Mae yna 460,000 o bobl yn byw yn y sector rhentu preifat yng Nghymru, a chredaf na ddylent fod mewn ofn cyson o gael eu troi allan heb reswm da. Mae angen iddynt allu cysgu'n dawel yn eu cartrefi. Pan fyddwn yn sôn am bobl sy'n byw yn y sector rhentu preifat, nid siarad yn unig a wnawn am bobl ifanc sydd am gael y rhyddid i godi pac a symud ar fyr rybudd. Rydym yn sôn yn awr am deuluoedd sydd angen sylfaen solet i allu cael eu plant i ysgolion a rhieni sengl sydd angen dod o hyd i waith yn lleol. Mae'r sector rhentu preifat wedi newid yn aruthrol, ac erbyn hyn mae'n gyffredin ac mae llawer o deuluoedd ei angen. Dychmygwch y tarfu a'r gost o orfod symud ar fympwy'r landlord. Dychmygwch mai newydd beintio ystafell wely'r plant rydych chi a'u bod yn mwynhau eu hysgol newydd, dychmygwch eich bod newydd ddod o hyd i swydd ran-amser dda o'r diwedd sy'n cyd-fynd ag oriau ysgol, ac yna mae'r landlord yn penderfynu eich troi allan, a gallant wneud hynny heb roi rheswm.

Gall contractau byrddaliol sicr fod yn gontractau am gyfnodau sefydlog neu gyfnodau treigl cyfnodol o fis i fis. Ni all landlord ddwyn achos adennill meddiant dan adran 21 yn ystod chwe mis cyntaf y denantiaeth neu yn ystod cyfnod contract sefydlog. Pan fo'r cyfnod sefydlog ar fin dod i ben neu fod y denantiaeth yn gyfnodol, mae adran 21 yn caniatáu i landlord gyflwyno rhybudd o ddau fis i adael. Os nad yw'r tenant yn gadael, cyhyd â bod yr hysbysiad yn gywir, mae'n rhaid i lys orchymyn meddiant. Nid oes rhaid rhoi unrhyw reswm dros fynnu meddiant. Ni archwilir i weld a yw'r tenant ar fai, ac ni chaiff angen y tenant ei fesur yn erbyn angen y landlord. A rhag inni anghofio, rydym yn siarad am gartrefi pobl, fel y'u disgrifir yn achos Uratemp Ventures Limited yn erbyn Collins fel y lle mae'r unigolyn  yn byw a lle y mae'n dychwelyd iddo ac sy'n ffurfio canolbwynt ei fodolaeth.

Mae anghydraddoldeb pŵer bargeinio wedi arwain at gam-drin sylweddol a chaledi difrifol. Mae landlordiaid wedi gallu cyflwyno hysbysiadau'n fympwyol a heb eu hatal gan y llys, gyda thenantiaid yn cael eu gwneud yn ddigartref ar fyr rybudd gyda'r holl gostau a gofid y mae hyn yn eu hachosi. Mewn arolwg diweddar gan Shelter Cymru, dywedodd 22 y cant fod gorfod symud wedi eu gwthio i ddyled—cerdyn credyd, gorddrafft, benthyciadau diwrnod cyflog, benthyciad banc—ac roedd cost gyfartalog symud yn £1,100 a mwy.

Yn wreiddiol, efallai bod y sector rhentu preifat yn cael ei weld fel cyfrwng i weithwyr proffesiynol ifanc sengl neu barau heb blant, ond yn gynyddol, yn ogystal â bod yn dai i deuluoedd â phlant, pobl hŷn a phobl agored i niwed sydd yn y sector rhentu preifat. Mae Deddf Tai (Cymru) 2014 yn caniatáu i awdurdodau lleol gyflawni eu dyletswydd ddigartrefedd drwy gyfrwng byrddaliad sicr, ond gall y sicrwydd deiliadaeth lleiaf hwn arwain at symud o un tŷ i'r llall, gyda phlant a'u haddysg neu oedolion sy'n agored i niwed ac sydd angen rhwydwaith cymorth agos yn dod yn ddioddefwyr. I rieni a gyflogir mewn swyddi rhan-amser, daw'n hunllef, ac nid yn unig oherwydd logisteg cludo plant i'r ysgol a'u casglu oddi yno. Mae hyn yn peri straen ar berthynas pobl â'i gilydd ac yn cyfrannu at chwalu teuluoedd. Mae tai sefydlog yn hanfodol i wella lles ac yn hanfodol i berthynas pobl â'i gilydd a hunanddatblygiad. Mae'n greiddiol i fywyd teuluol, gan alluogi pobl i integreiddio a dod yn rhan o gymuned, adeiladu cysylltiadau cymdeithasol, adeiladu ymdeimlad o hunaniaeth a chynllunio a rhagweld eu dyfodol. Ac wrth gwrs, ceir tystiolaeth fod adran 21 yn cael effaith anghymesur ar fenywod, sy'n fwy tebygol o fod â phlant dibynnol, o ddibynnu ar fudd-daliadau prawf modd, o fod ar gontractau treigl misol, o ddioddef tai mewn cyflwr gwael ac o fod ofn cael eu troi allan yn ddialgar os ydynt yn cwyno.

Nawr, a oes rhaid iddi fod fel hyn? Yn syml iawn, nac oes. Am y rhan fwyaf o'r ugeinfed ganrif, roedd tenantiaid y sector preifat yn mwynhau mwy o sicrwydd deiliadaeth. A fydd rhoi diwedd ar adran 21 yn golygu y bydd landlordiaid yn methu adennill meddiant ar eu eiddo'n hawdd? Unwaith eto, na fydd. Gall landlordiaid adennill meddiant drwy adran 8 o Ddeddf 1988, boed o fewn cyfnod sefydlog neu beidio, ar yr amod y gallant sefydlu sail, er enghraifft lle y ceir honiadau o ymddygiad gwrthgymdeithasol neu ôl-ddyledion rhent neu ddifrod i eiddo. A hyd yn oed dan y Ddeddf rhenti, mae landlordiaid wedi gallu adennill meddiant ar safle i'w ddefnyddio eu hunain neu i'w meibion a'u merched cyhyd â bod hynny'n wir, ac nid yn esgus. Yn yr Alban, lle y diddymwyd yr hyn sy'n cyfateb i adran 21, mae landlordiaid sydd angen gwerthu yn gallu adennill meddiant i hwyluso gwerthiant. O ran cyfiawnder a thegwch, onid yw'n llawer gwell fod yn rhaid i'r landlord sefydlu sail, fod y tenant yn cael cyfle i amddiffyn ei hun rhag honiadau, a bod y llys yn rhoi ei ddyfarniad annibynnol?

Nawr, a fydd landlordiaid yn ymwrthod rhag newid ac yn buddsoddi mewn mannau eraill? Dyna oedd y rhybudd a roddwyd pan gyflwynwyd cynlluniau ar gyfer Rhentu Doeth Cymru, ond ni wnaeth hynny ddigwydd. Rhwng 2013 a 2014, tan 2015-16, daeth bron 7,000 o anheddau i mewn i'r sector mewn gwirionedd. Nid yw mwy o sicrwydd deiliadaeth yn cyfyngu ar allu landlord i ennill elw rhesymol. At hynny, fel y dywedodd y Gymdeithas Landlordiaid Preswyl, nid yw landlordiaid eu hunain am weld diwedd ar y denantiaeth gan fod eiddo gwag yn golygu colli rhent a chostau uwch iddynt eu hunain. Yn arolwg diweddar Shelter Cymru, dywedodd 64 y cant o denantiaid y byddent yn fwy tebygol o wneud gwelliannau i'r cartref eu hunain o gael tenantiaeth am bum mlynedd. Byddai mwy o sicrwydd i denantiaid yn hyrwyddo dull mwy proffesiynol o weithredu.

Yng Nghymru, bydd y Ddeddf Rhentu Cartrefi (Cymru) 2016 yn gosod contract safonol yn lle tenantiaethau byrddaliol sicr cyn bo hir. Yn lle adran 21, bydd gennym adran 173, ond yn gyffredinol, gyda chyfyngiadau ar landlordiaid sy'n methu rhoi gwybodaeth am denantiaethau neu ofynion diogelwch neu ofynion blaendal, ailadroddir trefn adran 21 uchod yn Neddf 2016, ac eithrio amddiffyniad newydd o ddial o dan adran 217. Mae hwn yn rhoi disgresiwn i'r llys wrthod gorchymyn lle y gall y tenant ddangos bod y landlord wedi cyflwyno'r rhybudd i adael er mwyn osgoi atgyweirio neu rwymedigaethau addasrwydd i bobl fyw ynddo, ond amddiffyniad cul iawn yw hwn i'w roi pan fydd achos ar y gweill, gyda'r baich prawf ar y tenant.

Felly, i gloi, mae angen mwy o ddiogelwch ar denantiaid. Yn y pen draw, maent yn gorfod symud pan nad ydynt eisiau gwneud hynny. Mae symud cartref yn gostus. Mae diffyg sicrwydd deiliadaeth yn tanseilio bywyd teuluol, addysg plant a rhwydweithiau cymorth. Mae diffyg sicrwydd deiliadaeth yn golygu nad yw tenantiaid yn cael gwrandawiad teg yn y llys. Nid oes unrhyw dystiolaeth y bydd newid yn arwain at grebachu'r sector rhentu preifat.

Yn y 12 mis diwethaf, mae galwadau tenantiaid wedi tyfu'n fwyfwy croch. Mae'r Alban wedi gwneud y newid, ac yn Lloegr, mae Llafur wedi cydnabod bod y chwe mis gofynnol o sicrwydd deiliadaeth a roddir gan adran 21 yn gwbl annigonol, ac mae wedi gwneud ymrwymiad yn yr etholiad cyffredinol diwethaf i godi hyn i dair blynedd, ac nid wyf yn gweld pethau'n gorffen yno. Rwy'n credu y bydd yn rhaid i'r Cynulliad fynd i'r afael â'r anghydraddoldeb, ac rwy'n mawr obeithio y bydd Cymru yn bwrw ymlaen i gael gwared ar adran 21, oherwydd mae gennym bŵer i wneud hyn mewn gwirionedd. Os gadewir tenantiaid yn yr ansicrwydd hwn a bod gennym y pŵer, yn sicr mae'n ddyletswydd arnom i symud ymlaen a rhoi'r camau hyn ar waith. Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd, am wrando ar fy achos. Rwy'n trosglwyddo'r awenau i fy nghyd-Aelodau yn awr.