Part of the debate – Senedd Cymru am 4:50 pm ar 10 Ionawr 2018.
Rwy'n credu y dylem ystyried hefyd, pan fyddwn yn sôn am ddatblygu economaidd hirdymor, yr effaith, a'r adborth cadarnhaol, sy'n bosibl o leiaf, i drethi ar gyfer Cymru. Pan fydd gennym y 10c o dreth incwm o fis Ebrill, byddwn yn edrych ar yr ymchwiliad cyhoeddus ynghylch cymhareb cost a budd y llwybr du ac yn asesu hwnnw, ond mater arall yw: beth yw effeithiau penodol hyn ar drysorlys Cymru? Ken Skates, mae'n gwthio'r ardal fenter yng nghanol Caerdydd ac yn ceisio cael mwy o fuddsoddiad mewn swyddfeydd yno. Wedyn, mae'n gweld ei gyd-Aelod dair sedd i ffwrdd yn rhoi'r uwch dreth hon ar waith er mwyn gwneud i unrhyw ddatblygwr dalu swm ychwanegol o arian os yw am ddatblygu swyddfeydd ar unrhyw raddfa yng Nghaerdydd yn hytrach nag ym Mryste. Pan fydd yn ystyried unrhyw fuddsoddiad mewn ffyrdd, rwy'n gobeithio y bydd hefyd yn edrych i weld a all hybu gweithgaredd economaidd drwy gynyddu hygyrchedd a lleihau tagfeydd, a beth yw'r effeithiau yn eu tro ar y refeniw treth y gallem ei gael yn y dyfodol.
Wrth inni edrych ar ddatblygu ffyrdd, gobeithio hefyd y byddwn yn meddwl am integreiddio datblygu ffyrdd gyda systemau trafnidiaeth eraill. Wrth gwrs, mae bysiau'n teithio ar y ffyrdd yn ogystal â cheir, ond gobeithio y byddwn hefyd yn edrych ar gefnogi'r rhwydwaith trenau ac yn cael y rhwydwaith trenau i weithio'n well gyda'r rhwydwaith ffyrdd. I ddefnyddio ffordd liniaru'r M4 fel enghraifft, pe bai honno'n mynd yn ei blaen, buaswn yn cefnogi cael gorsafoedd newydd yn y ddau ben. Ceir cynnig gwych ar gyfer Llaneirwg, lle byddai'n cael ei ariannu'n breifat fel gorsaf drenau, fel parcffordd, lle y gallai pobl ddod i mewn ar y draffordd fawr newydd, os yw'n digwydd, ond yn ymatal rhag ychwanegu at dagfeydd yng Nghaerdydd oherwydd gallent barcio yno—wedi'i dalu amdano'n breifat i gyd—a dod ar y trên i mewn i ganol Caerdydd.
Yn yr un modd, rwy'n awyddus iawn i gefnogi'r argymhelliad o orsaf rodfa ym Magwyr a Gwndy, ac rwy'n falch iawn fod Ken Skates erbyn hyn yn caniatáu i gam pellach y Canllawiau Prosiectau Buddsoddi yn y Rheilffyrdd symud ymlaen mewn perthynas â hynny. Hoffwn ddiolch iddo ef a Llywodraeth Cymru am y cymorth ariannol ar ei gyfer. Ond os yw hynny felly yn galluogi cymudwyr ar ben arall y llwybr du posibl i ddewis mynd ar y trên i Gaerdydd hefyd, a bod hwnnw'n ddewis go iawn, yna gorau oll.
Roedd Lee Waters, rwy'n credu, yn beirniadu'r gostyngiad yn nhollau'r Hafren, a'u diddymu, sydd i fod i ddigwydd ar ddiwedd y flwyddyn hon, ond ychydig dros flwyddyn sydd, rwy'n credu, Lee, ers i chi bleidleisio dros y cynnig a gyflwynais i'r Cynulliad hwn y dylid diddymu tollau'r Hafren. A bellach mae'n mynd i ddigwydd, diolch i'r Llywodraeth Geidwadol yn San Steffan.
O'r blaen, clywsom Carwyn Jones, ychydig flynyddoedd yn ôl, yn awgrymu y dylem gadw'r tollau a pharhau i elwa ar fodurwyr er mwyn talu am welliannau trafnidiaeth. Rwy'n falch nad yw Llywodraeth y DU yn mynd i adael iddo wneud hynny ac wedi gwneud y penderfyniad i ddiddymu, yn hytrach na datganoli'r tollau ac ymddiried yn noethineb Llywodraeth Lafur yng Nghymru o ran yr hyn y byddai'n ei wneud gyda'r arian hwnnw, neu fel arall.
Er hynny, rwy'n credu—i ddilyn sylw Suzy am y tollau—ein bod wedi cael cynnig gan Ysgrifennydd trafnidiaeth blaenorol ar lefel y DU i godi tollau ar raddfa eang, a llofnododd dros 1 filiwn o bobl y ddeiseb yn erbyn hynny'n gyflym iawn. Y prif reswm am hynny yw bod yna rywfaint o sinigiaeth ynghylch beth fydd yn digwydd i'r arian. Mae pobl yn ei weld fel ffordd arall o elwa arnynt er mwyn codi trethi, i gael arian allan ohonynt. Yr hyn sy'n wirioneddol bwysig yn y dyfodol, os ydym yn mynd i edrych ar wahanol argymhellion ar gyfer codi tâl yn y dyfodol, yw (a), fod yna bosibilrwydd o allu defnyddio trafnidiaeth gyhoeddus, fel sydd yn Llundain yn aml, efallai, lle bu mwy o godi tâl am ddefnyddio ffyrdd, ond hefyd ei fod yn cael ei wrthbwyso gan drethi is mewn mannau eraill.
Pan fyddwn yn edrych ar brofi'r dulliau newydd hyn o godi trethi yng Nghymru, mae pawb ohonom yn sôn am y pedwar opsiwn ar gyfer codi trethi. Ond mewn gwirionedd, os ydym yn sôn am atebion arloesol, ac yn bwriadu gweithio gyda Llywodraeth y DU ar sut i wneud hyn, yr hyn sy'n rhaid inni ei ystyried yw bod cynlluniau codi tâl am ddefnyddio ffyrdd yn fater sydd wedi ei ddatganoli, ond nid yw'r refeniw a ddaw i mewn gan fodurwyr yn sgil treth ar danwydd a threth car wedi ei ddatganoli. Felly, byddai unrhyw gynnig yng Nghymru i gael cynllun codi tâl am ddefnyddio ffyrdd yn debygol o olygu bod mwy o refeniw yn dod i mewn a phobl yn gorfod talu mwy. Beth am edrych arno pe bai gennych ardal lle y gallech wneud hynny, a allech leihau treth car, efallai, ar gyfer ceir a gofrestrwyd yn yr ardal honno a gweithio gyda Llywodraeth y DU i wneud hynny er mwyn cyflwyno gostyngiad treth mewn gwirionedd? Mae angen inni weithio gyda'n gilydd fel Llywodraethau ac edrych tua'r dyfodol a cheisio cael y systemau i weithio gyda'i gilydd er budd hirdymor i'r wlad.