Part of the debate – Senedd Cymru am 7:03 pm ar 25 Ebrill 2018.
—i ystyried beth arall y gallwn ei wneud fel Llywodraeth, yn unol â'r cynnydd yn yr arian rydym eisoes yn ei ddarparu ar gyfer y grant datblygu disgyblion a thrwy gynlluniau bwyd a hwyl arloesol, i enwi dau yn unig, oherwydd mae gennyf ddiddordeb mewn canfod pob modd posibl o gefnogi addysg, dyhead a chyfleoedd bywyd ein pobl ifanc fwyaf difreintiedig.
Nawr, mewn perthynas â gwisg ysgol a chostau gwisg ysgol, gadewch imi amlinellu fy mwriad. Yn wir, gwnaeth Llyr a Lynne Neagle yr achos ar fy rhan. Ar adeg o gyllidebau gwirioneddol dynn, rydym yn cefnogi ffordd wirioneddol ddrud o ddarparu gwisgoedd ysgol, fel yr amlinellwyd. Felly, yn gyntaf, rwy'n benderfynol o adolygu'r canllawiau sydd ar gael i gyrff llywodraethu ar bolisïau gwisgoedd ysgol ac edrychiad disgyblion. Nid yw hyn wedi'i wneud ers 2011, ac er bod llawer o arferion da, fel y nododd Lynne Neagle, yn y ddogfen honno, nid yw ar sail statudol. Ac o'r dystiolaeth a roddwyd gan Lynne a Llyr a sawl un arall, mae'n amlwg i mi mai'r ffordd go iawn o ymosod ar broblem fforddiadwyedd gwisg ysgol—. Mae angen inni wneud rhywbeth ynglŷn â chost gwisg ysgol, a fydd o fudd nid yn unig i'r teuluoedd sy'n gymwys ar gyfer cael cymorth—[Torri ar draws.]—a fydd nid yn unig yn helpu teuluoedd sy'n gymwys i gael cymorth o dan yr hen grant; mewn gwirionedd, bydd o fudd i'r holl deuluoedd ym mhob rhan o Gymru, ni waeth ym mha gyfnod o addysg y mae eu plant. Gyda llaw, os ydym yn adolygu'r canllawiau hynny ac yn eu rhoi ar sail statudol, bydd hefyd yn rhoi cyfle inni fynd i'r afael â mater gwisgoedd niwtral o ran rhywedd, a hoffwn fynd i'r afael â hynny hefyd.
O ran cymorth parhaus ar gyfer teuluoedd a allai ei chael hi'n anodd fforddio gwisg ysgol, rwyf eisoes yn archwilio ac yn datblygu opsiynau ar gyfer cynnig gwell ac ehangach yn lle'r grant ar gyfer gwisg ysgol. Fel y dywedodd y Prif Weinidog yr wythnos diwethaf, i lawer, roedd y grant ar gyfer gwisg ysgol yn anhyblyg. Ni ellid ond defnyddio'r arian ar gyfer gwisgoedd ysgol ac yn bennaf, ar gyfer disgyblion blwyddyn 7. Rwyf am weld rhywbeth sy'n llawer mwy hyblyg, sy'n gweddu'n well i anghenion dysgwyr a theuluoedd dan anfantais ac sy'n rhoi mwy o hyblygrwydd iddynt.
Nawr, rwy'n credu bod gennym dempled a sylfaen wych gyda'r grant datblygu disgyblion, ond rwy'n awyddus i weld beth arall y gallwn ei wneud. Lynne, gadewch imi eich sicrhau, rwy'n rhagweld y byddwn yn gwario mwy ar y grant newydd olynol nag a wnaem o'r blaen. Rwy'n credu, ac mae'n fwriad gennyf sicrhau, y dylai teuluoedd allu defnyddio'r grant hwnnw i gefnogi costau gwisg ysgol. Ond rhaid imi ddweud, rydym hefyd yn gwybod bod llawer o blant a phobl ifanc o gefndiroedd mwy difreintiedig weithiau'n gallu ei chael hi'n anodd cymryd rhan mewn amrywiaeth o weithgareddau allgyrsiol ac yn yr ysgol. Mae llawer o ysgolion yn mynd allan o'u ffordd i wneud eu gorau glas i roi camau ar waith i helpu'r plant hyn i gael gwared ar broblemau o'r fath, ond mae'n mynd yn fwyfwy anodd gwneud hynny, yn enwedig yn yr ysgol uwchradd. A gall effaith hyn bara'n hir iawn. Nid yn unig ei fod yn golygu colli cyfle i gymryd rhan mewn cynllun unigol. Er enghraifft, efallai ei fod yn golygu'r gallu i ymuno â'r Urdd a mynd i Langrannog; gallai olygu'r gallu i ymuno â chynllun Dug Caeredin a chymryd rhan yn hwnnw. Nid yn unig y mae'n amddifadu plant o'r profiad unigol hwnnw, mae'n dal ati i effeithio arnynt ac yn eu rhoi dan anfantais o gymharu â'u cymheiriaid mwy cefnog: yr anallu i roi hynny ar cv, yr anallu i'w roi ar ffurflen gais am le mewn coleg, i allu sôn am y profiadau a'r sgiliau rydych wedi'u dysgu pan fyddwch yn ymgeisio am eich swydd ran-amser gyntaf ac rydych yn cystadlu yn erbyn rhywun sydd â'r holl brofiadau hynny i sôn amdanynt. Mae'r anghyfiawnder yn ddiddiwedd ac yn mynd y tu hwnt i'r anallu cychwynnol i gymryd rhan yn y gweithgareddau hynny.
Nawr, cydnabuwyd hyn yn y Llywodraeth yn ôl yn 2010 pan edrychwyd ar fater gwisg ysgol a chostau addysg. Câi plant o gefndiroedd difreintiedig eu heffeithio'n anghymesur gan y pethau hyn ac rwyf am wneud rhywbeth yn ei gylch. Rwyf am wneud rhywbeth amdano. Felly, Ddirprwy Lywydd, bydd fy swyddogion yn parhau i weithio ar gynllun newydd a fydd ar waith ar gyfer y flwyddyn academaidd newydd ym mis Medi—[Torri ar draws.]—ym mis Medi, ac mae gennyf ddiddordeb mawr mewn clywed awgrymiadau o bob rhan o'r Siambr ac edrych ar y mecanweithiau mwyaf effeithiol ar gyfer ei ddosbarthu. Rwy'n gwbl benderfynol ein bod yn bachu ar bob cyfle i gefnogi plant o gefndiroedd mwy difreintiedig, nid yn unig o ran cost eu siwmper â logo, ond o ran eu gallu i gymryd rhan lawn ym mhob agwedd ar fywyd yr ysgol.