru a chreu ynni glân, ynni gwyrdd, mae angen inni weld y morlyn llanw yn symud ymlaen. Pam na wnewch chi ddweud hyn wrth eich cydweithwyr yn hytrach na dibynnu arnaf fi i wneud hynny? Rwy’n hapus i wneud hynny ar eich rhan, ond mae’n amlwg fod angen gwersi arnoch sut i ddylanwadu ar eich plaid eich hun.
Gwrandewais yn ofalus ar yr hyn a ddywedodd Paul Davies. Nid wyf yn derbyn bod y Gymru wledig wedi ei hanghofio, o bell ffordd. Mae’n hynod o bwysig ein bod yn darparu gofal iechyd mor agos at gartrefi pobl â phosibl. Yr hyn na allaf byth mo’i dderbyn yw bod yn rhaid i ofal iechyd fod mewn sefyllfa lle y mae naill ai’n lleol neu’n well. Mae pobl yn haeddu mynediad at y gofal iechyd gorau lle bynnag y maent yn byw yng Nghymru. Dyna ni, o’m rhan i. Os gellir ei ddarparu mor lleol ag sy’n bosibl, gwych. Dyna’n union sut y dylai fod. Ond os bydd yn rhaid i bobl deithio ychydig ymhellach i gael triniaeth well gyda gwell canlyniadau, yna mae hynny’n rhywbeth nad wyf yn credu y dylem ei ofni.
Ar yr A40—rydym am symud ymlaen, wrth gwrs, gyda deuoli’r A40. Rydym yn cydnabod pa mor bwysig yw hynny i’w etholaeth. Ar fannau gwan band eang, mae’n anodd rhoi amserlen ar gyfer cymunedau penodol. Os yw am ysgrifennu ataf, buaswn yn fwy na pharod i roi amserlenni ar gyfer cymunedau penodol iddo. Mae’n dweud nad oes buddsoddiad o gwbl. Wel, edrychwch ar yr ysgolion sydd wedi cael eu hadeiladu ar hyd a lled gorllewin Cymru. Ysgolion newydd yn cael eu hadeiladu, ailagor gorsaf dref Abergwaun ac Wdig, er enghraifft, a chysylltiadau rheilffyrdd gwell i mewn i ogledd Sir Benfro—nid yw hynny wedi’i ddatganoli hyd yn oed. Nid yw wedi’i ddatganoli hyd yn oed ac mae’n rhywbeth yr ydym wedi gwario arian arno er mwyn gwella bywydau ei etholwyr ei hun.
Os caf ymdrin â rhai o’r materion eraill a godwyd yn yr amser sydd gennyf: o ran yr economi, rydym yn gwybod bod diweithdra yn awr fel mater o drefn ar yr un lefel â, neu’n is na chyfartaledd y DU. Ni fyddai modd dychmygu hynny yn ôl yn y 1990au. Gwyddom fod cyfraddau cyflogaeth yn uwch na’r hyn a oeddent yn y 1990au. Gwyddom hefyd fod cynnyrch domestig gros wedi cynyddu, ond nid yw wedi cynyddu ar yr un cyflymder â rhai rhannau eraill o’r DU. Mae hynny’n wir. Pam? Un o’r rhesymau, wrth gwrs, yw bod angen i ni wneud yn siŵr ein bod yn parhau i fuddsoddi mewn sgiliau. Wrth i bobl gael mwy o sgiliau, gallant gael swyddi sy’n talu’n well, fel y gallant roi mwy o arian yn eu pocedi. Dyna’n union a wnawn. Mae gennym ymrwymiad i gael 100,000 o brentisiaethau ar gyfer pobl o bob oedran a fydd yn rhoi’r sgiliau sydd eu hangen arnynt i ennill mwy o arian, ond hefyd i’n galluogi i ateb y cwestiwn yr ydym bob amser yn ei gael gan fuddsoddwyr: ‘A oes gennych y sgiliau yr ydym eu hangen i ffynnu yn eich gwlad?’ Yn gynyddol, gallwn ddweud ‘oes’. Nid ydynt yn dod i Gymru oherwydd yr arian—dywedodd Aston Martin hynny’n glir—maent yn dod i Gymru am fod y sgiliau yma.