9. Dadl Fer: Mae'r robotiaid yn dod — mae angen i Gymru gael cynllun ar gyfer awtomateiddio

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:50 pm ar 17 Ionawr 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 5:50, 17 Ionawr 2018

(Cyfieithwyd)

Ymddiheuriadau. Nid yw rheolau'r dadleuon hyn yn gyfarwydd i minnau chwaith.

Mewn addysg, er enghraifft, mae angen inni sicrhau ein bod yn paratoi pobl ifanc ar gyfer swyddi nad ydynt yn bodoli eto, ac mae angen inni gadw mewn cof fod llawer o'r newidiadau hyn yn dod yn ystod y 10 i 20 mlynedd nesaf. Nid wyf yn gwybod amdanoch chi, ond rwy'n dal i obeithio y byddaf yn ennill cyflog yn fy mhumdegau. Rhaid inni feddwl am hyfforddiant ar gyfer y rhai sydd eisoes mewn gwaith hefyd. Yn yr economi, mae strategaeth economaidd newydd Ken Skates yn cydnabod yr enillion cynhyrchiant y gellir eu gwneud drwy annog mabwysiadu awtomatiaeth, ond mae angen inni fod yn ddoeth yn y ffordd y rhown y meini prawf newydd hyn ar waith. Yn anochel, bydd yn rhaid i'r Llywodraeth roi cymorth ariannol i gwmnïau yn y pen draw, a fydd yn arwain at dorri rhai swyddi, ond pan fydd hynny'n digwydd, rhaid inni wneud yn siŵr fod cwmnïau'n helpu'r rhai sy'n colli swyddi i uwchsgilio, i gael eu hadleoli yn hytrach na chael eu diswyddo. Ym maes cyllid, mae esblygiad technoleg 'blockchain' yn gyfle inni fod yn gwbl dryloyw yn y modd y gwariwn arian cyhoeddus. Ac yn y Gymru wledig, rhaid inni achub ar gyfleoedd a gyflwynir inni gan ddata mawr, nid yn unig i drawsnewid y modd rydym yn ffermio ac yn cynhyrchu bwyd, ond hefyd i osod Cymru ar flaen y gad yn y diwydiant amaethyddiaeth fanwl sy'n datblygu. Mewn llywodraeth leol, rhaid inni ddilyn enghraifft dinasoedd eraill clyfar, gan dreialu gwasanaethau mewn amser real fel parcio clyfar, casglu sbwriel clyfar a goleuo clyfar.

Ceir cyfleoedd enfawr ym maes gofal iechyd i wella gofal a chanlyniadau i gleifion, o robotiaid therapiwtig a all helpu i ymdrin â'n hargyfwng unigrwydd i synwyryddion a all weld a yw pobl yn methu prydau bwyd neu os yw ymddygiad yn dod yn fwy afreolaidd ei natur, gan helpu cleifion dementia i aros yn annibynnol yn eu cartrefi eu hunain yn hwy; lensys cyffwrdd sy'n gallu mesur lefelau glwcos a all sbarduno chwistrelliad inswlin wedyn drwy bats di-boen; a pheiriannau ysbyty clyfar a all rybuddio nyrsys ynghylch newidiadau amser real yn arwyddion bywyd cleifion, gan sicrhau bod newidiadau yn eu cyflwr yn cael sylw ar unwaith, yn hytrach nag o bryd i'w gilydd, gan adael nyrsys i ganolbwyntio ar agweddau eraill ar ofal cleifion.

Mewn gwirionedd, os edrychwn ar y technolegau impiadwy sydd ar y ffordd, crafu'r wyneb yn unig y maent. Mae hon yn agenda drawslywodraethol, sy'n berthnasol i bob Ysgrifennydd Cabinet. Bydd y datblygiadau newydd hyn yn arbed arian a byddant yn gwella ansawdd gwasanaethau cyhoeddus. Ond mae'r rhain oll yn enghreifftiau o dechnolegau sydd eisoes yn hen—ac nid ydym wedi mabwysiadu unrhyw un ohonynt. Beth yw'r sefyllfa yng Nghymru? Nid ydym ond megis dechrau ar hyn. Y GIG sy'n prynu fwyaf o beiriannau ffacs. Ac mae'r ddau adroddiad a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf—adroddiad Swyddfa Archwilio Cymru ar wybodeg, a'r adolygiad seneddol ddoe—yn amlygu'n boenus ein bod ymhell ar ei hôl hi. Mae angen i'r Llywodraeth fod yn radical yma. Nid yn unig ein bod angen systemau newydd, mae angen diwylliannau newydd ac arweiniad newydd arnom i sicrhau'r trawsnewid hwn. Wrth i dechnoleg ddatblygu, daw pobl yn gynyddol i ddisgwyl gallu cael mynediad at y gwasanaethau sydd eu hangen arnynt pan a lle byddant ei angen. Os na allaf weld meddyg a bod Babylon Health yn rhoi cyfle i mi siarad ag un ar-lein am £25, mae'n debygol y byddaf yn manteisio ar y cyfle. Ond os byddwn yn methu dal i fyny â disgwyliadau'r cyhoedd a bod darparwyr preifat yn camu i mewn, gallai fygwth holl sylfaen ein gwasanaethau cyhoeddus.

Mae hon yn her enfawr i'r Llywodraeth, yn enwedig gan ein bod yn brwydro mewn cymaint o ffyrdd eraill. Mae llywodraeth leol bron â chael ei pharlysu gan gyni a'r Llywodraeth ganolog gan Brexit. Ac mae'n cyfyngu ar ein gallu i ymateb i amgylchedd sy'n prysur newid. Ond mae ein Deddf cenedlaethau'r dyfodol yn mynnu ein bod yn wynebu'r heriau hirdymor hyn. Lywydd, mae angen cynllun ar Gymru. Rydym angen uned yn swyddfa'r Prif Weinidog sy'n ymroddedig i sganio'r gorwel mewn perthynas â datblygiadau newydd ac arbrofi'n gyflym gyda dulliau newydd i fod o fudd i'r modd y darperir gwasanaethau cyhoeddus ac annog twf diwydiannau newydd yn y sector preifat.

Rwyf am orffen gyda dyfyniad gan Fforwm Economaidd y Byd—sefydliad nad yw'n enwog am ei safbwyntiau brawychol: 

Nid yw'r addasiadau unigol, sefydliadol, llywodraethol a chymdeithasol yn ddibwys, a bydd pawb yn teimlo eu heffaith. Mae cyflymder yr amrywiol agweddau ar y newid yn anodd eu rhagweld, ond nid yw'n anodd gweld y bydd y byd yn gweithredu mewn ffordd wahanol iawn 10 i 15 mlynedd o nawr. Mae bod yn barod i lywio'r newid yn dechrau gydag ymwybyddiaeth o'r newidiadau mawr i ddod, a pheth dealltwriaeth o'u goblygiadau.

Diolch.