Felly, rwy'n credu, wrth gymryd hyn wir o ddifrif, bod angen inni symud o fyd o gynlluniau a byd o uchelgais i un o gyflawni statudol gwirioneddol ac un lle y gallwn ddwyn y Llywodraeth i gyfrif. Nid oes unrhyw amheuaeth mai llygredd aer yw pob un o'r problemau amgylcheddol sydd wedi'u disgrifio, ond mae hefyd yn broblem iechyd cyhoeddus wirioneddol. Hwn yw'r ail achos o farwolaeth gynamserol yng Nghymru. Yn ail dim ond i ysmygu, y gallech chi ddweud ei fod yn broblem llygredd aer ei hun, felly maen nhw'n gysylltiedig. Ond mae'n achosi problemau mawr i blant a phobl oedrannus sydd â salwch cronig sy'n bodoli eisoes.

Mae'n fater o gyfiawnder cymdeithasol, ac mae hyn yn rhywbeth yr wyf yn credu y dylem ni wir ei ystyried o ddifrif yn y fan yma. Mae'r effaith fwyaf i'w gweld yn yr ardaloedd mwyaf difreintiedig. Nid yw'r bobl gyfoethocaf yng Nghymru yn byw mewn ardaloedd â phroblemau ansawdd aer. Maen nhw'n byw yn agos i fannau agored gyda choed a pharciau gyda rhywfaint o brysgwydd naturiol, fel petai. Er enghraifft, mae 10 y cant o'r ardaloedd mwyaf difreintiedig â lefelau pum gwaith yn uwch o lygredd aer carsinogenig. Mae'n amlwg iawn yn fater iechyd y cyhoedd ac yn fater cyfiawnder cymdeithasol. Os edrychwn ni ar y trefi a'r dinasoedd hynny, ac, yn enwog, ffordd Hafod-yr-Ynys yng Nghrymlyn yng Nghaerffili, sydd yn un o'r ffyrdd mwyaf llygredig yn y DU, heb sôn am Gymru, rydym ni'n gweld yn glir iawn y cysylltiad rhwng problemau ansawdd aer a chymunedau difreintiedig a chymunedau sy'n cael trafferth i ymdopi yn economaidd hefyd. Felly, nid yw pobl yn gallu symud allan o'r cymunedau hynny a gwneud eu dewisiadau eu hunain.

Rwy'n credu, wrth ymdrin â hyn, nad ydym ni ddim ond eisiau clywed yr hyn y mae'r Gweinidog wedi'i nodi; rydym ni eisiau clywed mwy am ba dargedau yn union a gaiff eu pennu a pha waith monitro statudol fydd yn cael ei wneud. Roeddwn i'n falch bod y Gweinidog wedi sôn am goed a llwyni, ond rwy'n credu bod angen inni glywed ychydig mwy am gynllun penodol i blannu coed—y math iawn o goed, oherwydd mewn gwirionedd mae'n dibynnu pa fath o goed yr ydych chi'n eu plannu ym mha ardaloedd, yn ôl yr hyn a ddeallaf—i sicrhau bod gennym ni ffordd naturiol o geisio glanhau ein haer. Ond mae angen inni hefyd gael mwy o bwyslais, ie, ar y problemau a grëwyd gan y seilwaith trafnidiaeth sydd gennym, ond ar y cyfleoedd hefyd i ddatgarboneiddio hynny yn y ffordd symlaf bosibl, sef ei gwneud yn haws i gerdded a beicio—dim ond ei gwneud yn haws i fynd o gwmpas.

Mae Sustrans—[torri ar draws.] Clywais 'Clywch, clywch' gan gyn berson Sustrans yn y fan yna, rwy'n credu. Mae Sustrans, dim ond yn yr ychydig wythnosau diwethaf, wedi archwilio'r cynlluniau cerdded a beicio ar gyfer Lloegr a'r Alban—ni allwn ddod o hyd i'r un ar gyfer Cymru; Dydw i ddim yn gwybod os gwnaethon nhw un ar gyfer Cymru ai peidio, ond yn sicr fe wnaethon nhw un ar gyfer yr Alban a Lloegr—a oedd yn dweud, dim ond pe byddai'r cynlluniau'n cael eu gweithredu, heb ofyn am fwy nag y mae'r ddwy lywodraeth wedi dweud eu bod yn mynd i'w wneud beth bynnag, y byddai'n lleihau marwolaethau o ganlyniad i lygredd aer gan fwy na 13,000 yn y ddwy wlad honno dros y 10 mlynedd nesaf ac y byddai'n arbed bron i £10 biliwn. Felly, mae gwir angen inni integreiddio mesurau llygredd aer—a mesurau aer glân, i fod yn fwy cadarnhaol—yn y ffordd yr ydym yn strwythuro ein system drafnidiaeth, yn y ffordd yr ydym yn adeiladu ein hysgolion, a lle'r ydym yn adeiladu ein hysgolion. Mae'n rhaid inni gael, fel mesur dros dro, yn sicr, gyfrifoldeb statudol i fonitro ansawdd yr aer y tu allan i'n hysgolion, oherwydd bod plant sy'n agored i lygredd aer difrifol bum gwaith yn fwy tebygol o fod â datblygiad ysgyfaint gwael ac yn fwy tueddol o gael heintiau.

Felly, mae hyn i gyd, i mi, yn golygu nad yw llygredd aer wedi cael y sylw y mae'n ei haeddu gan y Llywodraeth hyd yma, na gennym ninnau fel Aelodau Cynulliad. Mae hynny wedi newid dros y flwyddyn ddiwethaf. Rydym ni wedi dechrau siarad mwy am y peth; rydym ni wedi dechrau ei gymryd yn fwy o ddifrif. Rwy'n croesawu'r ffaith bod y Llywodraeth yn symud tuag at gynllun gweithredu, ond nid wyf yn credu y byddwn yn ymdrin â hyn yn llawn tan y byddwn wedi ei roi ar ein llyfr statud a bod gennym ymagwedd statudol wirioneddol i aer glân yng Nghymru.