9. Dadl ar adroddiad y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg ar Addysg a Dysgu Proffesiynol Athrawon

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:20 pm ar 14 Mawrth 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat 4:20, 14 Mawrth 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi ddechrau drwy ddiolch i Lynne a chyd-Aelodau ar y pwyllgor am gynnal yr ymchwiliad hwn? Croesawaf eu ffocws a'u gwaith craffu ychwanegol ar y maes hynod bwysig hwn. Rwy'n cydnabod bod sefydlu cwricwlwm newydd trawsnewidiol yn iawn, ond wrth gwrs, yn anad dim arall, ansawdd y ffordd y bydd y cwricwlwm hwnnw'n cael ei addysgu sy'n mynd i wneud gwahaniaeth go iawn i'r plant. Dyna sy'n trawsnewid bywydau pobl ifanc mewn gwirionedd, ac felly mae'n hanfodol fod ein proffesiwn addysgu wedi eu paratoi a'u harfogi'n llawn pan fyddant yn dechrau addysgu'r cwricwlwm newydd hwn.

Credaf ein bod wedi gwneud cynnydd sylweddol mewn perthynas â chefnogi addysgwyr i wireddu'r cwricwlwm newydd. Fodd bynnag, fel y dywedodd y Cadeirydd, rwyf hefyd yn cydnabod bod yna ffordd bell i fynd. O ganlyniad, rwyf wedi gallu derbyn y rhan fwyaf o'r argymhellion sy'n deillio o'r ymchwiliad. Rwyf hefyd yn cydnabod na allwn ddisgwyl i unrhyw athro fod wedi paratoi'n llawn ar gyfer gweithredu'r cwricwlwm newydd ar hyn o bryd. Mae'n rhaid i mi ddweud mai datganiad o ffaith yn unig yw casgliad agoriadol y pwyllgor yn hyn o beth. Wrth gwrs, rydym ar ganol dull cydweithredol o sefydlu a datblygu'r cwricwlwm hwnnw, felly ni allwn fod mewn sefyllfa eto i gael pawb yn barod, oherwydd nid yw'r cwricwlwm ei hun yn hollol barod ar hyn o bryd. Serch hynny, rwy'n cydnabod nifer o'r pwyntiau a wnaeth y pwyllgor, a hoffwn fanteisio ar y cyfle hwn, Ddirprwy Lywydd, i grynhoi rhai o'r camau sylweddol a gymerwyd yn ystod yr ymchwiliad i fynd i'r afael â'r pryderon craidd mewn perthynas â pharodrwydd y proffesiwn i weithredu'r cwricwlwm newydd.

Rwy'n hyderus y bydd ein pwyslais ar arweinyddiaeth, dysgu proffesiynol a rhagoriaeth yn ein galluogi i gyflawni ein cenhadaeth genedlaethol i ddiwygio addysg yn llwyddiannus. Bydd dull gweithredu graddol o ddysgu proffesiynol yn sicrhau ein bod yn gallu ymateb i unrhyw anghenion datblygu sy'n dod i'r amlwg, wrth i arloeswyr ddechrau profi'r cwricwlwm newydd yr hydref hwn. Bydd profion ehangach yn sicrhau bod ymarferwyr ar bob lefel yn ymwneud yn uniongyrchol â'r broses o wneud synnwyr o'r cwricwlwm, er mwyn cynyddu hyder proffesiynol. Ac wrth gwrs, mae un o'r rhesymau pam y penderfynais newid y ffordd yr oeddem am gyflwyno'r cwricwlwm wedi rhoi amser hanfodol i ni allu meithrin yr hyder hwnnw yn y proffesiwn, yn enwedig yn y sector uwchradd, lle mae'r her fwyaf, rwy'n credu.

Bydd ein gwaith parhaus gyda'r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd ar wella gallu'r system yn cefnogi pob ysgol drwy'r broses o newid i'r cwricwlwm newydd, ac mae ein dull arloesol yn haeddu cydnabyddiaeth ryngwladol. Nid oes unrhyw wlad arall wedi manteisio'n llawn ar ysgolion fel sefydliadau dysgu i gefnogi eu taith ddiwygio, a bydd y newid i ddull cenedlaethol 'ysgolion fel sefydliadau dysgu' yn sicrhau bod yr holl haenau cyflawni yn defnyddio'r un iaith ac yn modelu'r un ymddygiadau, gan gyflymu'r broses o newid i system addysg hunanwella. Byddwn ni, a'r pwyllgor, yn gallu darganfod mwy am hyn pan fydd adroddiad astudiaeth y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd o Gymru yn y maes hwn yn cael ei gyhoeddi ym mis Gorffennaf eleni. Bydd yr adroddiad hwnnw'n rhoi syniad o allu cyfredol ein holl ysgolion i wella ac i addasu i'r cwricwlwm newydd, a meysydd a fydd angen camau gweithredu pellach, gennyf fi fel Ysgrifennydd y Cabinet, o'n haen ganol, ac ysgolion unigol. Mae canfyddiadau cynnar yr astudiaeth eisoes wedi datgelu cydberthyniad uniongyrchol rhwng yr ysgolion sy'n gryf mewn perthynas ag ysgolion fel sefydliadau dysgu, a lefel uchel o foddhad swydd ymhlith y staff sy'n gweithio yn y sefydliadau hynny. A phan fyddwn yn sôn am gadw athrawon, mae datblygu'r gallu hwn yn ein system i fod yn sefydliadau dysgu hefyd yn argoeli'n dda ar gyfer materion sy'n ymwneud â rhai o'r problemau cadw staff a godwyd gan Aelodau yn y ddadl y prynhawn yma.

Wrth gwrs, mae ein diwygiadau i addysg gychwynnol athrawon yn hollbwysig yn hyn o beth, a byddant yn galluogi gweithwyr addysg proffesiynol i chwarae rôl sy'n llawer mwy canolog wrth lunio, cyflawni ac arwain newid yn y proffesiwn. Ac rwyf hefyd yn credu y bydd hynny'n helpu i greu system fwy sefydlog, o ansawdd uwch, er mwyn galluogi sefydliadau ac unigolion i ffynnu.

O ran rhai o'r pwyntiau y mae Aelodau wedi'u gwneud yn fyr iawn, bydd Aelodau yn ymwybodol fy mod wedi sefydlu bwrdd cynghori ar recriwtio a chadw athrawon i edrych ar faterion sy'n ymwneud â recriwtio athrawon i gynlluniau addysg gychwynnol athrawon, er mwyn edrych ar gwestiynau'n ymwneud ag amrywiaeth a godwyd yn yr adroddiad ac yn hollbwysig, yr hyn sydd angen i ni ei wneud i gadw athrawon yn y system.

Argymhelliad 14: soniodd Lynne am gyflwyno israddedigion i botensial addysgu fel gyrfa. Rydym eisoes wedi gweld rhywfaint o adborth cadarnhaol iawn o'n cynllun ieithoedd tramor modern, ac rwy'n falch o ddweud y byddwn yn ymestyn hwn i gynnwys ffiseg yn y flwyddyn academaidd newydd. Rwy'n gobeithio adeiladu ar hynny, fesul pwnc, fel y gall yr israddedigion disglair hynny ennyn brwdfrydedd pobl ifanc yn eu pynciau a dangos i rai o'r israddedigion ifanc hynny o bosibl pa mor foddhaus yw gyrfa fel athro. Ychydig iawn o swyddi a gewch yn y byd lle bydd unigolion rydych wedi gweithio gyda hwy yn eich cofio ar ôl eich amser. Gyda phob parch i bawb yma, rwy'n amau na fydd hynny'n wir yn ein hachos ni, ond rwy'n siŵr y gall pob un ohonom enwi athro sydd wedi cael effaith sylfaenol ar ein bywydau. I mi, Mr Burree ydoedd, ond mae gan bob un ohonom Mr Burree yn ein bywydau. Nid oes llawer o broffesiynau eraill lle y gallwch gael yr effaith hirdymor honno ar unigolyn.

Darren, rwyf wedi dweud hyn o'r blaen: nid yw gwneud y cymariaethau uniongyrchol hynny'n gredadwy o gwbl. Oherwydd ymddadfeiliad y system addysg yn Lloegr, ni allwch wneud cymariaethau uniongyrchol o'r fath rhwng y cyllid. Ond mae'n gywir i ddweud bod yna rôl i awdurdodau lleol, a dyna pam roeddwn yn siomedig o weld cynghorwyr Ceidwadol yn fy awdurdod fy hun, gwta bythefnos yn ôl, yn pleidleisio yn erbyn gwelliannau a fyddai wedi sicrhau £1 miliwn yn ychwanegol i gyllidebau dirprwyedig.