6. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid: Bil yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael)

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:54 pm ar 25 Ebrill 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mr Simon Thomas Mr Simon Thomas Plaid Cymru 4:54, 25 Ebrill 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch, Lywydd. Fe wnaf fy ngorau. A gaf fi ddweud wrth Ysgrifennydd y Cabinet nad yw'r anghytundeb yma yn ymwneud â'r gwaith a gyflawnodd na'r gwaith caled y mae ef a'i swyddogion wedi'i wneud? Mae'n anghytundeb rhwng y rhai ohonom nad oes gennym y ffydd y mae wedi ei arddangos heddiw yng nghyfansoddiad y DU i gyflawni dros Gymru, y rhai ohonom sy'n awyddus i ddilyn safbwynt llawer mwy beirniadol a llawer mwy cadarn ar amddiffyn pwerau'r Senedd hon. Os caf ddweud, mae'n gorddibynnu ar gytundeb rhynglywodraethol i sicrhau tegwch ar gyfer y Senedd hon, ac rwy'n credu mai dyna ble rwy'n anghytuno'n sylfaenol â'r hyn y mae wedi'i nodi heddiw.

Gan nad oes gennyf lawer o amser, a gaf fi ei annog i wrando ac adolygu'r cwestiynau perthnasol iawn a roddwyd iddo gan Mick Antoniw a David Rees, sydd wedi mynd at wraidd rhai o'r cwestiynau y buaswn wedi dymuno eu gofyn iddo ynghylch y gwendidau mewn cytundeb rhynglywodraethol o'r fath yn cyflawni ar ochr seneddol? Mewn gwirionedd, er bod gennym gyfeiriad at y Cynulliad yn y cytundebau hyn ac yn y memorandwm, yn y pen draw, gall San Steffan, ar ôl 40 diwrnod—nid yn yr anialwch, ond ar ôl 40 diwrnod—weithredu yn y 24 maes, ynghyd â 12 maes arall sydd eto i'w cytuno. Felly, gallai hynny gynyddu 50 y cant. Ac os caf wneud y pwynt hefyd ein bod yn sôn am wyth mlynedd, nid saith mlynedd—daw'r cytundeb hwn yn weithredol ar y diwrnod ymadael a dwy flynedd, a phum mlynedd wedyn. Dyna wyth mlynedd. Felly, mae'n rhaid i bob un ohonom sydd â diddordeb mewn bod yn Llywodraeth yng Nghymru sylweddoli ein bod yn gwerthu ein gallu i weithredu yn y 24 maes am wyth mlynedd hir.

Nawr, ceir ffyrdd ymarferol y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi'u nodi pam na fydd hynny'n digwydd, oherwydd bod Lloegr wedi'i rhewi yn ogystal, ond nid wyf yn gweld llawer o gynnydd yn Lloegr, diolch yn fawr iawn. A phan siaradwn am ddatganoli polisi cymorth amaethyddol, er enghraifft, nid wyf eisiau inni aros wyth mlynedd i Loegr benderfynu beth y maent am ei wneud; rwyf am inni weithredu o'r diwrnod cyntaf un. Cawn ein hatal rhag gwneud hynny yn y cyswllt hwn.

Os caf ddod i ben gyda dau gwestiwn penodol, yn gyntaf oll, mae'n sôn bod y cytundeb hwn yn meddu ar y gallu i symud ymlaen. Dywed ei fod yn gam sylweddol o ran cydweithio. Eto nid yw'r cytundeb ond yn nodi'r hyn y mae ef yn y gorffennol wedi'i ddisgrifio fel rhywbeth sydd ond ychydig yn well na chyngor plwyf Sain Ffagan. Beth yn y cytundeb hwn sy'n sefydlu'r gweithio cydweithredol hwnnw mewn gwirionedd? Nid oes ganddo'r cyd-gyngor Gweinidogion yr oedd am ei gael, yn gweithio yn y ffordd yr oedd ei eisiau. Nid oes unrhyw gyflafareddu annibynnol. Nid oes unrhyw ffordd o gyfeirio pethau at fecanwaith anghydfod amgen. Os cymharwch y cytundeb hwn â'r fframwaith cyllidol a gytunwyd ganddo ac a gefnogwyd yn llawn gan Blaid Cymru, gyda llaw, fe welwch yr elfennau hynny yno, ac nid ydych yn eu gweld yn y cytundeb hwn. Dyna'r gwendid cyntaf, yn ymarferol, a fydd yn digwydd yma.

Mae'n disgrifio penderfyniad terfynol y Senedd yma fel 'ôl-stop'. Buaswn yn ei ddisgrifio fel feto. Pan edrychwn ar y cytundeb sy'n cynnwys arfer y feto hwn, mae'r term 'fel arfer' yn frith drwyddo. Mae wedi'i godi sawl gwaith, ond nid ydych wedi ateb hyn eto: beth yw ystyr 'fel arfer' yn yr amgylchiadau hyn? Mae'n amlwg o'r cytundeb—. Rydym wedi siarad am gymal 11 yma, ond mae hefyd yn amlwg o'r cytundeb y caniateir i Lywodraeth y DU ddefnyddio cymalau 7, 8 a 9 bellach i ymyrryd yn uniongyrchol mewn meysydd eraill sydd eisoes wedi'u datganoli—nid y 24 sy'n cael eu dychwelyd, ond y rhai sy'n dod yma. Gall Senedd y DU ddal i estyn i mewn a bachu ein pwerau yn y meysydd hynny—ond na fydd fel arfer yn gwneud hynny unwaith eto. Beth y mae 'fel arfer' yn ei olygu? Rwy'n dweud wrtho fod gwleidyddiaeth wedi newid ystyr 'fel arfer' mewn gwleidyddiaeth dros y ddwy flynedd ddiwethaf mewn ffordd sylfaenol iawn.