6. Dadl ar Adroddiad y Pwyllgor Deisebau: Deiseb P-05-785 Atal Trwydded Forol 12/45/ML i ollwng gwaddodion morol ymbelydrol o safle niwclear Hinkley Point yn nyfroedd glannau Cymru ger Caerdydd

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:05 pm ar 23 Mai 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Janet Finch-Saunders Janet Finch-Saunders Conservative 5:05, 23 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Nawr, cyhoeddwyd y drwydded forol ar gyfer gwaredu gwaddodion carthu fel rhan o'r gwaith o adeiladu system ddŵr oeri ar gyfer gorsaf bŵer newydd Hinkley Point C gan Cyfoeth Naturiol Cymru i NNB GenCo, is-gwmni i EDF. Galwai'r ddeiseb am atal y drwydded o dan adran 72 neu adran 102 o Ddeddf y môr, gan ddadlau nad yw'r risgiau amgylcheddol na'r risgiau i iechyd dynol wedi'u hymchwilio'n ddigonol a bod y data a ddefnyddiwyd i ddadansoddi'r rhain yn anghyflawn. Wrth benderfynu ar gais am drwydded forol, mae adran 69 o'r Ddeddf yn ei gwneud yn ofynnol i'r ddau gategori risg gael eu hystyried yn llawn. Cyfoeth Naturiol Cymru sydd â'r pwerau dros gyhoeddi'r drwydded hon a'i gorfodi ers iddynt gael y pwerau hyn ym mis Ebrill 2013. Fodd bynnag, gwnaed y ceisiadau cychwynnol i Lywodraeth Cymru cyn hyn, ac er gwaethaf yr hyn y byddai llawer yn ei gredu a fyddai'n rhesymau clir dros wneud cais am un, ni ofynnwyd am asesiad annibynnol o'r effaith amgylcheddol ar y pwynt hwn.

Ymhlith y materion pellach a godwyd gan y deisebydd y mae methodoleg y profion, eu cwmpas a phryderon ynghylch y safle gwaredu. Wrth ystyried y ddeiseb hon, clywodd y pwyllgor dystiolaeth gan y deisebydd, EDF energy, Cyfoeth Naturiol Cymru a Chanolfan Gwyddorau'r Amgylchedd, Pysgodfeydd a Dyframaethu—CEFAS—a gynhaliodd y profion ar y samplau, ac yn fuan daeth yn amlwg i mi fod y samplu wedi digwydd; roedd y cwestiwn a'r pryder yn ymwneud â dyfnder y samplau a gasglwyd. Rwy'n deall—nid wyf yn gwybod a allwch gadarnhau, Neil—fod y dystiolaeth y buom yn chwilio amdani wedi'i chasglu yn 2009 mewn gwirionedd, ac mae hi bellach yn 2018, ac mae'n fy ngofidio y byddai cwmnïau o'r maint hwn yn poeni ynglŷn â mynd yn ôl a gwneud rhagor o samplu.

Ceir anghydfod cyffredinol rhwng y deisebydd a CEFAS ynglŷn â pha mor ddigonol oedd y profion a wnaed. Cynhaliwyd profion yn 2009, 2013 a 2017, ond unwaith eto, rwy'n dychwelyd at y dyddiad cynharach am y dyfnder. Fodd bynnag, mae'r deisebydd, ynghyd â Cyfeillion y Ddaear Barri a'r Fro, wedi mynegi pryderon mawr ynglŷn â'r mathau a'r niferoedd o radioniwclidau a gofnodwyd. Cafodd hyn ei addef gan CEFAS mewn perthynas â radioniwclidau pelydr gama, a nodwyd ganddynt nad oeddent ond wedi cofnodi'r tri a oedd wedi dychwelyd canlyniadau uwch na'r trothwy isaf, ond eu bod yn derbyn y pwynt, yn y dyfodol, y gallent ei gwneud yn fwy clir wrth adrodd a chofnodi pa rai a oedd hefyd yn bresennol ond yn is na'r terfynau dadlennu swyddogol.

Yn ogystal, fel rydym wedi sôn, mynegwyd pryderon mewn perthynas â radioniwclidau sy'n allyrru alffa a beta yn hytrach na gama y cadarnhaodd CEFAS na wnaethant brofion pellach arnynt o ystyried bod asesiad haen gyntaf generig wedi dynodi bod y dosau yma gryn dipyn yn is na'r terfynau a argymhellir yn rhyngwladol. Testun pryder yn fy marn i yw'r ffaith bod deiliad y drwydded, ym mis Ionawr eleni, wedi gwrthod ymgymryd â rhagor o waith samplu a phrofion ar ddyfnder yn dilyn cais gan Cyfoeth Naturiol Cymru. Nawr, maent yn cynrychioli'r Llywodraeth ac maent yn cynrychioli ein pobl. Gwnaed y cais hwn yn sgil galwad gan y pwyllgor ac o ganlyniad i bryderon y deisebwr nad oedd digon o samplau wedi'u casglu. Ymhellach, codwyd mater halogion cemegol eraill o fewn y gwaddodion, ac roeddwn i yn bendant yn bryderus i nodi bod EDF wedi cofnodi bod y rhai ar safle carthu Hinkley yn uwch na lefel gweithredu 1 CEFAS, felly o fewn y cwmpas ar gyfer cynnal ymchwiliadau pellach. Mae hyn yn gyfystyr â 'thramgwydd eithaf bach', yng ngeiriau EDF, ac eto mae Cyfeillion y Ddaear Barri a'r Fro yn awgrymu na roddwyd unrhyw ystyriaeth bellach i'r halogion hyn.

Ddirprwy Lywydd, darparodd Cyfoeth Naturiol Cymru sicrwydd na fyddent yn rhoi cymeradwyaeth i'r drwydded oni bai eu bod yn gwbl fodlon fod y deunydd yn addas ar gyfer ei ollwng, ac eto, er gwaethaf y pryderon cyhoeddus amlwg iawn ynglŷn â'r mater, gan ein cynnwys ni fel Aelodau'r Cynulliad, cymeradwywyd amod 9.5 yn y drwydded forol yn ffurfiol ganddynt ym mis Mawrth eleni. Felly hoffwn gefnogi galwadau gan Mike Hedges AC, a Julie Morgan yn ogystal, i geisio defnyddio adran 102 o Ddeddf y môr i oedi'r drwydded hon hyd nes y bydd rhagor o brofion digonol wedi'u gwneud ac ymgynghoriad cyhoeddus llawn wedi'i gyflawni. Os  nad oes gan y cwmnïau hyn unrhyw bryderon, os ydynt am adfer ymddiriedaeth y cyhoedd—