Part of the debate – Senedd Cymru am 5:22 pm ar 11 Hydref 2017.
Wel, yn yr ysbryd consensws y dechreuais fy araith, rwy’n croesawu Rhianon Passmore i mewn i fy mhabell fawr, os nad yw honno’n olygfa rhy frawychus ac erchyll. Ond wrth gwrs, rwy’n cydnabod bod y Llywodraeth wedi gosod sawl plastr ar y system bresennol, ond nid ydym eisiau atebion sydd ond yn gosod plastr. Rydym eisiau ateb, ar gyfer y tymor hwy yn bendant, sy’n mynd i’r afael â diffygion sylfaenol y system hon sy’n seiliedig ar eiddo ac sydd wedi hen golli ei defnyddioldeb. Mae’r economi’n wahanol iawn i’r hyn ydoedd ar ddechrau’r ail ganrif ar bymtheg, ac mae gennym fathau eraill o drethi sy’n gysylltiedig â’r gallu i dalu, ac ar hyd y llwybr hwnnw y dylem fynd os ydym am adfywio economi Cymru. Rwy’n dweud hyn o hyd—ein bod ar waelod y raddfa incwm yng ngwledydd a rhanbarthau’r Deyrnas Unedig. Os ydym am newid hynny, mae’n rhaid i ni gael atebion mwy radical yma yng Nghymru. Mae Cymru bob amser wedi bod yn wlad radical. Yr hyn sydd mor ddigalon a thorcalonnus i mi ynglŷn â’r Llywodraeth Lafur hon yw ei diffyg radicaliaeth. Siaradodd Adam Price am ei chymedroldeb. Rwy’n cofio bod Margot Asquith wedi dweud am ei gŵr, Herbert Asquith, a oedd yn Brif Weinidog Rhyddfrydol gan mlynedd yn ôl, mae ei gymedroldeb cystal ag anffurfiad a chredaf fod hynny’n wir am y Llywodraeth Lafur hon hefyd. Mae angen i ni gyfuno ein hadnoddau, rwy’n meddwl, a cheisio canfod ateb i’r broblem hon, nad yw’n mynd i blesio pawb efallai, ond mae pawb yn cytuno ynglŷn â diffygion y system bresennol. Rwy’n siŵr y bydd Aelodau Llafur hyd yn oed—er fy mod yn siomedig nad oes yr un ohonynt wedi cymryd rhan yn y ddadl hon y prynhawn yma. Mae pawb yn cytuno bod y system yn ddiffygiol ac mae pawb yn cytuno ynghylch natur y diffygion hynny. Ond serch hynny, nid oes neb i’w weld yn meddwl bod yna ateb; mae’r cyfan yn rhy anodd. Wel, mae Llywodraethau’n aml iawn yn creu anawsterau. Nid ydynt cystal am eu datrys, ond gydag ewyllys, ac ewyllys da, rwy’n credu y gallwn gyflawni hyn.
Felly rwy’n ddiolchgar i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl hon heddiw ac ysbryd eu hareithiau—Nick Ramsay, Adam Price a Michelle Brown—ac roedd rhannau o araith arweinydd y tŷ hyd yn oed y gallwn gytuno â hwy. Ond fy mhrif bwynt yw, pa dda bynnag y mae’r Llywodraeth wedi ei wneud, mae’n rhaid inni gael dull o weithredu sy’n llawer mwy radical a hirdymor, ac nid wyf yn gweld hynny’n dod o’r ddogfen ymgynghori hon sydd ar y gweill. Felly, cymeradwyaf ein cynnig i’r tŷ.