Symudwn ymlaen at ein heitem nesaf ar yr agenda. Os yw pobl yn gadael y Siambr, gwnewch hynny'n gyflym ac yn dawel os gwelwch yn dda.

Symudwn ymlaen yn awr at y ddadl fer, a galwaf ar Janet Finch-Saunders i siarad am y pwnc y mae wedi'i ddewis.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Yn y bôn, galwad ar feddygon teulu i ymgymryd â sgrinio rheolaidd ar gyfer diabetes math 1 ymysg plant a phobl ifanc yw hon. Mae Lynne Neagle AC wedi cynnig yn garedig i roi munud, a fy nghyd-Aelod, Mark Reckless.

Hoffwn siarad heddiw am bwysigrwydd sgrinio yn arbennig mewn plant a phobl ifanc, yn enwedig pan fyddant yn dangos pedwar arwydd cryf iawn o salwch difrifol. Cafodd effeithiau diabetes math 1, sy'n gallu bod yn drychinebus, eu hamlygu i mi drwy dystiolaeth a roddwyd i mi, fel aelod o'r Pwyllgor Deisebau, gan deulu'r diweddar Peter Baldwin a oedd yn 13 oed, ac a gollodd ei fywyd yn drasig yn gynnar yn 2015 o ganlyniad i getoasidosis diabetig—DKA. Efallai fod teulu Peter gyda ni heno, ac yn sicr roeddent yn gwneud eu gorau i fod yma. Gwn fod ei fam a'i dad, gyda Diabetes UK, wedi gweithio'n galed iawn i geisio sicrhau na fydd unrhyw deulu arall yn gorfod mynd drwy'r hyn y maent hwy wedi gorfod ei ddioddef.

Yn ei geiriau hi—dyma eiriau'r fam:

Roedd Peter yn caru bywyd yn yr ysgol a chyda'i ffrindiau. Roedd yn laslanc ffit ac iach a bywyd o'i flaen. Roedd newydd fod yn yr Almaen gyda'r ysgol ac wedi dod yn ôl yn dioddef o annwyd. Nos Calan, roedd yn sâl iawn, felly aethom at ein meddyg teulu. Gwnaeth ddiagnosis o haint ar ei frest, a rhoi gwrthfiotigau i ni. Ni chafodd prawf math 1 ei gynnig na'i ystyried. Eglurais fod Peter yn cysgu llawer ac yn yfed llawer, a gwyddom bellach fod y rheini'n ddau o'r prif arwyddion.

Bedair awr ar hugain yn ddiweddarach, am 4.30 p.m. ddydd Calan fe wnaethom ffonio'r gwasanaeth tu allan i oriau ac esbonio ein bod yn bryderus iawn am Peter, a oedd yn dirywio'n gyflym, a'i anadlu'n drafferthus ac roedd yn ffwndrus. Gan fynnu bod hyn yn fater o frys mawr, cawsom ein trosglwyddo i'r gwasanaeth 999, ac ni allem fynd drwodd am amser eithaf byr. Gofynnais am ambiwlans, a bu'n rhaid i mi fod yn ddiamwys ynglŷn â hynny; roedd y sawl y siaradais â hwy'n cadw gofyn a oedd hynny'n angenrheidiol. Diolch byth fe fynnais a dal fy nhir—byddai llawer wedi rhoi'r gorau iddi ar y pwynt hwn. Cyrhaeddodd y parafeddyg ymateb cyflym yn fuan a'r peth cyntaf a wnaeth ar ôl rhoi ocsigen i Peter oedd pricio'i fys. Rhoddodd ddiagnosis o ddiabetes math 1 i Peter yn y fan a'r lle a chymerodd lai na 30 eiliad. Ffoniodd y parafeddyg am ambiwlans ac o fewn 15 munud, roeddem yn yr adran resus yn Ysbyty'r Mynydd Bychan. Cafodd Peter y gofal cywir. Brwydrodd am chwe diwrnod ond ni allai ei gorff bach ymdopi ac ni wellodd.

Gall cetoasidosis diabetig fod yn angheuol. Roedd Peter wedi bod ym meddygfa ei feddyg teulu ddyddiau ynghynt. Gallai, ac fe fyddai prawf pricio bys dwy eiliad ar yr adeg honno gan ei feddyg teulu wedi rhoi diagnosis o ddiabetes math 1 ac wedi rhoi mantais hanfodol o 24 awr i Peter a'i deulu i ymladd y DKA. Mae'n dyst i ymroddiad ac ymrwymiad teulu Peter eu bod yn ymgyrchu er cof amdano a dyna pam rwy'n sefyll yma heno yn trafod hyn. Maent eisiau—ac rwyf fi eisiau—gwneud yn siŵr nad oes neb arall byth yn gorfod mynd drwy'r un profiad erchyll â hwy ac nad oes neb yn colli eu plentyn yn ddiangen.

Cyflwr awto-imiwn yw diabetes math 1 lle yr ymosodir ar y corff a chaiff celloedd sy'n cynhyrchu inswlin eu dinistrio, sy'n golygu nad oes unrhyw inswlin yn cael ei gynhyrchu. Mae hyn yn peri i glwcos godi yn y gwaed yn gyflym ac felly, mae'n rhaid i bawb sydd â diabetes math 1 gymryd inswlin i reoli siwgr yn y gwaed neu eu lefelau glwcos yn y gwaed. Nid oes modd atal y cyflwr ac nid oes gwellhad. Gwyddom fod diabetes math 1 ar oddeutu 1,500 o blant a phobl ifanc yng Nghymru. Yr oedran y ceir diagnosis amlaf yw rhwng tua naw a 14 mlwydd oed, ac mae Diabetes UK yn dweud wrthym, o'r rhain, y bydd 24 y cant—hynny yw, tua 360—wedi cael diagnosis yn hwyr iawn ar y cam lle y ceir bygythiad i fywyd o ganlyniad i DKA neu getoasidosis diabetig. Yn y grŵp oedran o dan bump, mae'r nifer hwn yn cynyddu i 29 y cant. Ar y cam hwn o ddiagnosis hwyr, mae diabetes math 1 yn gyflwr sy'n dechrau'n gyflym, a bydd y plentyn yn mynd yn sâl iawn yn gyflym iawn. Os na chaiff brawf, atgyfeiriad a thriniaeth ar unwaith, gall fod yn angheuol.

Rydym hefyd yn gwybod bod diabetes math 1 mewn plant yn gymharol brin. Mae Coleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol yn amcangyfrif bod y gyfradd ymhlith plant o dan 15 yn 187 o bob 100,000 o blant, sy'n golygu y gallai meddyg teulu fynd drwy eu gyrfa gyfan heb weld achos o'r fath.

Ymhellach, gall amryw o afiechydon plentyndod cyffredin megis ffliw, heintiau dŵr neu heintiau ar y frest arwain at ddiagnosis anghywir weithiau, a dyna pam y mae'n bwysig iawn ein bod yn codi ymwybyddiaeth feirniadol o ystyr posibl y symptomau hyn.

Rwyf am ei gwneud yn glir nad yw'r ymgyrch hon, y ddadl hon, yn galw am sgrinio'r boblogaeth gyfan. Mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi dweud yn glir y byddai hyn yn creu pryder ynghylch nifer sylweddol o atgyfeiriadau ac archwiliadau diangen. Felly, galwad yw hon am sgrinio ym mhob achos pan fo'r plentyn neu'r person ifanc yn dangos y pedwar symptom y gwyddom eu bod yn ddangosyddion allweddol o ddiabetes math 1: teimlo'n fwy blinedig nag arfer, bod yn sychedig a methu torri'r syched hwnnw, mynd i'r toiled yn aml, gwlychu'r gwely gan blentyn sydd wedi bod yn sych cyn hynny, neu glytiau trymach mewn babanod, colli pwysau ac edrych yn denau ac yn ddi-raen, yn fwy felly nag arfer.

Os yw meddyg teulu'n credu bod diabetes math 1 ar blentyn, mae'n rhaid iddynt eu hatgyfeirio ar unwaith ac ar yr un diwrnod at eu tîm pediatrig arbenigol lleol i gael triniaeth ar unwaith ac i atal DKA a allai fod yn angheuol. Rydym yn gwybod bod cynnal profion am ddiabetes pan fydd y symptomau hyn yn bresennol yn hawdd iawn, ac mae'n gosteffeithiol iawn pan ystyriwch ein bod yn sôn am fywyd plentyn. Mae'n cymryd dwy eiliad. Mae prawf pricio bys gan feddyg teulu bob tro y bydd plentyn yn dangos y symptomau hyn yn ei gwneud hi'n bosibl darganfod math 1 mor gynnar â phosibl mewn lleoliadau gofal sylfaenol ac felly'n cynnig y posibilrwydd a'r gobaith gwirioneddol y gellir cyfyngu ar yr achosion o ddiabetes math 1 lle na wnaed diagnosis.

Ategwyd hyn mewn tystiolaeth a gafodd y Pwyllgor Deisebau gan Diabetes UK, rhwydwaith diabetes plant a phobl ifanc Cymru, drwy sylwadau gan Dr Christopher Bidder, y cefnogwyd ei lythyr gan nifer o fyrddau iechyd, yn ogystal â Choleg Brenhinol Pediatreg ac Iechyd Plant. Mae'r Coleg Nyrsio Brenhinol wedi nodi y dylid gofyn ynglŷn â'r pedwar symptom fel mater o drefn yn rhan o ymarfer nodi hanes blaenorol. Mewn egwyddor, ni ddylai fod unrhyw reswm pam na wneir profion glwcos gwaed ar blant a phobl ifanc yn fwy rheolaidd mewn lleoliadau gofal sylfaenol. Mae'r dyfeisiau'n gludadwy, nid ydynt yn ddrud, ac mae hyn yn cynnig hyblygrwydd o ran lle y gellir cynnal y profion. Ond mae'n rhaid i staff fod wedi'u hyfforddi'n ddigonol a rhaid i'r adnoddau fod ar gael ar gyfer cynnal y prawf—a'r driniaeth ddilynol sy'n ofynnol, wrth gwrs.

Yn ogystal, mae Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Betsi Cadwaladr wedi nodi y dylai addysg i weithwyr iechyd proffesiynol gofal sylfaenol gynnwys codi ymwybyddiaeth o symptomau nodweddiadol diabetes math 1 a phrawf pricio bys glwcos gwaed yn brydlon yn y fan a'r lle i unrhyw unigolyn. Yn amlwg, mae llawer o gefnogaeth i'r cynnig hwn. Felly, pam nad yw'n cael ei hyrwyddo'n effeithiol, a pham nad yw'r pryder hwn yn cael y sylw difrifol y mae'n ei haeddu?

Er gwaethaf cefnogaeth bron yn fyd-eang i brawf pricio bys pan fydd plant yn dangos y symptomau hyn, a phresenoldeb cyfarpar y prawf pricio bys ym mhob meddygfa, mae'r Coleg Nyrsio Brenhinol wedi nodi nad oes safonau gofynnol cenedlaethol wedi'u cytuno ar hyn o bryd ar gyfer addysg gofal sylfaenol ynglŷn â diabetes. Wrth gymryd tystiolaeth yn y pwyllgor, daethom yn ymwybodol fod gwahaniaethau'n parhau rhwng y byrddau iechyd o ran llwybrau diabetes math 1 ar gyfer plant a phobl ifanc. Yn eu cyflwyniadau ysgrifenedig, byrddau Caerdydd a'r Fro, Cwm Taf a Betsi Cadwaladr yn unig sy'n cyfeirio at y llwybr yn benodol, ond roeddent yn nodi bod disgwyl i feddygon teulu ddilyn canllawiau'r Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal. Nododd Aneurin Bevan nad oes ganddynt lwybr ffurfiol, ond roeddent yn nodi eu disgwyliadau ar gyfer atgyfeirio at uned i blant am asesiad ar yr un diwrnod yn unol â chanllawiau NICE. Nododd Powys amrywiad bach yn eu llwybr diagnosis ac atgyfeirio oherwydd y gwahanol ddarparwyr GIG a ddefnyddir yng ngwahanol ardaloedd y bwrdd iechyd, a dywedodd nad oes polisi ganddo ar gyfer cynnal profion glwcos gwaed yn y pwynt gofal mewn gofal sylfaenol. Ni fanylodd Hywel Dda ar unrhyw lwybr penodol na chyfeirio at y canllawiau NICE hyd yn oed.

Gwelir rhywfaint o gynnydd: nododd Caerdydd a'r Fro fod llwybr Cymru gyfan ar gyfer gwneud diagnosis o ddiabetes mewn plant a phobl ifanc wrthi'n cael ei gwblhau. Mae'r llwybr yn pwysleisio'r angen i gynnal profion glwcos gwaed yn y pwynt gofal i bob plentyn lle yr amheuir bod diabetes yn bresennol, yn unol â chanllawiau NICE, ac eto ni cheir unrhyw sôn am y pedwar symptom a dyma'r pwynt critigol yma. Rydym yn dal i ddisgwyl am ganlyniad y llwybr Cymru gyfan.

Nawr, yn dilyn y ddadl hon, ac yn fwy felly, yn dilyn yr ymgyrch enfawr y mae'r teulu hwn, Diabetes UK a sefydliadau eraill, pobl feddygol—wyddoch chi, pobl yn y sector meddygol. Maent wedi pwysleisio'r angen, pan fydd plant yn dangos y pedwar symptom, yr angen i gynnal profion gwaed glwcos syml drwy bricio bys, rhywbeth a fyddai'n gwneud gwahaniaeth go iawn. Mae'n debyg, mewn gwirionedd, mai'r rheswm rwy'n codi hyn yma heddiw yw'r rhwystredigaeth na fydd Ysgrifennydd y Cabinet yn mynd ati i hyrwyddo ymgyrch er mwyn sicrhau bod y profion syml hyn yn gallu digwydd ym mhob meddygfa pan fydd plant yn dangos arwyddion o'r pedwar symptom.

Hoffwn orffen drwy ddyfynnu Beth Baldwin unwaith yn rhagor ar ein hamcanion yma, sy'n cynnwys rhai uniongyrchol, byrdymor a hirdymor:

Rhannu stori Peter a chyflwyno profion math 1 fel rhan o brotocol, adnewyddu ymwybyddiaeth meddygon teulu a gofal sylfaenol, e-ddysgu blynyddol am beryglon diabetes math 1 heb ei ganfod, gweithio mewn partneriaeth â sefydliadau i greu ymgyrchoedd codi ymwybyddiaeth.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwy'n eich annog i ystyried hyn fel blaenoriaeth hollbwysig. Mae'r gost am ymgyrch o'r fath ar gyfer sgrinio rheolaidd yn isel ac unwaith eto, nid yw'n cymharu pan fyddwn yn sôn am golli bywyd un plentyn hyd yn oed. Mae'n hanfodol ein bod yn gweithio i atal risg DKA a allai fod yn angheuol i 24 y cant o blant a phobl ifanc sy'n cael diagnosis hwyr ac ar gam critigol sy'n bygwth bywyd, o ddiabetes math 1. Yn amlwg, yn hyn o beth gall bod yn wyliadwrus a phrofion achub bywydau. Mae gennych bŵer a gallu i gyfleu'r neges honno. Os gwelwch yn dda, gwnewch hynny, Ysgrifennydd y Cabinet. Diolch.

A gaf fi ddiolch i Janet am adael i mi gael munud o'i hamser? Hefyd rwyf wedi bod yn ddiolchgar i Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd am ei ymwneud yn ddiweddar ag ymgyrch Know Type 1 ac am gyfarfod â mi a chyd-Aelodau, Julie Morgan a Jayne Bryant, a Diabetes UK Cymru a Beth Baldwin, sydd wedi ymgyrchu mor ddewr yn dilyn marwolaeth drasig ei mab, Peter, ddwy flynedd yn ôl. Fel y gŵyr Ysgrifennydd y Cabinet o'r cyfarfodydd hynny, rwy'n llwyr gefnogi'r galwadau am ymgyrch i godi ymwybyddiaeth ynglŷn â diabetes math 1, yn enwedig ymhlith meddygon teulu, staff ysgol a rhieni.

Mae Janet yn mynegi'n glir iawn pa mor hawdd yw hi i achub bywyd drwy gynnal prawf pricio bys syml. Ysgrifennydd y Cabinet, rwy'n awyddus i weld cyfarwyddyd pellach oddi wrthych chi a Llywodraeth Cymru er mwyn codi ymwybyddiaeth ynglŷn â hyn. Hoffai Diabetes UK Cymru weld gwybodaeth am fath 1 yn cael ei gyflwyno i rieni mor rheolaidd ag y cyflwynir gwybodaeth am gyflyrau plentyndod eraill fel llid yr ymennydd, er enghraifft. Gellid gwneud hyn drwy ymwelwyr iechyd a defnydd o'r llyfr coch—syml iawn ond effeithiol iawn hefyd. Maent hefyd wrthi'n paratoi pecynnau gwybodaeth ar gyfer ysgolion a meddygfeydd meddygon teulu, a fydd yn barod yn y flwyddyn nesaf, ac adnodd fideo y gellir ei ddefnyddio ar gyfer meddygon teulu. Credaf fod rôl allweddol yma i Lywodraeth Cymru hwyluso'r gwaith o ddosbarthu a hyrwyddo'r deunyddiau hyn er mwyn annog eu defnydd.

Rwy'n ymwybodol mai munud yn unig sydd gennyf, felly yn olaf, a gaf fi ofyn a oes gennych y wybodaeth ddiweddaraf, Ysgrifennydd y Cabinet, am y trafodaethau a gawsoch gyda rhwydwaith diabetes plant a phobl ifanc ar gynyddu argaeledd mesuryddion glwcos a phrociau electronig ar gyfer meddygon teulu?

Deilliodd fy nghysylltiad i â diabetes math 1 yn bennaf drwy fynychu gwersylloedd haf gyda Chymdeithas Diabetes Prydain, rhagflaenydd Diabetes UK, gyda fy nhad, a oedd yn feddyg, a fy mam, a oedd yn nyrs, a gynorthwyai i gynnal y gwersylloedd hynny ar gyfer plant a phobl ifanc â diabetes. Soniodd Janet, rwy'n credu, mai 0.2 y cant yn unig o blant sydd â diabetes math 1 a byddai rhai ohonynt yn teimlo'n ynysig iawn, ac yn annormal neu'n teimlo nad oes neb yn eu deall am eu bod yn gorfod chwistrellu eu hunain yn rheolaidd. Felly, credaf fod hynny mor ddefnyddiol iddynt ac chredaf y bydd codi ymwybyddiaeth yn y ffordd y mae Janet yn ei awgrymu yn helpu yn hynny o beth.

Credaf hefyd fod yr hyn y mae'n ei ddweud am y pedwar symptom a chael y meddyg teulu i ymateb iddynt drwy wneud y prawf pricio bys yn ffordd well o ymdrin â'r hyn yr awgrymwyd eu bod yn ei wneud yn Aneurin Bevan, a hefyd, rwy'n credu, canllawiau NICE efallai, sef atgyfeirio at ganolfan ar wahân, gan fod y prawf hwnnw mor hawdd i feddyg teulu ei wneud. Gall hefyd olygu y gellid diystyru rhai na fyddai'n rhaid cynnal profion arnynt fel arall, os nad oes ganddynt ddiabetes math 1, a hyderaf y bydd yn destun llawer mwy o frwdfrydedd ymhlith meddygon teulu na'r hyn roedd yn rhaid iddynt ei wneud sawl degawd yn ôl, sef blasu wrin y claf i weld a oedd yn felys. Rwy'n credu bod prawf gwaed bach yn fwy realistig, ac yn y ffordd ymlaen.

Diolch yn fawr iawn. A gaf fi alw ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol i ymateb i'r ddadl? Vaughan Gething.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Gwrandewais yn ofalus ar y sylwadau a wnaed yn y ddadl heddiw, ac rwy'n cydnabod yr Aelod am godi mater pwysig. Mae pob un ohonom yn yr ystafell hon yn ymwybodol y gall diabetes achosi problemau iechyd hirdymor sylweddol ac mewn amgylchiadau prin, gall fod yn angheuol. Ar y cychwyn, mae'r Aelodau yma am gydnabod ymrwymiad, a dewrder, fel y dywedodd Lynne Neagle, y teulu Baldwin yn defnyddio'u profiad trist i fod eisiau ymgyrchu i godi arian ar gyfer yr achos a chodi ymwybyddiaeth hefyd i geisio gwella canlyniadau ar gyfer teuluoedd eraill. Gwn ei fod wedi bod yn amser hynod o anodd iddynt gan eu bod wedi dioddef colli plentyn i fod eisiau gwneud yn siŵr, cyn belled ag bo modd, nad yw rhieni eraill yn gorfod mynd drwy hynny.

Rwy'n falch bod Janet Finch-Saunders wedi egluro yn ystod ei chyfraniad nad yw hi'n galw am brofion rheolaidd fel mater o drefn i blant. O destun y ddadl, roedd yn ymddangos mai dyna a fyddai'r alwad a wneid, felly rwy'n ddiolchgar ei bod wedi egluro hynny yn ystod ei chyfraniad. Rydym yn gwybod bod yna ymchwilwyr sy'n ceisio datblygu prawf gwaed a all ganfod y gwrthgyrff sy'n ymosod ar gelloedd yn y pancreas flynyddoedd cyn i'r symptomau ymddangos yn y pen draw, er nad yw'r profion hynny'n ddigon cywir i'w defnyddio i sgrinio'r boblogaeth. Yn wir, mewn tystiolaeth ysgrifenedig i'r Pwyllgor Deisebau gan Diabetes UK, roeddent yn cydnabod nad oedd sgrinio'r boblogaeth yn rhywbeth y byddent yn ei gefnogi; nid oes tystiolaeth i awgrymu mai dyna fyddai'r peth iawn i'w wneud a beth bynnag, byddai'n anodd.

Nawr, yr her yw sut y gallwn gael y profion yn seiliedig ar farn glinigol a chydnabod nad yw'n ymarferol cynnal profion diabetes math 1 ar bob plentyn sy'n sâl. Felly, yr her yw sut rydym yn ysgogi'r diagnosis pan fydd unigolyn yn dangos arwyddion o ddiabetes math 1 mewn dull mwy effeithiol, fel yr argymhellwyd gan NICE. Mae hyn yn mynd yn ôl at y dystiolaeth yn y Pwyllgor Deisebau. Maent yn cefnogi'r dull presennol o gynnal profion diabetes math 1 ar blant a phobl ifanc pan fyddant yn dangos symptomau i glinigydd. Yr her yno eto yw sut y gallwn ei gael i fod yn fwy cyson. Dyna pam rydym wedi cydnabod yn ein cynllun cyflawni ar gyfer diabetes sydd wedi'i ddiweddaru fod angen cefnogi ymwybyddiaeth o symptomau er mwyn annog pobl i ofyn am gymorth yn gynnar gan y gwasanaethau iechyd, ac roedd y cynllun yn ymrwymo i ddatblygu ymgyrch godi ymwybyddiaeth dan arweiniad Diabetes UK Cymru—ac wrth gwrs, maent wedi cael cefnogaeth sylweddol ac ysgogiad gan y teulu Baldwin i wneud hynny.

Ac unwaith eto, fel y cydnabu Janet Finch-Saunders, nid wyf yn meddwl y byddai'n brifo inni atgoffa ein hunain o'r pedwar symptom cyffredin: yr angen i fynd i'r toiled yn llawer mwy aml a gwlychu'r gwely mewn plentyn a oedd yn sych o'r blaen; bod yn sychedig iawn a methu torri syched; teimlo wedi blino mwy nag arfer; a cholli pwysau neu fod yn deneuach na'r arfer. Yn yr amgylchiadau hynny, anogir rhieni i ofyn am gyngor gan eu meddyg teulu. Ond o ystyried y nifer o fesurau iechyd a gyfeirir at y cyhoedd a'r nifer fach o blant sy'n datblygu diabetes math 1, mae yna gyfyngiadau y dylem eu cydnabod wrth gwrs wrth ddibynnu'n unig ar godi ymwybyddiaeth gyhoeddus yn gyffredinol. Dyna pam y mae ein cynllun cenedlaethol yn tynnu sylw at yr angen i fyrddau iechyd sicrhau bod staff yn ddigon gwybodus i allu nodi'r cyflwr yn briodol ac atgyfeirio pan geir amheuaeth o ddiabetes math 1, oherwydd credwn y dylai'r ffocws fod ar weithredu'r canllawiau sy'n seiliedig ar dystiolaeth gan NICE ar brofion ac atgyfeirio.

Fel y nododd Janet Finch-Saunders, mae NICE yn argymell atgyfeirio ar yr un diwrnod at wasanaeth diabetes arbenigol pan geir amheuaeth o ddiabetes math 1 a phrofion glwcos gwaed ar unwaith i blant sy'n dangos arwyddion o gyfogi neu chwydu, poen yn yr abdomen, goranadlu, diffyg hylif neu o fod yn llai ymwybodol. Rydym eisiau sicrhau, fel y nododd Janet ac fel y mae'r ddeiseb yn ei nodi gan ei fod wedi newid o'i alwad gyntaf i'r hyn ydyw bellach—. Rydym am sicrhau cysondeb ymhlith y gwasanaethau iechyd, a dyna pam y mae'r rhwydwaith diabetes plant a phobl ifanc yn datblygu llwybr atgyfeirio ar gyfer math 1. Dylai ailbwysleisio sut y dylid nodi pobl yr amheuir eu bod yn dioddef o ddiabetes math 1 a'u hatgyfeirio i gael profion. Ar y pwynt hwn yn benodol, dychwelaf at gwestiwn penodol Lynne Neagle ynghylch argaeledd mesuryddion glwcos gwaed, fel y nodais yn fy llythyr at y Pwyllgor Deisebau ar 6 Hydref eleni ac yn wir, fel sydd wedi deillio o'n sgyrsiau blaenorol, felly byddaf yn adrodd yn ôl ar y pwynt hwnnw'n benodol.

Os yw'r peilot rydym yn ei gynnal yn llwyddiannus, a'i fod yn dangos gwelliant o ran nodi ac atgyfeirio, yr ymrwymiad a roddais yw y byddwn yn cyflwyno hynny ledled Cymru, er mwyn cael proses gyson a dealltwriaeth i gynorthwyo clinigwyr. Mae'r rhwydwaith eisoes yn gweithio gyda'n darparwr gwybodeg GIG ar ddatblygu prociau electronig ar gyfer clinigwyr i gefnogi ymlyniad wrth y llwybr atgyfeirio os caiff ei gyflwyno. Ac unwaith eto, roedd hynny'n rhan o'r alwad gan Diabetes UK a'r teulu Baldwin, ac fe fuom yn trafod hynny'n benodol yn y cyfarfod gyda Lynne Neagle, cydweithwyr a'r teulu Baldwin. Felly, rydym yn archwilio nifer o opsiynau ychwanegol a all gefnogi gwell diagnosis, megis y defnydd o adroddiadau Datix, sef proses ffurfiol o adrodd am ddigwyddiadau gofal iechyd niweidiol, neu lle y cynhelir profion amhriodol. Ceir potensial hefyd i ddefnyddio gwersi a ddysgir o'r adroddiadau hyn ar draws y system ehangach i ailbwysleisio arferion gorau a'r hyn a ddisgwylir, a rhoddir ystyriaeth i sicrhau bod modiwl e-ddysgu ar gael ar gyfer meddygon teulu. Ac unwaith eto, fe ddof yn ôl i gadarnhau sut y mae hynny'n cael ei ddatblygu.

Y gwir trist yw nad oes ateb hawdd i'r broblem hon. Nifer fach o blant a fydd yn datblygu'r clefyd, ac yn seiliedig ar y dystiolaeth sydd gennym, mae'n dechrau'n rhy sydyn i raglen sgrinio fod yn effeithiol. Felly, yr her yw sut y gallwn sicrhau dull cyson o weithredu ar ran ein clinigwyr. Felly, mae angen inni eu helpu i sefydlu arferion da a gweithio gyda byrddau iechyd ar gysondeb yn y ddarpariaeth. Ac wrth gwrs, mae gwasanaethau dilynol, fel retinopathi diabetig, yn bwysig er mwyn monitro iechyd unigolion sy'n cael diagnosis o ddiabetes. Ond bydd ein ffocws o hyd ar nodi symptomau, diagnosis a thriniaeth brydlon, a disgwyliaf allu rhoi'r newyddion diweddaraf i'r Aelodau yn y lle hwn neu mewn pwyllgorau eraill am y gwaith rydym yn ei wneud, a'r gwaith rwyf wedi ymrwymo i'w wneud, ar gael peilot ac yna ystyried ei gyflwyno i wella'r sefyllfa ar gyfer pob teulu, fel na fydd yn rhaid i rieni eraill wynebu'r amgylchiadau anffodus a thrasig y mae teulu Peter Baldwin wedi gorfod eu dioddef.

Diolch yn fawr iawn. Dyna ddiwedd y trafodion am heddiw. Diolch.

Daeth y cyfarfod i ben am 18:32.