Part of the debate – Senedd Cymru am 5:04 pm ar 12 Mehefin 2018.
Diolch, Llywydd. Fe wnaf ymdrin yn gyntaf â gwelliant 2, fel y'i cyflwynwyd gan Angela Burns. Unwaith eto, rydym ni wedi trafod hynny yn ystod Cyfnod 2. Rwy'n cydnabod ei fod yn welliant gwahanol i'r un a gynigiwyd, ond fy marn i o hyd yw nad yw'n angenrheidiol nac yn fanteisiol. Wrth gwrs, rwyf wedi cydnabod pwysigrwydd gwerthuso ac adolygu. Yn wir, mae'r Bil yn ei gwneud hi'n ofynnol i Weinidogion Cymru gyhoeddi adroddiad ar weithrediad ac effaith y ddeddfwriaeth ar ddiwedd y cyfnod cychwynnol o bum mlynedd, ac mae'n rhaid i'r Cynulliad wedyn gymeradwyo yn gadarnhaol i barhau â'r drefn isafbris uned o fewn cyfnod ar ôl hynny. Ac yn wir, mae'r egwyl a'r cymal machlud hwnnw wedi cael croeso eang gan randdeiliaid allanol. Felly, rwy'n cytuno â'r egwyddor, heblaw y dylai adroddiad ganolbwyntio ar y graddau y mae'r ddeddfwriaeth wedi cyfrannu at gyflawni newid mewn amrywiaeth o ganlyniadau, gan gynnwys pethau fel lefelau yfed, derbyniadau i'r ysbyty a marwolaethau sy'n gysylltiedig ag alcohol —ac, yn wir, peth o'r gwaith sydd eisoes wedi'i wneud ar effaith isafbris uned ar grwpiau penodol.
Rwy'n falch fod Angela Burns wedi cydnabod y cynlluniau ar gyfer y gwerthusiad a rannwyd gyda'r Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon, fel y nodais y byddent, ac mae hynny'n dangos i Aelodau ein bod ni eisiau bod yn agored yn y sgwrs ac yn yr ystyriaethau manwl yr ydym ni yn eu rhoi i'r adolygiad a'r gwerthuso arfaethedig o'r hyn sydd, rwy'n derbyn, yn ddeddfwriaeth newydd. Ac mae'r cynlluniau hynny yn trafod yr astudiaethau pwrpasol sydd o dan ystyriaeth yn ogystal ag yn bwriadu dysgu gwersi o'r gwerthusiad o'r isafbris uned yn yr Alban, a beth yw'r ffordd orau inni ddysgu o astudiaethau eraill sydd ar y gweill neu wedi'u cynllunio yn y maes polisi hwn, gan gynnwys amrywiaeth o fuddiannau o'r sector prifysgolion o ran ystyried effaith y ddeddfwriaeth. Ac wrth inni wneud mwy o waith dros y misoedd nesaf, byddwn yn cyflwyno rhagor o wybodaeth am ein cynlluniau terfynol, ac unwaith eto byddaf yn fodlon eu rhannu gyda'r pwyllgor ar gyfer unrhyw sylwadau y maen nhw eisiau eu gwneud. Fodd bynnag, ymddengys bod graddau'r manylder yn y gwelliant, i mi, yn dal i lyffetheirio gallu nid yn unig y Llywodraeth ond o bwyllgor, neu gorff arall o'r Cynulliad hwn yn y dyfodol i benderfynu ar y gwerth mwyaf a'r pryder fyddai ganddyn nhw o ran y gwerthusiad, ar ryw adeg, yn fras, yng nghanol tymor nesaf y Cynulliad. Mae pob un ohonom ni'n gwybod fod wythnos yn amser hir mewn gwleidyddiaeth. Nid ymddengys i mi fod rhagweld yn y fath fanylder beth mae'n rhaid ei gynnwys yn y pum mlynedd ar ôl cyflwyno isafbris uned yn gymesur. Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig cydnabod ein bod ni wedi amlinellu'r telerau cyffredinol ynglŷn â chael adolygiad gwerthuso ffurfiol yn y memorandwm esboniadol. Rydym ni wedi darparu mwy o fanylion ers hynny, felly mae ymrwymiad gwirioneddol i fod yn agored yn y ffordd y mae datblygu'r gwerthusiad hwnnw a gwrando ar y Cynulliad wrth wneud hynny.
O ran gwelliant 5, rwy'n hapus i ddweud y bydd y Llywodraeth yn cefnogi'r gwelliant hwn. Yn ystod trafodion Cyfnod 2 yn y pwyllgor, rhoddais ymrwymiad i weithio gydag Aelodau, fel y gellid cyflwyno gwelliant yng Nghyfnod 3 i sicrhau y byddai'r Cynulliad yn gwneud gwaith craffu priodol ac ystyrlon ar ôl pasio'r ddeddfwriaeth. Nodais hefyd nad oedd angen iddo fod yn welliant o eiddo'r Llywodraeth. Rwyf o'r farn ei bod hi'n bwysig y dylai gwelliant ar y mater hwn ategu gweithdrefnau presennol sydd eisoes ar waith ar gyfer y Cynulliad, ac rwy'n credu bod y gwelliant hwn yn gwneud hynny, oherwydd mae'n ei gwneud hi'n ofynnol i Weinidogion Cymru ymgynghori â Chynulliad Cenedlaethol Cymru wrth baratoi'r adroddiad hwnnw ar weithrediad ac effaith y Ddeddf. Felly, mae hynny'n golygu bod yn rhaid ymgynghori â'r Cynulliad cyn bod Gweinidogion Cymru yn cyflwyno adroddiad o dan adran 21, a fydd yn sbarduno gallu'r Cynulliad i benderfynu, o dan Reolau Sefydlog ei hun, pa faint bynnag o graffu mae'n tybio sy'n briodol. Rwy'n fodlon iawn cadarnhau fy mod yn rhannu barn Rhun ap Iorwerth y byddwn yn disgwyl y byddai'r Cynulliad ei hun yn penderfynu cyfeirio'r mater i'r pwyllgor priodol er mwyn darparu adroddiad ffurfiol, i sicrhau bod gwaith craffu ystyrlon a'r gallu i dderbyn tystiolaeth bryd hynny. Yn benodol, bydd y Cynulliad yn gallu deall a gofyn am unrhyw sylwadau a fyddai'n berthnasol, cyn gwneud unrhyw benderfyniad ynglŷn ag a ddylai barhau â'r darpariaethau isafswm prisio. Felly, o ganlyniad, rwy'n hapus i ddweud na fydd y Llywodraeth yn cefnogi gwelliant 2, ond i ddweud, unwaith eto, mae'r Llywodraeth yn hapus i gefnogi gwelliant 5.