Part of the debate – Senedd Cymru am 4:57 pm ar 27 Medi 2017.
Na, nid oedd digon o sectorau. Un o’r problemau a wynebem—ac roedd yn fater rwy’n cofio ei drafod gyda fy nghyn gyd-Aelod Ieuan Wyn Jones, fel Dirprwy Brif Weinidog—oedd bod ymdrechion wedi’u gwneud yn y blynyddoedd cyn hynny i ddenu buddsoddiad mewn unrhyw faes ac wrth gwrs, ni allwch wneud hynny. Oni bai eich bod yn gallu dangos bod gennych hanes da o wneud hynny yn eithaf aml mae’n anodd iawn denu buddsoddwr arall yn yr un maes i’ch gwlad. Felly, gwnaed penderfyniad i gael sectorau. Do, fe gynyddwyd hynny i naw oherwydd ein bod yn gweld sectorau newydd yn ymddangos dros y blynyddoedd a sectorau’n dod yn gryfach dros y blynyddoedd. Y mater sydd angen i ni ganolbwyntio arno yn ogystal yw anghyfartaledd rhanbarthol. Mae hynny wedi cael sylw ac mae’n bwynt teg i’w godi. Sut y gwnawn hynny? Wel, mae angen i ni wneud yn siŵr fod gennym gynlluniau economaidd rhanbarthol a strwythurau cyflawni rhanbarthol hefyd. Nid oes gennym rai ar hyn o bryd.
Os ydym yn mynd i siarad am ddatganoli pwerau i lawr, a phwerau ariannol hefyd efallai, sy’n syniad sy’n haeddu sylw gofalus wyddoch chi, mae’n rhaid i ni fod yn glir fod y strwythurau cyflawni rhanbarthol yno; nid ydynt yno. Bydd y Bil llywodraeth leol yn rhoi cyfle inni wneud hynny. Nid yw’n bosibl i 22 o awdurdodau lleol gyflawni’n effeithiol ar eu pen eu hunain. Dyna pam, wrth gwrs, fod angen y cydweithio rhanbarthol. Dyna beth y bydd y Bil yn ei wneud. A bydd hynny, wrth gwrs, yn rhoi cyfle i ni wedyn i ddechrau edrych ar sut y gallwn rymuso lefelau eraill o lywodraeth i allu gwella amodau economaidd yn eu hardaloedd eu hunain.
O ran iechyd, unwaith eto, mae arweinydd yr wrthblaid yn dweud, ‘Wel, mae popeth wedi mynd tuag at yn ôl’—nid yw hynny’n wir. Hynny yw, mae amseroedd aros diagnosteg wedi gwella, mae amseroedd aros ambiwlansys wedi gwella. Os edrychwch ar ganser, os ydych am driniaeth canser yng Nghymru, rydych o leiaf yr un mor debygol o gael triniaeth dda ar gyfer canser cyn gyflymed ag unrhyw le arall yn y DU, os nad yn well. Realiti’r sefyllfa yw ein bod yn gwario 7 y cant yn fwy ar iechyd a gofal cymdeithasol: mae’n ffigur rydym wedi’i ddefnyddio yn y Siambr hon—mae’n wir. A gwyddom, wrth gwrs, ar fater recriwtio, fod yr ymgyrch rydym wedi’i rhoi ar waith yn dwyn ffrwyth. Bellach, rydym yn gweld lleoedd hyfforddi yn cael eu llenwi mewn ffordd nad oedd yn wir, efallai, flwyddyn neu ddwy yn ôl. Bydd hynny’n cryfhau’r gwasanaeth iechyd dros y blynyddoedd nesaf yma yng Nghymru.
O ran rhai o’r materion eraill a godwyd yn ystod y ddadl—addysg: wel, rhaid i mi ddweud, wyddoch chi, clywais yr hyn a ddywedodd Mohammed Asghar. Roeddwn yn yr ysgol yn y 1980au, mewn ysgol gyfun, a gallaf ddweud wrtho yn awr, rwy’n cofio’r dyddiau pan nad oedd ysgolion yn cael eu hadeiladu, ni chaent eu cynnal a’u cadw, roedd gennym Lywodraeth Geidwadol yn torri’r gyllideb addysg drosodd a throsodd, roedd gennym lefelau perfformiad yn gostwng; nid wyf byth eisiau gweld y dyddiau hynny eto. Rwy’n hapus i fynd ag ef i ysgolion newydd sbon sy’n cael eu hadeiladu ym mhob rhan o Gymru. Rwy’n hapus i ddangos iddo y gwaith a wnaed ar hynny. Hoffwn ddangos iddo y gwaith sy’n dod drwodd drwy’r academi arweinyddiaeth. Hoffwn ddangos iddo y consortia sy’n cyflawni yn awr. Y gwirionedd yw nad oedd gennym ddarpariaeth addysg gyson ar draws pob awdurdod lleol: roedd chwech ohonynt yn destun mesurau arbennig ar un adeg. Nid oedd y system yn gweithio’n gyson ledled Cymru. Oedd, roedd gennym rai enghreifftiau o ddarpariaeth ragorol, ond nid oedd digon ohonynt ar draws Cymru. Ers inni gael y consortia, rydym yn gweld gwelliannau—y canlyniadau TGAU gorau a gawsom erioed. Os ydych yn cymharu lle’r oedd canlyniadau TGAU yn y 1990au—