Part of the debate – Senedd Cymru am 4:19 pm ar 18 Hydref 2017.
Rwy’n edrych ymlaen at hynny’n barod. [Chwerthin.] Wel, y rheswm y bûm yn ymweld â’r holl leoedd hynny oedd am fy mod eisiau gwneud yn siŵr ein bod yn gwneud yn fawr o’r dechnoleg wrth iddi ein cyrraedd.
Fel roeddwn ar fin dweud, mae deall systemau trafnidiaeth deallus, integreiddio technoleg gwybodaeth a chyfathrebu gyda seilwaith trafnidiaeth, cerbydau a defnyddwyr yn un o’r heriau pwysig hyn. Felly, wrth inni fabwysiadu’r technolegau newydd hyn—allyriadau isel, cerbydau awtonomaidd cysylltiedig ac yn y blaen—mae angen inni wneud yn siŵr fod ein cwmnïau yng Nghymru a’n seilwaith mewn sefyllfa i fanteisio arnynt. Mae gennym gyfres gyfan o gynhyrchwyr sydd eisoes â diddordeb mewn dod i Gymru neu sydd eisoes yng Nghymru, ac sydd â diddordeb mewn addasu eu gwaith i gynnwys hyn, ac mae hynny’n rhan o’r rheswm pam ein bod yn mynd i fuddsoddi £100 miliwn yn y parc modurol ym Mlaenau Gwent. Bydd hwnnw—nid af i ailadrodd y metrics ar gyfer hynny gan fod pawb ohonoch yn ymwybodol ohonynt.
Mynychais ginio ar ôl Digidol 2017 yn ddiweddar gyda chyfres o entrepreneuriaid modurol a digidol gyda golwg ar ddod â hwy at ei gilydd i siarad am eu syniadau. Roedd hwnnw’n ginio addysgiadol iawn, gan ei fod yn gwneud i chi ddeall o ddifrif beth yw rhai o’r elfennau integreiddio ar gyfer hyn. Felly, mae’n rhaid i ni integreiddio ein rôl mewn datblygu a gweithgynhyrchu batris, a phwyntiau gwefru trydan a’u dosbarthiad ar draws Cymru—mannau gwefru trydan cyflym; rwy’n derbyn y pwynt hwnnw’n llwyr. Mae’n rhaid inni gael gweithgynhyrchu cerbydau trydan at ddibenion arbennig ar raddfa lai, gweithgynhyrchu cyfansawdd, mae angen inni gael cwmnïau annibynnol cystadleuol iawn yng Nghymru, ond mae’n rhaid inni gael seilwaith cyhoeddus da iddynt allu eu defnyddio, ar gyfer mannau prawf y ddwy flynedd nesaf, ac yna ar gyfer ceir y dyfodol, wrth i hynny gael ei gyflwyno.
Rwy’n credu ei bod yn werth edrych am funud ar ychydig o’r pethau y bydd angen i ni eu trafod ar hyd y ffordd. Bydd yr Aelodau’n gwybod ein bod wedi cyhoeddi cynllun gweithredu symudol yn ddiweddar, sy’n sôn am barodrwydd, ymhlith pethau eraill, ar gyfer profion pumed genhedlaeth ac atebion arloesol eraill yng Nghymru. Hoffwn i’r Aelodau feddwl ychydig ynglŷn â sut y gallai cerbyd awtonomaidd deithio ar hyd ffordd. Bydd y ffordd honno’n wifrog. Bydd ganddi bibell band eang ffibr tetrabeit yn rhedeg ar ei hyd, a bydd nodau arni bob hyn a hyn i siarad â’r cerbydau uwch ei phen. Ond ni fydd y car yn gwthio sbigyn i’r ffordd. Bydd yn rhaid iddo gael rhyw fath o sbectrwm—Wi-Fi neu sbectrwm radio—i siarad â’r ffordd honno, ac â’r car o’i flaen. Os yw’r Llywodraeth yn gwerthu’r sbectrwm radio 5G, sy’n adnodd cyfyngedig—cofiwch nad yw’n beth diddiwedd—yn y ffordd y mae wedi gwerthu sbectra eraill, yna bydd beth fydd gennym, i bob pwrpas, yn cyfateb i fancio tir. Felly, bydd yr Aelodau’n ymwybodol iawn nad yw’r bedwaredd genhedlaeth ar gael ledled Cymru, ond mae 4G wedi cael ei werthu, ac nid yw’r cwmnïau sy’n berchen arno yn ei ddefnyddio mewn ardaloedd nad ydynt yn fasnachol hyfyw. Rydym yn galw ar Lywodraeth y DU i feddwl o ddifrif am y ffordd y mae’n ymwneud â gwerthu sbectra y tro nesaf, nid fel buchod arian parod, ond fel ffyrdd o wneud yn siŵr y gellir defnyddio’r seilwaith hwn yn gynhyrchiol i wneud i’r dechnoleg hon ddigwydd yn y ffordd iawn. Felly, er enghraifft, yn bersonol ni fyddwn eisiau gyrru mewn cerbyd awtonomaidd yng nghanol Powys i ddarganfod bod fy nghysylltiad symudol yn torri i ffwrdd oherwydd bod cwmni sector preifat wedi dod i gytundeb ysgeler yn rhywle arall yn y byd ac wedi mynd yn fethdalwr. Buaswn yn hoffi iddo fod yn seilwaith cyhoeddus, ac rwyf angen iddo fod yn ddibynadwy ac yn wydn. Felly, rwy’n meddwl bod gwir angen meddwl drwy’r pethau hyn wrth inni symud ymlaen i’r dyfodol. Felly, rwy’n meddwl ei bod yn werth nodi hynny.
Ar yr un pryd, mae angen inni groesawu newid o ran batris a thechnoleg, er enghraifft, fel bod yr ystod yn mynd yn fwy ac yn well, a’n bod yn mynd i’r afael â rhai o’r materion a nododd Gareth Bennett ynglŷn â chynhyrchu deunyddiau prin ac yn y blaen. Yn ddiweddar, cefais bleser mawr o fynychu canolfan ymchwil catalysis arloesol ym Mhrifysgol Caerdydd i edrych ar beth o’r arbrofi sy’n digwydd yno ar ddatblygu celloedd tanwydd gwahanol a defnyddio gwahanol gatalyddion i gynhyrchu gwahanol fathau o dechnoleg tanwydd. Rwy’n cyfaddef, er fy mod wedi deall yr hyn a ddywedwyd wrthyf ar y pryd, nid wyf yn rhy siŵr y gallwn ei ailadrodd yn awr yn ei holl ogoniant cemegol amryliw. Ond roedd yn drawiadol iawn yn wir, ac wrth gwrs mae’r Llywodraeth wedi rhoi llawer iawn o adnoddau i bartneriaethau trosglwyddo gwybodaeth a masnacheiddio adnoddau o’r fath gyda chwmnïau priodol yn y sector preifat a’r sector cyhoeddus mewn perthynas â’r gwaith ymchwil hwnnw, er mwyn gwneud yn siŵr fod y masnacheiddio ar gyfer y math hwnnw o beth yn digwydd yma yng Nghymru. Mae fy amser yn mynd i ddod i ben—fel arall buaswn yn darllen rhestr hir o gwmnïau sy’n rhan fawr o hynny i chi.
Fel y nododd Vikki Howells, rydym wedi darparu £2 filiwn yn y gyllideb i helpu i sicrhau rhwydwaith o bwyntiau gwefru, ac yn ogystal, rydym yn gosod 10 pwynt gwefru cyflym yn swyddfeydd Llywodraeth Cymru i wasanaethu fel rhwydwaith i weithwyr ac ymwelwyr wrth inni ei gyflwyno. Rydym yn cysylltu â Swyddfa Cerbydau Allyriadau Isel y DU, sy’n gweinyddu cyllid y DU ar y potensial i gynnal digwyddiadau tebyg i sioeau teithiol yng Nghymru ar gyfer y sector cyhoeddus a’r sector preifat, ac mae fy nhîm arloesi wedi cynnal nifer o ddigwyddiadau mewn partneriaeth ag Innovate UK a’r Rhwydwaith Trosglwyddo Gwybodaeth ar gyfleoedd i ariannu systemau trafnidiaeth integredig fel rhan o’n seilwaith, systemau awtonomaidd cysylltiedig a chyflymu arloesedd mewn systemau rheilffyrdd.
Dirprwy Lywydd, mae gennyf 12 neu fwy o dudalennau eraill am yr holl bethau y gallem eu gwneud mewn perthynas â rheilffyrdd a thrydan—