Diolch, Dirprwy Lywydd. Hoffwn ddiolch i’r Aelodau am eu cyfraniadau i’r ddadl heddiw, sydd wrth gwrs yn fater pwysig a difrifol yn gyffredinol i’r holl Aelodau ym mhob plaid a phob un o’r etholwyr yr ydym yma i’w gwasanaethu.

Credaf fod yna gefnogaeth drawsbleidiol ddilys i sicrhau bod pob claf sy’n defnyddio ein gwasanaethau yn cael gofal diogel o ansawdd uchel ac yn cael eu hamddiffyn rhag niwed. Mae llawer o’r hyn yr ydym yn ei drafod yn y lle hwn yn ymwneud â phan nad yw hynny’n digwydd. Wrth gwrs natur ein busnes yw ein bod yn llai tebygol o siarad am bethau pan fo pethau’n mynd yn iawn, ond i siarad mewn gwirionedd am y pethau sydd wedi mynd o’i le a cheisio deall pam.

I gleifion, dyna pam yr ydym wedi rhoi’r broses Gweithio i Wella ar waith, i integreiddio’r rheini, i geisio sicrhau y caiff y materion hynny eu harchwilio a’u hunioni. Rydym am weld un dull integredig i’w gwneud yn haws i bobl leisio pryderon a darparu canlyniadau teg i unigolion a’i fod yn gyson o ran y ffordd y caiff pobl eu trin. Wrth wneud hynny, rydym yn disgwyl gwneud y defnydd gorau o’n hamser a’n hadnoddau, a sicrhau bod pobl o ddifrif yn dysgu gwersi lle y mae pethau’n mynd o chwith.

Gallai a dylai pryderon a chwynion gael eu lleisio gan gleifion, staff ac aelodau o’r cyhoedd, a dylai pawb sy’n eu lleisio gael cymorth yn ystod y broses. Beth bynnag yw’r broses sydd gennym ar waith, rwy’n cydnabod y bydd yna bob amser elfen o gamgymeriad dynol yn rhan o hynny. O fewn y GIG yng Nghymru, dylai staff gael eu trin ag urddas a pharch, yn unol â’n polisïau sefydledig. Mae’n rhaid i holl sefydliadau’r GIG, fel cyflogwyr, roi camau ar waith i fynd i’r afael ag unrhyw bryderon a godir gan staff mewn modd prydlon ac amserol. Ceir gweithdrefn Cymru gyfan i staff y GIG allu lleisio pryderon, fel y cytunwyd mewn partneriaeth â fforwm partneriaeth Cymru, a chaiff ei hadolygu’n rheolaidd er mwyn sicrhau ei bod yn addas at y diben.

Ni ddylwn ymateb yn uniongyrchol i rai o’r pwyntiau a wnaeth Angela Burns oherwydd yn fy mywyd blaenorol, pan oeddwn yn gyfreithiwr cyflogaeth, ceir her i’r hawliau sydd gan bobl mewn theori ac yn y gyfraith ac mewn gwirionedd y rhan wirioneddol anodd o sut yr ydych yn mynnu’r hawliau hynny yn ymarferol. Oherwydd hyd yn oed mewn sefydliad fel y GIG, ac mae’n fraint i godi ar fy nhraed a bod yn Weinidog y gwasanaeth iechyd, ond ymysg yr oddeutu 76,000 o staff, credwn fod yna amherffeithrwydd. Mae yna adegau pan fydd pobl yn gwneud camgymeriadau ac mae yna adegau pan fydd pobl nid yn unig yn gwneud camgymeriadau, ond mewn gwirionedd mae ychydig yn fwy bwriadol. Nid yw hynny’n ymosodiad ar y gwasanaeth; mae’n fater o gydnabod, mewn gwasanaeth dynol, y bydd hynny’n digwydd.

Ein her go iawn yw sut y cefnogwn bobl yn ymarferol, oherwydd rydym yn gofyn i bobl godi eu pennau uwchben y parapet, ac nid yw hynny bob amser yn hawdd. Mae gennyf bob amser ddiddordeb mewn deall pan fydd rhywun yn mynegi pryder neu gŵyn, efallai na fydd bob amser yn rhywbeth lle y ceir ymchwiliad llawn, ond ni ddylent ddioddef niwed o wneud hynny. Mae honno’n her sy’n ymwneud â’r rhan ddiwylliannol a’r weledigaeth a’r gwerthoedd. Dyna pam y gwnaethom lawer o waith gyda Chymdeithas Feddygol Prydain ar y weledigaeth a’r gwerthoedd ar gyfer y gwasanaeth, ac mae hynny’n dal i fod mor berthnasol yn awr â phan gyflwynwyd ac y cytunwyd ar y gwaith hwnnw gennym mewn gwirionedd.

I blant ac oedolion sy’n agored i niwed, mae’r GIG wedi bod wrthi’n gwella ei ddulliau yn y blynyddoedd diwethaf. Mae’r tîm diogelu cenedlaethol yn gweithio ar draws y GIG yng Nghymru gyda rhanddeiliaid a phartneriaid i helpu gyda’r ddarpariaeth leol mewn byrddau iechyd, yn ogystal, wrth gwrs, â’n byrddau rhanbarthol diogelu plant ac oedolion, lle y mae gweithwyr proffesiynol dynodedig yn darparu ffynhonnell o gyngor iechyd annibynnol, arbenigol o bersbectif Cymru gyfan. Yn ogystal, ceir rhwydwaith diogelu GIG Cymru sy’n cysylltu sefydliadau ar draws GIG Cymru i geisio creu amgylchedd cydweithredol er mwyn adnabod materion cyffredin, datblygu atebion, a chyrraedd safonau gofal iechyd sy’n diogelu lles plant ac oedolion mewn perygl yn well. Yn ganolog iddo mae’r gwerthusiad o effeithlonrwydd ac effeithiolrwydd trefniadau ac ymyriadau diogelu plant ac oedolion, yn ogystal â cheisio lleihau amrywiadau mewn ymarfer yn y GIG. Enghreifftiau o’r hyn y mae’r rhwydwaith wedi ei wneud eisoes yw fframwaith ansawdd a chanlyniadau GIG Cymru ar gyfer diogelu plant, strategaeth atal camfanteisio’n rhywiol ar blant a’r cynllun gweithredu ar gyfer GIG Cymru, a safonau ansawdd ar gyfer rolau cynghorwyr meddygol ym maes mabwysiadu a maethu, a hefyd mae gennym lwybr clinigol ar gyfer Cymru gyfan ar anffurfio organau cenhedlu benywod, gan feddwl am yr ystod o feysydd lle y daeth pobl i mewn i’n gwasanaeth. Ac wrth gwrs, rhan allweddol o Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014, a basiwyd yn ystod tymor diwethaf y Cynulliad, oedd sefydlu bwrdd diogelu cenedlaethol annibynnol newydd, sy’n cael ei gadeirio bellach gan Dr Margaret Flynn. A’u gwaith fel bwrdd yw cynghori Gweinidogion Cymru ynglŷn â digonolrwydd ac effeithiolrwydd y trefniadau diogelu ar draws Cymru. Nid wyf yn credu y byddwn byth mewn sefyllfa lle y gallwn ddweud bod popeth yn berffaith. Bydd angen adolygu ein gweithdrefnau a’n harferion bob amser, er mwyn deall a oes gennym y system orau sy’n bosibl ar waith, ac yn yr un modd, a oes gennym bobl yn eu lle i wneud hynny.

Dof at y pwyntiau a nododd Bethan Jenkins yn benodol am yr achos unigol dan sylw. Ac nid her mewn perthynas â chwythu’r chwiban yn unig sydd yma, ond yn yr achos penodol hwn, gyda’r tri honiad blaenorol, yn anffodus mae’n ymddangos ei bod yn wir na chafodd yr achwynwyr hynny eu hystyried yn ddibynadwy. Ac mae honno’n broblem fawr inni yn ein system. Ni ddylai fod yn wir fod pobl agored i niwed, boed yn blant neu’n oedolion, yn cael eu gweld fel rhai sy’n gynhenid annibynadwy. Ac mae honno’n broblem. Ond fe gyfeiriodd y bwrdd iechyd yr honiadau’n ddiymdroi at y system cyfiawnder troseddol er hynny. Fe ymchwiliodd yr heddlu. Ac ar bob un o’r achlysuron hynny, penderfynodd y system cyfiawnder troseddol beidio â bwrw ymlaen. Mae honno’n broblem i ni ei deall. Ond yn adolygiad Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru, nid oes ganddynt bwerau i fynd i ymchwilio i’r hyn a wnaeth y system cyfiawnder troseddol. Yr hyn sydd angen i ni sicrhau ein hunain yn ei gylch, gyda’n cyfrifoldebau, o ran y camau gweithredu a roddwyd ar waith, yw pa wersi sydd yno i’w dysgu, ac edrych i’r dyfodol mewn perthynas â beth arall sydd angen ei ddysgu ar gyfer pobl eraill. Bydd yna bobl yn ein gwasanaeth, yn anffodus, sydd mewn sefyllfa lle nad ydynt wedi ymddwyn fel y byddem wedi dymuno iddynt wneud o gwmpas pobl yn eu gofal. Mae hynny’n rhywbeth y mae angen inni gael adolygiad AGIC annibynnol yn ei gylch, ond wrth gwrs, rwy’n disgwyl iddynt gael sgwrs gyda’r system cyfiawnder troseddol am yr hyn a ddigwyddodd yn yr achos hwn, ac yn bendant mae gwersi i’w dysgu gan y system cyfiawnder troseddol o achos Kris Wade hefyd.

Ond rwy’n anghytuno â Bethan Jenkins a nifer o bobl eraill ar y farn eglur na ddylai byrddau iechyd ymchwilio i bryderon difrifol. Rwy’n credu bod yn rhaid i fyrddau iechyd ymchwilio i bryderon difrifol lle y mae ganddynt gyfrifoldeb. Bydd yna bob amser her ynglŷn â phryd y mae’n briodol, felly, i gael adolygiad annibynnol yn ogystal, gan ein bod yn disgwyl i’r byrddau iechyd edrych ar bryderon difrifol, ac maent eisoes yn gwneud hynny. Cawn adroddiadau ombwdsmyn yn rheolaidd, ble y maent yn edrych ar yr hyn y mae’r bwrdd iechyd wedi gwneud, ac mewn rhai o’r rheini, nid ydynt bob amser yn cael pethau’n iawn. Maent yn dal i fod angen y broses hon ynglŷn â deall yr hyn y maent wedi ei wneud, a dysgu a gwella’n briodol. Ac yn yr achos hwn, rydym wedi penderfynu y dylid cynnal adolygiad annibynnol, a dyna pam yr ydym wedi gofyn i AGIC gynnal yr adolygiad hwnnw.