Part of the debate – Senedd Cymru am 2:49 pm ar 12 Rhagfyr 2017.
Diolch, Dirprwy Llywydd. Ysgrifennydd y Cabinet, rwyf yn falch eich bod wedi lansio eich cynllun gweithredu economaidd o'r diwedd. Byddwn i'n dweud bod y cynllun wedi cyrraedd 19 mis ar ôl etholiadau'r Cynulliad yn 2016, pryd, wrth gwrs, y gwnaethoch chi ddatgan mai'r economi fyddai prif flaenoriaeth eich Llywodraeth. Dim ond y bore yma y derbyniodd Aelodau'r Cynulliad y ddogfen hon, ond fe wnes i fy ngorau i ddarllen cymaint ag sy'n bosibl yn yr amser a gefais y bore yma.
Rwyf braidd yn siomedig yn eich dull goddefol. Nid yw'r cynllun hwn yn adlewyrchu'n ddigonol yr heriau economaidd sy'n wynebu Cymru. Yn 1999, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ar y pryd ei bwriad i godi gwerth ychwanegol gros yng Nghymru i 90 y cant o gyfartaledd y DU er mwyn sicrhau bod economi Cymru yn gryf a bod cyflogau y gweithiwr cyffredin yng Nghymru yn uwch. Nawr, y cynllun gweithredu economaidd heddiw yw'r bedwaredd strategaeth economaidd a lansiwyd gan Lywodraeth Cymru ers 1999—bron i 20 mlynedd o'r strategaethau economaidd hyn. Mae gwerth ychwanegol gros Cymru wedi gostwng o 72 y cant o gyfartaledd y DU yn 1999 i 71 y cant yn 2015. Canlyniadau ymarferol y methiannau hyn o ran strategaethau, yn fy marn i, yw bod cynhyrchiant Cymru yr isaf o'r holl wledydd a rhanbarthau cartref, ac mae Cymru, felly, yn wynebu argyfwng cynhyrchiant difrifol, ac enillion wythnosol Cymru yw'r isaf yn y Deyrnas Unedig. Nid oes syndod bod Llywodraethau Cymru olynol wedi anwybyddu'n dawel targed y GYG o 90 y cant fel nod datganedig ar gyfer lefel perfformiad economi Cymru.
Gan edrych ar y cynllun gweithredu, ceir uchelgeisiau canmoladwy iawn, yn fy marn i, yn y cynllun gweithredu, ond nid yw'r strategaeth yn cynnwys unrhyw ddealltwriaeth strategol na dulliau cyflawni, ac er fy mod i'n croesawu'r bwriad, wrth gwrs, yn y cynllun gweithredu, mae'n ymddangos mai uchelgeisiau a geiriau yn unig yw'r ymrwymiadau, heb fawr o ddealltwriaeth a chyfarwyddyd ynghylch sut y bydden nhw'n cael eu datblygu, a phrin yw'r cymorth i fusnesau.
Fel y byddech yn disgwyl, ac fel sy'n iawn hefyd, rwyf eisiau craffu ar ddatblygiad yr uchelgeisiau yn fanwl, wrth iddynt newid o eiriau i realiti, ond bydd hyn bron yn amhosibl, gan nad yw'r cynllun gweithredu yn cynnwys unrhyw fesurau nac unrhyw ganlyniadau mesuradwy. Felly, a gaf i ofyn: beth yw'r amserlen ar gyfer cyflwyno'r uchelgeisiau hyn a sut y byddwch chi'n mesur y llwyddiant? Rydych chi'n dweud bod eich uchelgais yn enfawr. Dyna'r hyn a ddywedwch yn y ddogfen. Ond beth yw'r nod terfynol? Beth yw llwyddiant, yn eich barn chi?
Gan droi at fanylion y cynllun gweithredu, nid yw'r ddogfen yn sôn am yr adnoddau a fydd yn ategu'r cynllun na pholisïau economaidd blaenllaw Llywodraeth Cymru, gan gynnwys ardaloedd menter a denu buddsoddiad uniongyrchol o dramor i Gymru. Mae hepgor y polisïau hyn, efallai, o'r cynllun gweithredu, byddwn i'n awgrymu, yn dweud llawer wrthym am ddiffyg llwyddiant y mesurau hyn.
Drwy'r contract economaidd a'r meysydd gweithredu, ymddengys hefyd eich bod yn newid eich dull o dargedu nifer o sectorau blaenoriaeth i brif sectorau ehangach, ond nid yw'n darparu unrhyw fanylion ystyrlon ynghylch sut y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu cefnogi busnesau yn y dyfodol. Felly, nid yw'n gwneud unrhyw beth i gynyddu na chyflymu'r benthyciadau i fusnes, yn fy marn i, ac yn gwneud dim ond ychwanegu at y baich gweinyddol sy'n wynebu cwmnïau sy'n ceisio cymorth i dyfu a ffynnu.
O safbwynt busnes, mae gennyf bryderon ynghylch pa un a fydd busnesau yn gallu adnabod pa sector y maen nhw'n perthyn iddo. Gan nad ydych chi bellach yn dilyn sectorau, byddwn yn croesawu mwy o fanylion ynghylch pam mae Llywodraeth Cymru wedi mabwysiadu'r newid hwn mewn agwedd.
Gan droi at gronfa dyfodol yr economi, deallaf y bydd y gronfa yn gweithredu fel cyfuniad o grantiau a benthyciadau, a'r cydbwysedd rhwng y ddau yn newid, yn dibynnu ar y cylch economaidd. Felly, nid yw'n ymddangos bod hyn yn wahanol iawn i'r system cyllid ad-daladwy. Felly, byddwn i'n croesawu mwy o fanylion am y meysydd canlynol. Beth ydych chi'n ei ragweld fydd y gymysgedd o grantiau a benthyciadau ym mlwyddyn gyntaf y gronfa? Beth fydd y cerrig milltir adrodd o ran asesu'r cydbwysedd rhwng y gymysgedd o grantiau a benthyciadau? A pha gronfeydd presennol a fydd yn cael eu symleiddio a'u hymgorffori yn y gronfa hon?
Yn olaf, croesawaf y symudiad tuag at ymagwedd fwy rhanbarthol a mynd i'r afael ag anghydraddoldebau rhanbarthol. Roeddwn i'n falch iawn o weld y cyfeiriad hwnnw yn y cynllun gweithredu. Mae'n rhaid imi ddweud fy mod yn amheus ynghylch y ffordd yr ydych chi wedi llunio'r map, gan grwpio'r canolbarth a'r de-orllewin gyda'i gilydd. Nid oes gan rannau o Bowys fawr ddim yn gyffredin, yn fy marn i, gydag Abertawe a Phort Talbot. Mae'r economïau yn wahanol iawn, iawn. Felly, hoffwn ddeall mwy am eich rhesymeg o ran sut yr ydych chi wedi datblygu'r map.
Gan ddarllen ar dudalen 23 y cynllun—