8. Dadl Plaid Cymru: Bil yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael) a datganoli

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:37 pm ar 2 Mai 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 4:37, 2 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn. Fe ddechreuaf ar y pwynt hwnnw: rydym wedi dod ffordd bell. Mae'n ddadl a wnaeth Mick Antoniw hefyd, ac yn sicr o ran cymal 11, yn sicr fe ddechreusom mewn man amheus iawn ar y daith benodol hon, ac nid oes unrhyw amheuaeth fod y daith wedi symud yn ei blaen, a'n bod wedi symud i le gwell. Ond ni allaf ond teimlo bod y Llywodraeth wedi penderfynu camu oddi ar y trên wrth iddo ddod i stop ar ben clogwyn. A byddai'n well gennyf fod yn parhau yn awr i weld faint ymhellach y gallem fynd ar y daith hon. Ac mae'n ddigon posibl fod y cloc yn—[Torri ar draws.] Mae'n ddigon posibl fod y cloc yn ein herbyn, ond rydym yn gweld, beth bynnag yw eich barn ar beth sy'n digwydd yn yr Alban, ei fod yn berthnasol, a bod Gweinidog Cyllid Cymru wedi eistedd gyda Gweinidogion yr Alban fel rhan o'r negodiadau hyn, ac maent hwy, gyda chefnogaeth Llafur, wrth gwrs, yn yr Alban, wedi penderfynu parhau i ymladd. Byddai'n well gennyf pe baem yn parhau i geisio gwneud safiad er mwyn diogelu buddiannau Cymru, oherwydd rydych yn iawn; nid ydym yn cytuno ein bod wedi cael y cytundeb gorau posibl i Gymru.

Beth a ddigwyddodd i wneud i Weinidog cyllid Llafur newid ei feddwl mor sylfaenol yr wythnos diwethaf? Rwy'n dal yn ansicr, oherwydd gwyddom fod y newid meddwl hwnnw wedi digwydd mewn cyfnod byr iawn o amser. Yr hyn a wyddom, fodd bynnag, yw y bydd yr ildio, fel y'i gwelwn, yn arwain at oblygiadau hirdymor i ddatganoli ac i Gymru. Roedd y Llywodraeth yn benderfynol tan y funud olaf: 'A wnewch chi dderbyn y cymal machlud?', 'Na, mae'n fater o egwyddor, rhowch sicrwydd go iawn i ni na all Gweinidogion y DU wneud rheoliadau mewn meysydd sydd wedi'u datganoli i Gymru oni bai fod cydsyniad wedi'i roi yma yng Nghymru.' Yr yn sydd gennym yn awr er hynny, yn rhyfedd iawn, yw cytundeb y gall Gweinidogion y DU ddeddfu mewn meysydd datganoledig pan wneir penderfyniad cydsynio, oherwydd gallai penderfyniad cydsynio gynnwys gwrthod cydsyniad. Ac mae hynny'n rhywbeth y cadarnhaodd ein cyfreithwyr unwaith eto y prynhawn yma. Gall fod yn bwynt yr ydym yn anghytuno yn ei gylch, ond dyna yw ein dadansoddiad ni o'r hyn y mae hynny'n ei olygu.

I nodi'r hyn a ddywedodd David Rees—ein bod rywsut yn parhau â'r prosiect ofn a oedd yn gysylltiedig â'r refferendwm Ewropeaidd ym marn rhai, neu refferendwm yr Alban—nid ydym yn gwrthwynebu fframweithiau'r DU yma. Nid ydym yn gwrthwynebu fframweithiau'r DU a'r angen i weithio ar sail y DU gyfan ar nifer o faterion. Yn syml, rydym yn credu y dylai'r fframweithiau hynny fod yn ganlyniad i weithio mewn consensws ac ar y cyd ar draws yr ynysoedd hyn, a chredwn mai'r hyn sydd gennym yn y cytundeb hwn—y mae'r pleidiau eraill yn y Cynulliad ar fin ei gefnogi—yw bygythiad i ddatganoli.

Rwyf am dalu teyrnged yn gyflym iawn i Steffan Lewis am roi hadau'r Bil parhad i ni, Bil y credaf y dylai fod yn ffurfio sylfaen i safiad parhaus i ddiogelu buddiannau Cymru. Diolch i'r Bil hwnnw am alluogi'r negodiadau i barhau cyhyd ag y gwnaethant. Mae datganoli yn dal i fod yn ifanc. Ni all prosesau na digwyddiadau ddigwydd dros nos. Rwy'n gwybod, fel y mae llawer ohonom yma'n gwybod, fod gan ddatganoli ei elynion o hyd. Ymddiriedwyd ynom yma i feithrin democratiaeth Cymru ac nid i blygu dan bwysau neu dactegau llechwraidd Llywodraeth y DU i'w hildio. Efallai fod gennych ffydd ddiderfyn yn Llywodraeth y DU, ond yma rydym yn teimlo bod Cymru yn haeddu ymagwedd fwy gofalus yn hynny o beth, ac roeddech chithau hefyd ar y meinciau Llafur yn credu hynny tan yn ddiweddar iawn. Ond hefyd, credwn fod arnom angen ymagwedd fwy beiddgar o ran diogelu lles Cymru. Felly, gadewch inni sefyll dros ein hegwyddorion a chefnogi ein cynnig heddiw.