10. Dadl Fer: Canrif ers i fenywod gael yr hawl i bleidleisio, ond ydy Cymru heddiw yn gydradd?

Part of the debate – Senedd Cymru am 7:11 pm ar 24 Ionawr 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie James Julie James Labour 7:11, 24 Ionawr 2018

(Cyfieithwyd)

Yn bendant. Mae hynny'n rhan fawr o'r agenda gwaith teg, ac mae Chwarae Teg yn cynnal rhaglen ar hyn o bryd sy'n achredu cyflogwyr sydd ag ethos gwaith teg, ac mae hynny'n sicr yn rhan o'r ethos hwnnw: gwneud yn siŵr nad ydych yn gwahaniaethu yn erbyn unrhyw un sy'n cymryd absenoldeb rhiant—yn amlwg, menywod yn bennaf sy'n gwneud hynny, ond dim gwahaniaethu yn erbyn pobl sy'n cymryd absenoldeb rhiant—ac mewn gwirionedd, fod dynion yn cael eu hannog i gymryd absenoldeb rhiant er mwyn iddynt gael yr un seibiant gyrfa â menywod, ac yna fe fyddwch yn cael peth cydraddoldeb, oherwydd mae llawer o faterion yn codi mewn perthynas â hynny. Ond yn sicr, Bethan Jenkins—rydych yn hollol iawn am hynny. Mae angen i ni wneud hynny.

Felly, rwy'n mynd i wneud un neu ddau o gyhoeddiadau cyn gorffen, Lywydd, os maddeuwch i mi. Rwy'n falch iawn ein bod yn mynd i wario oddeutu £300,000 ar ddathlu canmlwyddiant y swffragetiaid. Dywedodd Siân mai pleidlais rannol yn unig oedd hi. Tynnwyd fy sylw at y ffaith fod menywod Cymru, mae'n debyg, wedi cael y bleidlais yn 18 oed o 1865 ymlaen ym Mhatagonia—drwy garedigrwydd fy ffrind, Jeremy Miles, sydd newydd nodi hynny i mi. Felly, mae hynny'n rhywbeth i'w ddathlu. Ond gwyddom hefyd mai pleidlais rannol yn unig sydd gan fenywod yn Saudi Arabia yn awr, felly mae yna ffordd bell i fynd gyda hynny o gwmpas y byd.

Byddwn yn dathlu pen-blwyddi allweddol ar hyd y flwyddyn hon mewn perthynas â'r bleidlais. Rydym yn mynd i gael rhaglen 100 o Gymraësau nodedig a noddir gennym dan arweiniad Rhwydwaith Cydraddoldeb Menywod Cymru. Rwy'n gobeithio y bydd pawb ohonoch yn cymryd rhan yn hynny, ac yna fe gawn bleidlais gyhoeddus dros y rhai y dylid eu cydnabod. Rydym yn mynd i gael cerfluniau newydd o fenywod go iawn o hanes Cymru, ac rwy'n benderfynol o wneud hynny. Rydym yn mynd i gyfrannu tuag at ymgyrch y plac porffor, ac rydym yn mynd i gael grant ar gyfer gweithgarwch cymunedol arloesol i ddilyn hynny.

Felly, mae nifer o bethau'n mynd i ddigwydd, a'r rheswm pam rydym yn mynd i wneud y pethau hyn i gyd, ac rwy'n gorffen gyda hyn, Lywydd, yw bod hanes menywod yn anweledig. Rydych yn teithio o gwmpas y wlad ac yn siarad â menywod ifanc, ac nid ydynt yn gwybod mai menywod a wnâi'r gwaith y tu cefn i'r arfau rhyfel, nid ydynt yn gwybod mai menywod a wnâi'r gwaith a oedd yn sail i'r rhyngrwyd. A wyddoch chi mai menyw oedd yr unig berson erioed a basiodd y profion i gyd i fynd i mewn i'r—ni allaf gofio beth y mae'n cael ei alw yn awr—rhwydwaith ysbiwyr yn y rhyfel byd? Yr unig berson a basiodd yr holl brofion—gwnaeth y lleill fethu rhai ohonynt—ac ni enwyd y fenyw honno hyd yn oed. Pan ewch i Bletchley Park—dyna chi; fe ddaeth i mi—nid yw ond yn dweud 'menyw', er ein bod yn gwybod pwy oedd pob un o'r dynion. Felly, rhaid siarad am yr hanesion tawel hynny. Mae'r ymgyrch plac porffor, gyda'r teclyn bach lle rydych yn dal eich ffôn a bydd yn dweud llawer wrthych am y fenyw dan sylw a'i lle mewn hanes, yn gwbl hanfodol fel bod ein menywod ifanc yn deall y cyfraniad y mae menywod eisoes wedi ei wneud yng Nghymru, y cyfraniad y gallant hwy ei wneud a'r cyfraniad y byddant yn ei wneud yn y dyfodol i wneud Cymru yn gymdeithas gyfartal fel rydym eisiau iddi fod. Diolch, Lywydd.