Na, newydd ddechrau wyf fi, Rhun, ac nid wyf yn mynd i fynd drwyddo gyda’r holl nonsens hwn. Felly, ni ddylem orliwio anawsterau er mwyn creu effaith wleidyddol, ond yn sicr ni ddylem eu bychanu chwaith. Yr hyn sy’n rhaid inni ei wneud yw ystyried yn rhesymegol yr holl oblygiadau economaidd. O ran sefyllfa masnach sy’n pasio drwy borthladdoedd Cymru, os oes unrhyw ffyrdd y gallwn symud yn ystyrlon tuag at geisio datrys y materion hyn, neu o leiaf fynd i’r afael â hwy’n ystyrlon, dylem wneud hynny yn awr, cyn belled ag y gallwn, yn yr amser sydd ar ôl cyn i ni adael yr UE. Dyna oedd y pwyllgor i’w weld yn ei wneud gyda’r adroddiad hwn. Felly, rwy’n meddwl y gall yr adroddiad hwn fod yn ddefnyddiol.

Mae’r adroddiad yn eithaf clir o ran yr hyn y mae’n ei argymell, ac i fod yn deg, nid yw wedi cilio rhag beirniadu gweithredoedd Llywodraeth Cymru hyd yn hyn, neu ei diffyg gweithredu. Dyfynnaf o ragair y Cadeirydd:

‘Roeddem yn siomedig o glywed bod ymgysylltiad Llywodraeth Cymru â’n cyfeillion a’n cymheiriaid yn Iwerddon wedi bod mor brin hyd yma a phwyswn ar Ysgrifennydd y Cabinet i fynd i’r afael â hyn ar fyrder.’

Mae’r Prif Weinidog wedi treulio llawer o amser ers y refferendwm Brexit yn siarad am Brexit a’r holl broblemau y mae’n meddwl ei fod yn eu hachosi. Un mater y mae’n tueddu i sôn amdano bob un tro, yn ddi-ffael, yw mater y ffin rhwng Gweriniaeth Iwerddon a Gogledd Iwerddon. Felly, mae hi braidd yn rhyfedd nodi bod rhagair a ysgrifennwyd gan ei gyd-Aelod Llafur ei hun, David Rees, yn nodi ei fod wedi gwneud cyn lleied i fynd i’r afael â’r mater hwn ei hun. Mae’n ymddangos bod Prif Weinidog Cymru eisiau siarad am ei broblem tan ddydd y farn er mwyn iddo allu cynyddu ofnau pobl, ond nid yw’n ymddangos mewn gwirionedd ei fod yn awyddus i wneud unrhyw beth yn ei gylch. Felly, gobeithio y bydd Gweinidog yr economi, sydd yma heddiw, yn dweud wrthym pa gamau y mae’n bwriadu eu cymryd, ac rwy’n gobeithio er mwyn pawb ohonom ei fod yn bwriadu bod yn fwy rhagweithiol yn hyn o beth nag y mae’r Prif Weinidog wedi bod.

Un pwynt pellach o ragair y Cadeirydd, sy’n crynhoi’r adroddiad. Unwaith eto, rwy’n dyfynnu:

‘Yn ogystal, rydym yn bendant y bydd angen i Lywodraeth Cymru gadarnhau’r amserlen ar gyfer gwaith ar ddatrysiadau technolegol i drefniadau tollau ar gyfer y dyfodol gyda Chyllid a Thollau Ei Mawrhydi a Llywodraeth y DU.’

Mae hwn yn gais eithaf penodol, felly rwy’n meddwl y gellid ymateb iddo’n eithaf penodol. Rydym yn gwybod bod gan Weinidog yr economi afael go dda ar ei bwnc fel arfer, gall roi atebion manwl inni, fel y gwelsom ddoe ac ar sawl achlysur blaenorol, felly efallai y gallai ein goleuo heddiw yn ei ymateb ar y pwynt penodol hwn a nododd y pwyllgor. Wedi’r cyfan, cyfeiriodd David Rees, yn ei gyfraniad, a oedd yn gyfraniad eithaf da yn fy marn i, at yr angen i ddechrau gwneud pethau yn awr. Os ydym yn mynd i wneud rhywbeth, gadewch i ni gael pethau i symud yn awr, ac rwy’n cytuno ag ef.

Dychwelaf at y rhagair i dynnu un pwynt olaf ohono:

‘Yn anad dim, rydym am weld Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda’r sector i baratoi ar gyfer yr amrywiaeth o senarios sy’n gysylltiedig â gadael yr Undeb Ewropeaidd ac felly rydym yn galw arni i lunio trefniadau wrth gefn manwl.’

Rwy’n sylweddoli bod cyfyngiadau o ran yr hyn y gall Llywodraeth Cymru ei wneud. [Torri ar draws.] Wrth gwrs fy mod. Cwyn y Prif Weinidog, a gawsom ganddo eto ddoe, yw na all wneud llawer cyhyd â’n bod yn ansicr beth y mae Llywodraeth y DU am ei wneud. Mae hwnnw’n bwynt rhesymol cyn belled ag y mae’n mynd. Fodd bynnag, o ran sefyllfa porthladdoedd Cymru, rwy’n credu bod camau penodol y gall Llywodraeth Cymru eu cymryd. Gallai’r camau gweithredu hyn fod yn gamau gweithredu defnyddiol yn hytrach na swnian dibwrpas yn unig.

Rydym wedi clywed gan nifer o bobl am fater dadleoli traffig trwy Ogledd Iwerddon, a fyddai’n golygu y byddai’n osgoi porthladdoedd Cymru. Mae perygl o hynny. Rwy’n cydnabod bod y risg yn bodoli ac mae’n rhaid inni edrych arno, ond rwy’n ddiolchgar i Mark Isherwood hefyd, sy’n aelod o’r pwyllgor hwn—nad wyf fi’n aelod ohono—am egluro nifer o’r pwyntiau’n ymwneud â’r dystiolaeth a glywsant, oherwydd mae ei ragolwg yn llawer mwy optimistaidd. Mae’n sylweddoli bod yna her, fod yna berygl economaidd posibl, ond mae hefyd yn cydnabod bod y dechnoleg yno i’n helpu i oresgyn y risg. Tynnodd sylw hefyd at y ffin rhwng yr Unol Daleithiau a Chanada, lle y ceir traffig enfawr yn croesi, ond oherwydd bod y dechnoleg ar gael, mae’n croesi’n rhydd heb lawer o oedi.