Part of the debate – Senedd Cymru am 6:09 pm ar 12 Rhagfyr 2017.
Diolch, Llywydd. Hoffwn i ddiolch i Aelodau'r Cynulliad am gymryd rhan heddiw. Mae un Aelod yn benodol, efallai drwy amryfusedd, wedi dangos yn gryf pam ei bod yn bwysig bod y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol yn parhau i fod â phresenoldeb cryf ac unigryw yng Nghymru er mwyn gwrthsefyll y math o ragfarn a gwahaniaethu, yn anffodus, yr ydym ni wedi ei glywed yn y Siambr. Mae'n rhaid imi ddweud fy mod i am gyfeirio at fy ffrind Lily, a gollodd ei brwydr i fyw y llynedd, a'r modd heriol y bu hi'n hyrwyddo hawliau pobl drawsryweddol. Buaswn wedi hoffi iddi fod yma i glywed y cyhuddiadau ffiaidd a wnaeth Gareth Bennett, ac rwy'n argymell iddo ddarllen ei blog hi, lle mae'n disgrifio pam mae pobl drawsryweddol yn bobl fel pawb arall ac yn haeddu'r un hawliau dynol â phawb arall. Rwy'n canmol Joyce am ddatgysylltu ei hun; hoffwn innau ddatgysylltu fy hun o hynny.
Gan droi at y gwelliannau, byddwn yn gwrthwynebu gwelliant 1. Rydym yn parhau i wneud cynnydd wrth weithredu mesurau i atal trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol. Mae gennym nifer o bethau sydd eisoes ar y gweill. Nododd Julie Morgan un ohonyn nhw ac, mewn ymateb i'w chwestiwn am y Cynghorydd Cenedlaethol, rwyf yn gobeithio gwneud cyhoeddiad yn fuan am y Cynghorydd Cenedlaethol, a fydd, wrth gwrs wedyn yn gweithio'n agos iawn gyda'r DU, wrth inni symud yr agenda hon ymlaen. Er enghraifft, rwy'n gwybod y bydd Kirsty Williams cyn hir yn gwneud datganiad am sefydlu ei grŵp arbenigol i'w chynghori ynglŷn â'r sefyllfa bresennol a'r dyfodol o ran addysg ryw a pherthnasoedd yng Nghymru. Rydym yn edrych ymlaen at glywed ganddi hi am hynny.
Fodd bynnag, rydym yn cydnabod bod meysydd y mae angen eu datblygu o hyd a byddwn yn adeiladu ar y sylfeini sydd eisoes wedi'u gosod. Rwy'n arbennig o awyddus i groesawu cynnig Siân Gwenllian i weithio ochr yn ochr â ni i ddatblygu'r agenda hon ac edrychaf ymlaen at weithio gyda hi yn hynny o beth. Felly, mae llawer iawn mwy i'w wneud.yn datblygu'r agenda hon ymlaen yn y ffordd orau bosibl.
Rwyf hefyd yn croesawu sylwadau Mark Isherwood. Amlinellodd rai meysydd o bryder, ond gofynnaf iddo ystyried effaith agenda gyni y Llywodraeth Dorïaidd yn y maes hwn oherwydd nid oes unrhyw amheuaeth o gwbl fod hynny'n llesteirio'r ymdrechion i helpu rhai o'r bobl y cyfeiriodd atyn nhw'n sy'n llwyr haeddu ein cymorth.
Rydym yn cefnogi gwelliant 2. Mae atal trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol yn ganolog i wella iechyd a lles, lleihau troseddu a'r niwed a achosir gan droseddau treisgar, diogelu plant ac oedolion, hyrwyddo dysgu ac addysgu, a hyrwyddo cydraddoldeb. Rwy'n cytuno bod llawer iawn mwy i'w wneud, fodd bynnag, ac mae llawer o'r Aelodau, ac yn enwedig Jane Hutt, wedi ein hatgoffa pam mae angen inni wneud llawer iawn mwy o'r gwaith hwnnw ac am yr holl ffyrdd amrywiol y mae angen inni fynd i'r afael â hynny.