Fe wnaf fy ngorau, Cadeirydd. Beth bynnag, roeddwn yn aelod o Bwyllgor Menter a Busnes y Cynulliad blaenorol, a chymerais ran yn ymchwiliad 2012 i gysylltedd rhyngwladol trwy borthladdoedd Cymru. Unwaith eto, ym mis Chwefror 2016, adroddodd y pwyllgor hwnnw ar botensial yr economi forol. Wrth gwrs, rydym i gyd yn gwybod bod llawer wedi newid ers hynny. Mae Brexit ar y gorwel ac mae ei oblygiadau’n enfawr i’n porthladdoedd. Felly, rwy’n falch iawn o weld bod y pwyllgor hwn wedi ailedrych ar y mater penodol hwn.

Fel rhywun sy’n cynrychioli Canolbarth a Gorllewin Cymru, ac mae hynny mewn gwirionedd yn golygu y rhan fwyaf o arfordir Cymru, rwy’n deall realiti’r pwnc penodol hwn yn ein hardal. Mae gennym borthladdoedd fel Porth Tywyn, Aberaeron a Phwllheli, dau brif ddoc yn Abergwaun ac Aberdaugleddau, ac maent yn gwbl hanfodol i’r economi, yn enwedig yr economi honno yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru. Rwy’n poeni’n fawr iawn am adael yr undeb tollau, y farchnad sengl, y polisi pysgodfeydd cyffredin a fframweithiau amgylcheddol yr UE, a fydd yn achosi newidiadau dramatig i’r porthladdoedd hynny.

Gwyddom y bydd yna gyfleoedd byd-eang, ond mae’n parhau’n ffaith bod bron i hanner allforion y DU a mwy na hanner y mewnforion yn ôl ac ymlaen i’r UE. Mae’n rhaid i ni gael Brexit yn iawn, ac mae hynny’n golygu peidio â rhwystro masnach wrth y tollau a siecbwyntiau. Mae’n gwbl hanfodol. Mae adroddiad y pwyllgor yn tynnu sylw at y ffaith bod dros 70 y cant o gargo Iwerddon ar hyn o bryd yn mynd drwy Gymru, cargo rolio ar ac oddi ar longau yng Nghaergybi yn bennaf, fel y crybwyllwyd yn barod. Ond mae hynny’n digwydd yn Abergwaun ac ym Mhenfro yn ogystal.

Felly, mae’n weddol amlwg fy mod i’n rhannu pryderon y pwyllgor y byddai ffin feddal rhwng Gogledd Iwerddon a Gweriniaeth Iwerddon yn anfanteisio Cymru er budd porthladdoedd Lloegr a’r Alban gyda’r cysylltiadau hynny â Gogledd Iwerddon. Hynny yw os yw’n ffin feddal, gan nad ydym yn gwybod ar hyn o bryd beth ar wyneb y ddaear y mae’r Llywodraeth hon yn bwriadu ei wneud. Nodaf fod y Prif Weinidog yn ei haraith yn Fflorens unwaith eto wedi tynnu sylw ati ei hun drwy ei distawrwydd ar y cwestiwn enfawr a phroblemus hwn.

Yn ddiweddar, darllenais adroddiadau diddorol ar sut y mae’r ffin rhwng Norwy a Sweden yn gweithredu. Mae Norwy, fel yr oedd sawl cefnogwr Brexit—ac nid wyf fi’n un ohonynt—yn awyddus i nodi yn ystod ymgyrch y refferendwm, yn meddu ar y berthynas fasnachu agosaf sy’n bosibl gyda’r UE heb fod yn rhan o’r bloc mewn gwirionedd. Mae cytundebau ffiniau wedi bod gan y ddwy wlad ers 1959, a rhwng Norwy a’r UE ers 1997, ac eto mae smyglo’n parhau i fod yn broblem enfawr. O ganlyniad, y flwyddyn ddiwethaf yn unig, roedd bron i 0.25 miliwn o wiriadau cerbydau ar y ffin honno. Yn fyr, hyd yn oed heb amgylchiadau unigryw ynys Iwerddon, mae profiad Norwy a Sweden yn awgrymu y bydd cynlluniau ar gyfer ffin ddi-ffwdan rhwng Gogledd Iwerddon a Gweriniaeth Iwerddon yn anodd eu cyflawni.

Serch hynny, mae’n rhaid i ni sicrhau bod porthladdoedd Cymru mor barod â phosibl ar gyfer beth bynnag fydd y trefniant ar ôl Brexit. Mae pobl wedi sôn yma heddiw—felly nid af i fanylder er mwyn arbed peth amser—am yr adroddiad ar y datrysiadau technolegol ar gyfer cyflymu gwiriadau. Nid ydynt yno ar hyn o bryd. Maent ar gael, ond mae’n amlwg nad yw’r seilwaith yno. Ni fuaswn yn dibynnu gormod ar weld y Llywodraeth hon yn rhoi unrhyw arian ychwanegol i Gymru fod yn barod ar gyfer unrhyw beth o gwbl, gan ein bod eisoes wedi’i gweld yn cefnu ar addewidion i ddatblygu seilwaith yng Nghymru hyd yma. Felly, nid wyf yn meddwl o ddifrif y gallwn ddibynnu ar hynny mewn unrhyw ffordd, ond rwy’n cytuno ag un peth yma’n barod, sef y ffaith y byddwn yn gwylio’n ofalus iawn—