Part of the debate – Senedd Cymru am 3:23 pm ar 12 Rhagfyr 2017.
A gaf i ddiolch i Vikki Howells am ei chwestiynau a chofnodi fy niolch iddi, ac i gyd-Aelodau, am yr anogaeth a roddir i ddatblygu dull a fydd yn cefnogi'r economi sylfaenol ledled Cymru—yr unig fath o economi mewn sawl rhan o Gymru. Rwy'n credu mai llawer o'r cymunedau mwyaf ymylol yng Nghymru yw'r rhai sydd â photensial mawr i ddatblygu'r economi sylfaenol yn hytrach na rhannau eraill o'r economi, sectorau eraill yr economi. Mae'n mynd i fod yn anhygoel o bwysig, wrth inni symud ymlaen, i gydnabod bod rhai o'r heriau cymdeithasol mawr sy'n ein hwynebu—poblogaeth sy'n heneiddio a gofynion gofal plant a wynebir ar draws cymunedau—hefyd yn gyfleoedd enfawr i dyfu'r economi sylfaenol.
Ond mae gan bob un o'r pedwar sector sylfaenol a nodwyd gennym eu heriau unigryw eu hunain, eu cyfleoedd unigryw ei hunain, ac felly bydd gwahanol ymyraethau yn cael eu defnyddio. Ar gyfer y sector gofal, er enghraifft, mae angen penodol i fynd i'r afael â'r her sgiliau a'r angen am fodelau busnes mwy cynaliadwy. Felly, byddwn yn gweithio gyda'r sector i ddatblygu—eto drwy waith gorchwyl a gorffen cyflym, sydd wedi'i gyfochri â bwrdd cynghori'r Gweinidogion—byddwn yn ystyried atebion sy'n ymdrin â'r heriau hynny.
Ym maes manwerthu, rydym yn gwybod mai problem fawr sy'n wynebu'r sector manwerthu yw cystadleuaeth gan fanwerthwyr ar-lein, ond hefyd y diffyg lleoedd o ansawdd da lle y gall pobl deimlo'n ddiogel, lle y gall pobl deimlo'n dda wrth siopa. Felly, mae'n gwbl hanfodol, yn rhan o'r ymyrraeth i gefnogi'r sector manwerthu, ein bod yn ystyried gwella ansawdd lleoedd ledled cymunedau yng Nghymru.
Ar gyfer twristiaeth—wel, mae Llywodraeth Cymru eisoes wedi buddsoddi'n helaeth mewn twristiaeth, ond mae potensial enfawr i hynny o hyd. Yn ôl pob tebyg, o gofio'r newidiadau i'r ffordd yr ydym ni'n gweithio, bydd gan bobl fwy o amser hamdden yn y blynyddoedd i ddod, ac felly mae potensial mawr i lenwi'r amser hamdden hwnnw â chyfleoedd busnes yn y sector twristiaeth.
Ac yna gyda bwyd—wel, mae stori dda i'w hadrodd am y sector bwyd yng Nghymru. Rwy'n credu y bu cynnydd o ryw 95 y cant mewn allforion yn yr ychydig flynyddoedd diwethaf. Rydym ni wedi creu hunaniaeth wahanol iawn, o ansawdd uchel fel cenedl sy'n cynhyrchu bwyd. Rydym ni'n dymuno gwelliant a chynnydd mewn ansawdd cynnyrch bwyd a'r bwyd sydd ar gael i ni, eto gan weithio gyda'r sector yn y cyswllt hwn.
Bydd pob un o'r dulliau felly yn wahanol, ond er mwyn cynyddu—ac roedd Vikki yn hollol iawn, mae rhai o'r meysydd hyn o weithgarwch economaidd, mae arna i ofn, yn cynnig cyfleoedd am swyddi sydd yn talu'n wael ar hyn o bryd ac nid ydyn nhw'n ddiogel. Ond bydd ymyraethau yn y sectorau sylfaenol hefyd yn berthnasol i'r contract economaidd, ac yn dibynnu ar fodloni'r meini prawf hynny. Pan na ellir bodloni'r meini prawf hynny, cynigir cymorth drwy ddulliau eraill, ac yn arbennig ar gyfer mentrau llai a chanolig—ac mae nifer fawr o'r rheini yn yr economi sylfaenol—bydd cymorth gan Busnes Cymru, y banc datblygu, wrth gwrs, a gwasanaethau eraill y tu allan i'r Llywodraeth.
Ein bwriad ni yw cynnig cymhelliant i ddod yn gyflogwr cyfrifol, yn lle gweithio teg, a dylai hynny fod yn berthnasol nid yn unig i weithgynhyrchu uwch a thechnoleg ariannol a gwyddorau bywyd, dylai fod yn wir hefyd, Dirprwy Lywydd, i'r sectorau hynny yn yr economi sylfaenol.