Part of the debate – Senedd Cymru am 4:45 pm ar 20 Mawrth 2018.
Beth rwy'n gobeithio y bydd yn digwydd nawr yw y bydd y comisiynydd yn siarad gyda'r gwasanaethau yma ac yn gweld beth sy'n ddelfrydol ac yn gwthio nhw yn yr ardaloedd lle mae hi efallai'n meddwl y gallwn ni wthio pobl ymhellach.
O ran gofal sylfaenol, bydd y gofal a fydd yn cael ei roi yn uniongyrchol gan y byrddau iechyd yn dod o dan y safonau. Mae yna fater ymarferol ynglŷn â sut rydym ni'n cael pobl yng ngofal sylfaenol sy'n annibynnol i weithredu'r safonau hyn, a sut rydym yn eu cael nhw i gydymffurfio, a beth yw'r system o blismona. Mae dros 3,500 o'r rhain. Nid oes capasiti gyda'r comisiynydd iaith i fynd ar ôl cymaint â hynny o fudiadau. Felly, rwy'n meddwl ei bod yn gwneud mwy o synnwyr i wneud hwn drwy'r byrddau iechyd. Dyna pam y mae yna gytundeb. Roedd cytundeb wedi dechrau ddoe. Mae GPs wedi cael mwy o arian, a rhan o'r cytundeb yna oedd eu bod nhw wedi ymrwymo i edrych i mewn i roi mwy o wasanaethau drwy gyfrwng y Gymraeg. Felly, rŷm ni wedi dechrau ar y trywydd yma, ac mae ffordd i fynd gyda'r cytundebau hynny. Ond mae plismona hefyd yn bwysig.
Suzy, mae balans hawliau yn bwysig, rwy'n cytuno. Mae'n really anodd yn y maes yma. Beth yw'ch hawl chi? A oes gyda chi yr un hawl ym Mlaenau Gwent ag sydd yng Ngwynedd? Mae'n anodd iawn pan mae'r system yma sydd gyda ni yn edrych ar beth sy'n reasonable a proportionate. Felly, rwy'n meddwl bod y system sydd gyda ni yn eithaf soffistigedig, ond mae yn gwneud sens i ymateb i beth sydd ei angen yn lleol.
Rwy'n meddwl bod yn rhaid inni fod yn sensitif, Siân Gwenllian, i'r henoed ac i blant yn arbennig, ac rwy'n gobeithio y bydd pobl, wrth ddod ymlaen â'r syniadau ynglŷn â chynlluniau pum mlynedd, yn edrych ar rheini fel y pwynt cyntaf i sicrhau eu bod yn symud tuag at roi cynnig clinigol i'r rheini yn gyntaf. Rwy'n gobeithio y byddan nhw'n ystyried hynny. Ond, rwy'n awyddus nawr i'r comisiynydd fwrw ymlaen gyda'r gwaith. Rwy'n deall bod recriwtio yn gallu bod yn broblem yn yr adran iechyd, ac nid ydym eisiau rhoi unrhyw negeseuon allan na fydd pobl sydd ddim yn siarad Cymraeg yn cael eu croesawu yng Nghymru. Mae'n really bwysig ein bod ni'n cael y neges sensitif yma yn gywir, fel yr oedd Neil Hamilton yn ei ddweud.