5. Datganiad gan y Gweinidog Plant, Pobl Hŷn a Gofal Cymdeithasol: Trawsnewid Gofal Cymdeithasol yng Nghymru: Gweithredu Deddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru)

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:34 pm ar 22 Mai 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Huw Irranca-Davies Huw Irranca-Davies Labour 4:34, 22 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Yn gyntaf, a gaf i ddiolch i chi ac Aelodau eraill sydd wedi dod ataf i â manylion darparwyr unigol sydd efallai'n wynebu anawsterau wrth ymateb i'r heriau? Rwy'n gobeithio ein bod ni wedi gweithredu'n gymesur ond yn ystyriol ac wedi ceisio eu rhoi mewn cysylltiad â'r bobl briodol i'w helpu gyda hynny. Felly, diolch i chi ac eraill am barhau â hynny, a hefyd am eich cefnogaeth yn y broses gofrestru. Rwy'n gwybod y bu hyn yn her fawr, yn enwedig ar gyfer y sector gofal cartref, oherwydd bod hyn yn gwbl newydd. Ond, a bod yn onest, yn union fel y dywedwch chi, Dai, dylem ni fod yn dweud wrth y gweithlu, 'Rydym ni'n eich gwerthfawrogi chi, a rhan o'r gwerthfawrogiad hynny yw proffesiynoli'r hyn rydych chi'n ei wneud, a'i gydnabod. Mae cofrestru yn rhan o'r broses honno; nid dyma'r datrysiad ar ei ben ei hun, ond mae'n rhan ohono, a'r datblygiad proffesiynol parhaus, a'r cymwysterau NVQ, a'r broses o bontio rhwng iechyd a gofal cymdeithasol yn y modd di-dor hwnnw.' Rydym ni'n clywed sylwadau cadarnhaol ynglŷn â hyn, mae'n rhaid imi ddweud, gan yr asiantaethau allan hynny yn y maes, a hefyd gan weithwyr rheng flaen unigol. Fe aethom ni ati mewn modd cymesur. Ni wnaethom ni osod—. Rydym ni wedi ei wneud yn wirfoddol yn gyntaf, gan symud i fod yn orfodol; rydym ni wedi ymgynghori'n eang ynglŷn â sut y dylem ni bennu'r ffi, oherwydd dyma'r tro cyntaf y byddai ffi yn y sector, felly rydym ni'n credu ein bod wedi ei phennu'n iawn ac ati.

Ond rydych chi hefyd yn dweud yn gwbl briodol ynglŷn â'r mater hwn nad yw'n ymwneud yn syml â dweud ein bod yn gwerthfawrogi'r gweithlu a datblygiad proffesiynol ac yn y blaen; mae'n ymwneud â sut yr ydym ni'n eu gwerthfawrogi o safbwynt arian a'u cyflog, faint fydd yn eu poced ar ddiwedd yr wythnos. Nawr, rydym ni eisoes wedi dechrau gwneud cynnydd yn hyn o beth. Felly, o ran y mater o gontractau dim oriau, rydym ni wedi dweud eisoes y byddwn ni, trwy gam 2 hyn, mai'r hyn y byddwn yn ei wneud yw dweud, os oes gennych chi gontract tri mis ar oriau rheolaidd, mae gennych chi'r hawl i gontract rheolaidd ar gyfer hynny. Mae'n ymddangos yn synnwyr cyffredin llwyr, mae'n rhaid imi ddweud, i bobl. Dyma un o'r meysydd sydd o fewn ein gallu fel Cynulliad ac fel Llywodraeth Cymru i'w roi ar waith, felly rydym ni wedi cyflwyno hynny eisoes ac rwy'n edrych ymlaen at wireddu hynny. 

A gyda llaw, rydym ni wedi clywed oddi wrth y sector—bydd y sector yn dweud bod hyn yn her iddyn nhw, ond maen nhw hefyd yn cydnabod ei bod yr her iawn i'w chael, oherwydd os ydyn nhw'n gwerthfawrogi eu gweithlu maen nhw hefyd eisiau dweud wrthyn nhw, 'Rydych chi'n weithiwr llawn amser gyda ni, nid un achlysurol, nid ar gontract dim oriau ac ati.' Rydym ni hefyd wedi gwneud cynnydd, wrth gwrs, ynglŷn â'r mater o docio galwadau, yr hen arfer honno lle na fyddai pobl ond yn cael eu talu am yr amser roedden nhw yna mewn gwirionedd fel gweithiwr gofal cartref ac nid yr amser i deithio'n ôl ac ymlaen. Rydym ni wedi ymdrin â hynny yn rheoliadau cam 2 hefyd, a byddwn yn dal ati.

Ond rydych chi'n gywir yn dweud mai'r sail i hyn yw'r mater cyffredinol—gan gofio yr hyn rydym ni'n gwybod sy'n digwydd o ran y boblogaeth erbyn 2036. Mae astudiaethau yn dweud wrthym ni y bydd nifer y boblogaeth sydd dros 85 oed yn dyblu ac y bydd cynnydd sylweddol—dros 30 y cant—yn y bobl dros 60 oed, a gyda hyn daw'r anghenion gofal cymhleth sydd ganddynt. A oes digon yn y system? Un o'r pethau rydym ni wedi'i wneud—. Nid oes unrhyw goeden arian hud, ond rydym ni yma yng Nghymru wedi buddsoddi mewn—rwy'n edrych ar fy nghyd-aelod o fy mlaen i ar y fainc, ac wrth ddweud hyn rwy'n ei atgoffa o'i bwysigrwydd hefyd, wrth gwrs—. Y gwir amdani yw ein bod mewn gwirionedd wedi cyflwyno cynnydd o 5 y cant mewn termau arian parod yng Nghymru yn ystod y pum mlynedd diwethaf, yn yr arian sy'n cael ei roi i'r sector gofal cymdeithasol, o'i gymharu â, mae'n rhaid imi ddweud, toriadau o ryw 10 y cant ar draws Clawdd Offa. Nid yw wedi datrys popeth ond mae wedi ein helpu i wneud rhai o'r pethau hyn ac i weithio mewn partneriaeth â hi.

Bydd rhai o'r materion ynglŷn â sefydlogrwydd y farchnad y cyfeiriais atyn nhw yn ystod cam 3 o ran sefydlogrwydd y sector yn helpu hefyd, ond yn y dyfodol, wrth gwrs, byddwch yn sylwi y rhoddwyd imi'r cyfrifoldeb o gadeirio, canlyn arni gyda'r gwaith y mae'r Ysgrifennydd cyllid wedi'i wneud gyda'r Athro Gerald Holtham ynglŷn â'r cysyniad o gael ardoll gofal cymdeithasol. Bydd hyn yn cymryd cryn amser i weithio drwyddi, ond byddaf yn cadeirio'r grŵp rhyng-weinidogol a fydd yn ystyried hynny, gan ystyried ei chymhlethdodau, i weld a oes parodrwydd cyhoeddus a pharodrwydd gwleidyddol ac a yw hi'n rhesymegol bosib i allu darparu dull arall o gyflwyno cyllid ychwanegol i'r system, gan wybod yr heriau poblogaeth enfawr sydd o'n blaenau. 

Ond hyd yn oed gyda'r hyn sydd gennym ni yn awr, Dai, rwy'n credu y gallwn ni wneud pethau gwych yma â'r pwerau sydd gennym ni ar hyn o bryd, ni waeth beth a wnawn ni yn y dyfodol.