Dychmygwch fy syndod o weld bod y ddadl hon gan y Torïaid gerbron y Senedd yn cynnig haelfrydedd tybiedig—yr un grŵp o Aelodau gyferbyn sy’n cefnogi’r polisi cyni ideolegol, obsesiynol y mae Llywodraeth Dorïaidd y DU yn ei orfodi ar ddioddefwyr yn ddidrugaredd: er enghraifft, diddymu budd-dal tai ar gyfer rhai 16 a 17 oed, a lle y maent mewn grym, fel yn Lloegr, cael gwared ar y lwfans cynhaliaeth addysg i’r bobl ifanc hyn yn yr un modd ag y maent yn argymell yn awr y dylid cael gwared arno i bobl ifanc yng Nghymru.

Mae cyfleoedd bywyd—mae rhai rhwng 16 a 24 oed yn genhedlaeth sy’n dioddef yn enbyd. O’r cyni parhaus i gontractau dim oriau yn y sector preifat ac i Lywodraeth Dorïaidd yn Lloegr sy’n methu darparu tai mwy fforddiadwy, mae pobl ifanc ar draws y DU yn parhau i dalu’r pris am esgeulustod a methiant y Torïaid. Dychmygwch fy syndod pan glywaf eich bod yn dymuno helpu’r genhedlaeth iau i gyrraedd eu potensial trwy ddiddymu eu lwfans cynhaliaeth addysg. Nid yw’n syndod bod gweld rhywun ifanc sy’n pleidleisio dros y Torïaid bron mor anodd â dod o hyd i Aelod Cynulliad o blith y Ceidwadwyr Cymreig sy’n credu y bydd Theresa May yn eu harwain i mewn i’r etholiad nesaf.

Ond gadewch i ni edrych yn fanylach ar y cynigion hyn. Beth ydynt? Wel, mae’r athrawon economaidd gyferbyn sy’n pregethu wrthym ynglŷn â drygau gwariant yn honni eu bod yn cynnig teithiau bws am ddim a gostyngiad o draean ar docynnau trên, fel y mae Jeremy Miles eisoes wedi dweud, ar gyfer yr holl bobl ifanc rhwng 16 a 24 oed ar gost o £25 miliwn. Rwy’n siŵr eu bod yn credu y bydd hyn yn gwneud deunydd darllen hyfryd a chreadigol fel datganiad i’r wasg, ond buaswn yn dweud hefyd fod yn rhaid inni edrych ar y print mân, gan fod y diafol bob amser yn y manylion. Daw’r cyllid arfaethedig hwn, fel y dywedais, o gael gwared ar y lwfans cynhaliaeth addysg—sy’n helpu mwy na 26,000 o fyfyrwyr i aros mewn addysg amser llawn yng Nghymru ac sydd, peidiwch ag anghofio, yn achubiaeth i’n pobl ifanc fwyaf agored i niwed sydd mewn perygl o adael addysg yn gyfan gwbl. Mae’n help enfawr i’w cyfleoedd mewn bywyd a byddai cael ei wared yn cael effaith ddinistriol yng Nghymru pe bai’n cael ei ganiatáu, fel sydd wedi digwydd yn Lloegr.

Yn wir, a ydynt wedi ymgysylltu â myfyrwyr a phobl ifanc mewn gwirionedd? Pe bawn yn dweud wrthych, ‘jam am ddim yfory,’ rwy’n credu y buasem ei eisiau, ond pe bawn i’n dweud, ‘jam am ddim yfory, ond fe fyddwch yn colli eich mynediad at addysg,’ mae’r ymateb yn wahanol. Yr wythnos diwethaf, lansiodd Llywodraeth Cymru ymgynghoriad ar y posibilrwydd o ymestyn yr oedran ar gyfer teithio am bris gostyngol i gynnwys rhai 24 oed. Mae’n ymarfer ymgynghori eang, fel y dywedwyd, a’i nod yw ymgysylltu â phobl ifanc, ysgolion, colegau, sefydliadau a chwmnïau bysiau er mwyn datblygu cynllun sy’n ddeniadol. Mae’r ymgynghoriad hwn yn rhedeg tan 4 Ionawr, 2018 ac yn edrych ar amrywiaeth o agweddau, gan gynnwys pa gategorïau o deithiau, lle y mae oedran cymhwysedd a maint y gostyngiad, a dulliau talu amgen yn cynnwys cyfraniadau sefydlog fesul taith neu docyn misol/blynyddol ar gyfer teithio am ddim adeg ei ddefnyddio. Felly, mae gennym Lywodraeth Lafur Cymru gydag ymgynghoriad pwrpasol ar y gweill nad yw i gael ei gwblhau tan fis Ionawr, ac eto, am ryw reswm, dyma gyflwyno’r hyn na ellir ond ei weld fel ymgais sinigaidd gan y blaid gyferbyn i achub y blaen arno neu i ddilyn yn ei sgil.

Felly, gadewch inni edrych ar y ffigurau hynny: ar hyn o bryd, 15,000 o ddeiliaid tocynnau a fydd yn gwneud oddeutu 1.5 miliwn o deithiau ar fysiau erbyn mis Mawrth 2018. Ar sail y ffigurau hyn, gellir cymryd yn ganiataol yn rhesymol y byddai tocyn teithio rhad ac am ddim yn cael ei ddefnyddio gan lawer mwy o bobl. Gan ragdybio bod pris tocyn bws i oedolion yn £2 ac y gallai oddeutu 350,000 o bobl fod yn gymwys, gallai cynnig y Torïaid gostio tua £70 miliwn o ran ad-dalu teithiau bws yn unig. Mae hynny bron dair gwaith y gost a gyhoeddwyd gan y Torïaid—tair gwaith £25 miliwn. Nid yw’r ffigur hwn ond yn cynnwys y rhan o’r cynllun sy’n ymwneud â theithiau bws am ddim ac nid yw’n ystyried y gost ychwanegol sylweddol o ad-dalu cwmnïau trenau am ddarparu gostyngiad o draean oddi ar gostau teithio ar y trên i rai rhwng 16 a 24 oed yng Nghymru.

Felly, sut y byddai’r Torïaid Cymreig yn pontio’r bwlch ariannu enfawr hwn rhwng y £25 miliwn a gyhoeddwyd ganddynt a’r £70 miliwn a mwy y byddai’r cynllun hwn yn ei gostio mewn gwirionedd, yn enwedig o ystyried yr effaith ddinistriol y mae cyni parhaus eu plaid yn parhau i’w gael ar gyllidebau? Mae’r Torïaid Cymreig yn dadlau dros gynllun gydag anghydlynedd economaidd damniol a fyddai’n peri i ‘spreadsheet Phil’ gochi. Eto maent yn parhau i bregethu i’r gweddill ohonom eu bod yn feistri o ran eu cymhwyster economaidd. Ni fyddai Alec Douglas-Home hyd yn oed, gyda’i goesau matsis, yn gallu cynhyrchu’r ffigurau hyn gan y Torïaid Cymreig. Felly, fel y cyfryw, byddaf yn cefnogi’r gwelliannau i’r cynnig a gynigiwyd gan Lywodraeth Cymru, yn hytrach nag economeg anhygoel a ffantasïol y Torïaid Cymreig. Diolch.