Part of the debate – Senedd Cymru am 4:06 pm ar 6 Mehefin 2018.
Mae angen inni fod yn llawer mwy rhagweithiol, ac mae Ynni Cymru, fel rydym wedi clywed, yn un cyfrwng penodol y gallwn ac y dylwn ei ddefnyddio i wneud i rywfaint o hyn ddigwydd. Ac wrth gwrs, nid yw ynni a reolir gan y wladwriaeth yn beth anghyfarwydd yn y farchnad. Yn sicr nid yw'n anghyfarwydd i ni yma yn y DU. Mae'n debyg mai'r cwmni mwyaf enwog yw EDF—neu ddrwgenwog, efallai, yn dibynnu ar eich barn—ond mae'n eiddo Ffrengig, neu mae 85 y cant ohono'n eiddo i'r wladwriaeth. Mae'r gyfran honno o'r cwmni'n eiddo i wladwriaeth Ffrainc. Ond mae yna gwmnïau sy'n eiddo i wladwriaethau yn gyfan gwbl hefyd, megis Vattenfall yn Sweden a Statkraft yn Norwy.
Roedd Simon Thomas yn sôn am y potensial sydd gennym yng Nghymru i gael rhan yn y morlyn. Wel, dyna'n union pam y sefydlwyd Statkraft: nid yn unig i gynhyrchu elw ar gyfer dinasyddion y wlad honno, ond i ddiogelu eu hadnoddau naturiol rhag y camfanteisio a welent yn digwydd gan gwmnïau amlwladol, ac roeddent yn awyddus nid yn unig i'w diogelu, ond os oeddent yn mynd i gael eu defnyddio, roeddent am iddynt gael eu defnyddio mewn ffordd gynaliadwy, er mwyn cynhyrchu incwm a chael eu defnyddio er budd eu pobl. Ac wrth gwrs roeddent yn dal i ymrwymo i fentrau ar y cyd â chwmnïau preifat—wrth gwrs eu bod—ond gwnaed hynny ar eu telerau hwy, felly roedd y seilwaith, er enghraifft, yn dychwelyd i berchnogaeth y wladwriaeth ar ôl nifer penodol o flynyddoedd. Roedd unrhyw ymchwil a datblygu; unrhyw arloesi; unrhyw eiddo deallusol naill ai'n eiddo i'r wladwriaeth neu'n eiddo ar y cyd â'r wladwriaeth, fel y gallent ddefnyddio hwnnw wedyn i arloesi gyda'r genhedlaeth nesaf o gyfleoedd a chael y symudiad a'r fantais gyntaf honno y mae taer angen i ni ei wireddu gyda'r morlyn posibl yma yng Nghymru. Wrth gwrs, y gogoniant yw mai pobl Cymru a fyddai'n gyfranddalwyr y fenter hon.
Ac nid yw'r model dielw hwnnw ar gyfer defnyddio ein hadnoddau naturiol yn anghyfarwydd i ni yng Nghymru mewn perthynas â dŵr, ydy e? Dŵr Cymru. Mae Gweinidogion Cymru yn rheolaidd yn canmol y model dielw hwnnw fel un rydym yn falch iawn ohono, ac yn briodol iawn, felly gadewch i ni ailadrodd hynny yn y cyd-destun hwn yn ogystal.