Part of the debate – Senedd Cymru am 3:32 pm ar 17 Ionawr 2018.
Yn y tair munud sydd gennyf, codaf i gefnogi'r cynnig hwn. Gwnaf hynny gan fod hwn yn ôl pob tebyg yn gynnig ar y ddeddfwriaeth gyfansoddiadol bwysicaf, o bosibl, y gallwn ei chyflwyno yn y Cynulliad hwn. Nid oes gennyf amser i sôn am y manylion, felly rwyf am grynhoi yn gyflym iawn: mae dau fater cyfansoddiadol pwysig ar fin dod gerbron Tŷ'r Arglwyddi. Un yw cynnal confensiwn Sewel, a lle mae Tŷ'r Arglwyddi yn gweithredu i bob pwrpas fel adain gyfansoddiadol y Senedd, na fydd yn deddfu heb gynnig cydsyniad deddfwriaethol gan y Cynulliad hwn, cynnig y mae'n ymddangos, ar hyn o bryd, ei bod yn amhosibl inni ei roi o ystyried y Bil. A'r ail yw cefnogaeth y statudau datganoli, a fyddai'n galw am gydsyniad y Siambr hon yn y meysydd y mae'r Senedd eisoes wedi'u datganoli.
Mae'r Bil ar ei ffurf bresennol—gadewch inni fod yn gwbl glir, mae'n Fil parhad ohono'i hun, ond mae'n Fil parhad ar gyfer y wladwriaeth Brydeinig ac yn un sydd hefyd yn ceisio ailganoli'r wladwriaeth Brydeinig. Yn fy marn i, heb unrhyw welliannau clir gan Lywodraeth y DU i dderbyn y statudau datganoli a'r egwyddorion ynghylch datganoli pŵer sy'n sail iddynt, a heb unrhyw warant ynghylch ymreolaeth ariannol i'r Siambr hon—gan fod hynny'n rhan bwysig iawn arall ohono na ddylem ei anghofio, ymreolaeth ariannol cyllideb Cymru, rhywbeth y mae'r Bil ymadael hefyd yn ceisio'i danseilio—golyga hynny fod y sefyllfa'n gwbl annerbyniol. Mae'n drueni fod Llywodraeth y DU, ar bob cam, naill ai wedi methu ymgysylltu neu wedi methu cymryd rhan yn briodol gyda'r Llywodraeth hon yn y broses o ddrafftio setliad cyfansoddiadol priodol o fewn y Bil ymadael.
Nid oes unrhyw resymeg gyfansoddiadol i safbwynt Llywodraeth y DU, gan fod bron bob un o'r pwyllgorau seneddol a phob pwyllgor Cynulliad sydd wedi ystyried y sefyllfa gyfansoddiadol yn cydnabod bod man cychwyn Llywodraeth y DU yn sylfaenol anghywir. Am y rheswm hwnnw, rydym wedi cael ein gadael, oni bai y ceir newidiadau cyfansoddiadol sylweddol ar y funud olaf gan Lywodraeth y DU, mewn sefyllfa ble rydym yn gofyn 'Beth a wnawn?' Gallwn naill ai aros i weld a yw'r Bil ymadael yn pasio ar ba ffurf bynnag—ac nid yw hynny'n sicr o ddigwydd o bell ffordd beth bynnag—neu gallwn ddweud, ein hunain, 'mae'n bryd i ni ddatgan beth yw sefyllfa gyfansoddiadol gywir y Cynulliad hwn a sicrhau ei bod ar y llyfrau statud', fel na fydd yr Arglwyddi, pan fyddant yn ystyried y mater hwn, ond yn rhoi sylw i fater cydsyniad deddfwriaethol a Sewel a chynnal y confensiynau cyfansoddiadol hynny yn unig, ond eu bod hefyd yn ystyried deddfwriaeth a basiwyd gennym gyda Chydsyniad Brenhinol sy'n nodi beth yw awdurdod a phwerau cyfansoddiadol y Cynulliad hwn. Diolch.