Part of the debate – Senedd Cymru am 4:13 pm ar 13 Chwefror 2018.
Diolch i chi am y cwestiynau a'r sylwadau. Unwaith eto, rwy'n ddiolchgar, fel yr wyf i'n siŵr y mae'r staff, am y deyrnged a dalwyd unwaith eto gan lefarydd Plaid Cymru i'r modd y mae staff yn ymateb i bwysau a galw eithriadol ar adegau yr ydym ni'n eu cydnabod o fewn y system.
Gan droi at eich cwestiynau, y gaeaf hwn, fel y gaeaf diwethaf a'r gaeaf cynt, rydym yn gweld iechyd a gofal cymdeithasol yn dod at ei gilydd i gynllunio ar gyfer y gaeaf. Felly, nid yw hyn yn ymarfer o reolaeth y Llywodraeth ganolog. Rydym ni'n helpu i gynnal y cylch gyda phobl yn dod at ei gilydd, ac maen nhw'n ystyried ac yn cynllunio gyda'i gilydd yn eu hamgylchiadau lleol. Mewn gwirionedd bu hynny'n ddefnyddiol, gyda gofal cymdeithasol ac iechyd yn cydnabod eu bod wir angen ei gilydd. Efallai fod hynny'n swnio yn amlwg, dweud hynny yn uchel, ond nid yw cael gwahanol rannau o'r gwasanaethau cyhoeddus yn cymryd amser i ffwrdd ac yn cynllunio gyda'i gilydd bob amser yn beth syml a hawdd i'w wneud. Mae'n gyson â'n cyfeiriad polisi ac yn wir gyda'r hyn a ddywedodd yr arolwg seneddol, ac mewn gwirionedd mae rhywbeth ynghylch parhau i wneud mwy ac i wneud yn well gyda'r cyd-gynllunio hwnnw ar draws ein system.
Mae'n her i system, oherwydd eich pwynt am gleifion sy'n iach yn feddygol, a'r ffaith eu bod yn dal yn aml mewn gwely ysbyty pan fyddan nhw'n gwybod bod mwy yn dod i mewn—wel, mae hynny'n ymwneud ag iechyd a gofal cymdeithasol gyda'i gilydd. Bydd angen i rai o'r bobl hynny fod mewn rhan wahanol o'r Gwasanaeth Iechyd Gwladol ar gyfer rhan nesaf eu gofal a'u triniaeth. Gellid cefnogi rhai ohonyn nhw yn eu cartref eu hunain, boed hynny mewn cartref preswyl neu gartref nyrsio, neu, os mynnwch chi, gartref preifat traddodiadol, ond byddan nhw angen gofal cymdeithasol a chymorth i gyrraedd yno. Dyna pam, yn fy natganiad, y nodais rai o'r pethau sy'n digwydd eisoes, a'r pethau y gallem ni ymdrin â nhw, a byddem ni'n dymuno cael nid yn unig ysgogiadau polisi, ond cymhellion ymarferol i wneud hynny hefyd. Mae'r gronfa gofal integredig yn un o'r rheini, ond credwn y bydd angen inni wneud mwy.
Nid dim ond barn y Llywodraeth yw hon, wrth gwrs, ond dyna hefyd farn yr arolwg seneddol. Pan oedden nhw'n galw am system ofal ddi-dor, maen nhw'n edrych fwy a mwy ar enghreifftiau o beth sy'n llwyddiannus ac yn ein hannog ni fel gwleidyddion yn y Llywodraeth a thu hwnt i edrych ar sut yr ydym ni wir yn helpu gofal iechyd a gofal cymdeithasol i adeiladu ar sail fwy cyson. Oherwydd yr ydym ni bob amser yn gwybod y bydd gaeaf bob tro, bob blwyddyn. Gwyddom y gall amrywio o ran maint a'r pwysau, ond bydd pwysau ychwanegol bob amser, oherwydd ar wahân i unrhyw beth arall gallwn ddisgwyl y flwyddyn nesaf y bydd hyd yn oed mwy o bobl dros 85 oed yn dod i'n hysbytai. Gwyddom fod hwnnw'n realiti y byddwn ni'n ei wynebu. Mae'n ymwneud â pha mor gyflym y gall ein system symud i ddal i fyny gyda her y galw a welwn a pha mor gyflym y gallwn ni mewn gwirionedd symud y tu allan i'r ysbyty, yn hollbwysig, i reoli rhywfaint ar y galw hwnnw.
Hoffwn ymateb yn uniongyrchol i'r pwynt a wnaethoch chi am driniaethau dewisol. Mae hyn yn rhywbeth sy'n ymwneud â'r gwrthgyferbyniad rhwng y system yma ac ar draws ein ffin. Yn Lloegr, cyhoeddwyd gwaharddiad ar driniaethau dewisol i helpu i ymdopi drwy'r gaeaf. Felly, gwaharddiad llwyr drwy Loegr. Wnaethom ni ddim gwneud hynny yng Nghymru. Yn anffodus rydym ni wedi gweld tarfu ar ofal rhai pobl, ond credaf o hyd, er bod pobl yn teimlo'n rhwystredig, os ydynt yn cael eu triniaeth ddewisol wedi'i chanslo neu ei gohirio, mae'r rhan fwyaf o bobl yn deall bod hynny'n digwydd oherwydd bod argyfwng yn y system lle mae rhywun sydd angen gofal mwy brys.
Serch hynny, mae 22,000 o bobl wedi cael eu triniaethau dewisol drwy fis Rhagfyr. Mae cryn dipyn o weithgarwch yn digwydd. Yr hyn y mae angen i ni allu ei wneud ar draws ein system gyfan, wrth gydbwyso derbyniadau dewisol a brys, yw meddwl am ba mor gyflym y gallwn ni gael y bobl hynny sydd wedi cael triniaethau dewisol wedi'i gohirio yn ôl i gael y driniaeth honno, yr ydym ni'n deall sydd ei hangen arnynt.
Mae'n rhan o'r her o redeg system ddeinamig a dealltwriaeth, er ein bod wedi lleihau nifer y derbyniadau dewisol i ymdopi â'r gaeaf, ar adegau o bwysau eithafol, bydd angen i'r system wneud dewisiadau, a hynny'n aml yn ymwneud â gohirio triniaethau dewisol oherwydd yr argyfwng sydd wrth y drws. Gwn beth yr hoffwn pe bai hynny'n fi neu'n aelod o'm teulu. Gwn sut fyddwn i'n teimlo hefyd os mai fy nhriniaeth ddewisol i fyddai'n cael ei gohirio. Felly, mae angen i fod yn synhwyrol ac aeddfed am ein system ac i feddwl am sut yr ydym ni'n gwella hynny eto, os yn bosibl, ar gyfer y flwyddyn i ddod. Dyna'n sicr ein disgwyliad yn y Llywodraeth.