8. 6. Dadl gan Aelodau Unigol o dan Reol Sefydlog 11.21(iv): Dulliau Trafnidiaeth yn y Dyfodol

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:25 pm ar 18 Hydref 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Baroness Mair Eluned Morgan Baroness Mair Eluned Morgan Labour 4:25, 18 Hydref 2017

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr. Hoffwn ddiolch i Jenny Rathbone a phawb arall a gefnogodd y ddadl hon, oherwydd credaf ei bod yn bwysig iawn ein bod yn dechrau edrych at y dyfodol. Pan fyddwn yn datblygu strategaeth economaidd newydd, mae’n rhaid i hyn fod yn rhan sylfaenol ohoni, ac rwy’n falch iawn mai Julie James yw’r person sy’n ymateb i hyn gan fod ganddi ddealltwriaeth wirioneddol o’r dechnoleg hon a’r angen a’r potensial i hyn newid y ffordd yr ydym yn byw. Nid wyf yn ei weld fel rhywbeth negyddol, rwy’n ei weld yn cynnig cyfleoedd newydd go iawn yn enwedig i bobl sy’n byw yng nghefn gwlad Cymru. Gwn fod General Motors yr wythnos hon wedi cyhoeddi y byddai’n cynnal profion gyrru cerbydau hunan-yrru yn ninas Efrog Newydd. Felly, y pwynt yw: mae hyn yn digwydd yn awr, nid yw hwn yn chwyldro sy’n mynd i ddigwydd yn y dyfodol, nid ffuglen wyddonol ar gyfer ein hwyrion yw hyn—mae hyn yn digwydd yn awr ac mae angen inni ddal i fyny, ac mae angen i ni greu’r seilwaith a rhoi hwnnw ar waith. Yn wir, mae Elon Musk, sef gwrw’r dechnoleg newydd hon, wedi dweud ei fod eisiau cael cerbyd cwbl awtonomaidd ar y ffordd erbyn 2018: y flwyddyn nesaf yw hynny. Cerbyd masnachol yw hynny. Felly, mae pethau’n newid: rwyf newydd ddychwelyd o Frwsel ddoe, a gallech weld ceir yn cael eu gwefru ar y stryd ym Mrwsel. Mae pobl eraill yn ei wneud, mae angen inni ddal i fyny.

Mae disgwyl y bydd y dechnoleg newydd hon, mewn amser, yn arwain at ostyngiad o 90 y cant mewn damweiniau, gostyngiad o 40 y cant mewn tagfeydd, gostyngiad o 80 y cant mewn allyriadau, a gostyngiad o 50 y cant yn y gofod parcio a gaiff ei arbed. Ac rwy’n meddwl ei bod yn hollol gywir na ddylem gyfyngu hyn, fel y dywedodd Jenny, i gerbydau trydan. Mae cyfle i gerbydau hydrogen gyfrannu at hyn hefyd. Yn fy etholaeth, yn Llandrindod, gwn fod y car Riversimple—maent ar fin dechrau cynllun peilot newydd sy’n mynd i fod yn digwydd o’r Fenni. Felly, mae hyn yn digwydd—rydym yn rhan o hyn, ond mae angen inni fynd ymhellach.

Un o’r pethau mwyaf diddorol i mi mewn gwirionedd yw bod y potensial i fod yn berchen ar gar newydd yn debygol o newid. Nawr, mae KPMG wedi awgrymu bod 59 y cant o benaethiaid diwydiant yn credu na fydd mwy na hanner yr holl berchnogion ceir heddiw am fod yn berchen ar gar erbyn 2025: wyth mlynedd o nawr yw hynny. Wel, nid wyf yn gwybod amdanoch chi, ond mae hynny’n golygu fy mod wedi prynu fy nghar olaf. [Chwerthin.] Felly, credaf ei bod yn bwysig iawn inni ddeall bod yr economi gylchol hon, fod y ffordd newydd o fod yn berchen ar geir hefyd yn mynd i newid ein perthynas â’r ffordd yr ydym yn teithio o gwmpas mewn gwirionedd. Ac wrth gwrs, fe fydd rhai’n dioddef. Fe fydd rhai’n dioddef: mae’n debyg na fydd gyrwyr tacsi yn hapus iawn ynglŷn â hyn; mae’n debyg na fydd y bobl sy’n adeiladu motorau tanio yn gyffrous iawn ynglŷn â hyn. Ond dyna pam y mae’n rhaid i ni symud gydag ef a chreu swyddi newydd. Nid wyf yn un o’r proffwydi gwae. Nid wyf yn credu y gallwn wthio bys i’r morglawdd. Rwy’n credu ei bod yn bwysig iawn ein bod yn ei groesawu a’n bod yn rhedeg gydag ef.

Mae’n rhaid inni fanteisio ar y cyfleoedd economaidd hynny. Mae’r Boston Consulting Group yn dweud bod y farchnad hon yn mynd i fod yn werth $77 biliwn erbyn 2035. Nawr, hyd yn oed pe bai gennym ffracsiwn o hynny yng Nghymru byddai’n gam mawr. Rwy’n gobeithio’n fawr y bydd y Gweinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet, pan fyddant yn datblygu’r strategaeth economaidd newydd hon, yn meddwl—fel y maent, rwy’n siŵr—y tu hwnt i’r presennol. Mae gwrando ar Julie wedi fy nghalonogi’n fawr, a gwybod eu bod yn cadw llygad ar hyn mewn gwirionedd, fod potensial ar ei gyfer, ond hefyd i wrando ar y problemau real sydd gennym mewn gwirionedd. Wyddoch chi, os oes gennym y Wi-Fi 5G yn mynd allan i’r sector masnachol, heb fod unrhyw reolaeth arno, yna gallai hynny, o bosibl, rewi’r system go iawn mewn rhai ardaloedd. Rwy’n credu ei bod yn bwysig hefyd—. Clywsom am gynllunio—siaradodd llawer o bobl am gynllunio—ac rwy’n meddwl bod Rhun yn llygad ei le yn sôn nid yn unig am system wefru’r seilwaith yr awgrymodd Vikki ei bod yn wirioneddol bwysig—y system wefru cyflym honno. Mae yna wefru cyrchfannau hefyd. Gallwch yrru i rywle a’i adael i wefru dros nos. Mae angen inni wneud yn siŵr y gall hynny ddigwydd, ac mae’n digwydd mewn rhai mannau yng Nghymru eisoes. Ond rwy’n credu bod cyfle inni feddwl. Ac rwy’n gobeithio y byddwn yn adeiladu hyn i mewn i bethau pan fyddwn yn asesu beth fydd yr effaith os ydym yn mynd ati i newid yr M4, a beth fydd yr effaith pan fyddwn yn ailgynllunio ein trefi a’n dinasoedd. Mae angen adeiladu pob un o’r pethau hyn i mewn i’r syniadau cynllunio hynny yn awr, fel yr awgrymodd Rhun.

Gwn fod llawer o bobl yn y Siambr hon wedi ymrwymo i wella trafnidiaeth gyhoeddus yng Nghymru, a hoffwn ofyn i bobl roi ystyriaeth arbennig i sut y gallai’r dechnoleg hon fod yn fuddiol iawn mewn rhannau o’r Gymru wledig, lle y mae angen i bethau fod ychydig yn fwy hyblyg, lle na allwn gael bysiau mawr a phethau yn yr un ffordd ag y gallwch mewn dinasoedd. Ac mae’r potensial sydd yno, rwy’n meddwl, yn enwedig ar gyfer helpu poblogaeth sy’n heneiddio, yn wirioneddol wych ac unwaith eto, mae angen inni feddwl am hynny.

Soniodd Dai Lloyd am yr anhawster gyda lonydd gwledig cul. Wel, un o’r pethau a ddysgais o siarad â Tesla yw bod yn rhaid i chi beintio streipiau gwyn ar ymyl ffyrdd, ond yn hanner ein hardaloedd gwledig, nid oes unrhyw streipiau gwyn i’r cerbydau awtonomaidd hyn eu darllen. Felly, unwaith eto, beth y mae awdurdodau lleol yn ei wneud? A ydynt yn cynnwys hynny yn eu strategaethau economaidd?

Felly, mae angen inni feddwl sut y gwnawn hyn, mae angen inni feddwl sut y gallwn addasu ein gridiau—nid y gridiau seilwaith mawr yn unig, ond a allem gael gridiau mwy lleol? A allwn wneud mwy gydag ynni adnewyddadwy, sy’n hollol hanfodol? Ni fyddwn yn gallu parhau os cawn y chwyldro hwn at gerbydau trydan gyda’r seilwaith pŵer sydd gennym yn awr. Felly, gadewch inni gofio bod y chwyldro cerbydau trydan ar ein gwarthaf. Rwy’n credu bod angen inni symud yn gyflym iawn i wneud yn siŵr nad ydym yn cael ein gadael ar ôl, ac rwy’n gobeithio y gallwn arwain gyda’r dechnoleg hon a chroesawu’r dechnoleg hon, gan fy mod yn credu ei fod yn gyfle go iawn i ni yng Nghymru arloesi ac arwain.

Thank you very much for the debate.