Diolch. Gan mai Wythnos y Gofalwyr yw hon, fel y dywedwyd, mae'n gyfle pwysig inni gael y ddadl hon, un sy'n effeithio'n ddwfn ar fywydau a phrofiadau cymaint o bobl, felly diolch ichi am gyflwyno'r ddadl hon. Cyflwynais gynnig fy hun ar ofalwyr ifanc yr haf diwethaf. A'r wythnos diwethaf, cefais y pleser o groesawu gofalwyr ifanc o YMCA Abertawe a Chaerdydd i'r Cynulliad i gyfarfod â'r Gweinidog plant fel y gallai glywed eu pryderon yn uniongyrchol. Ond fel y mae'r cynnig yn ei wneud yn glir, mae'n bwysig inni ganolbwyntio ar ofalwyr o bob oed hefyd. Maent yn chwarae rhan werthfawr iawn, a heb ymdrechion gofalwyr, byddai ein gwasanaethau cyhoeddus dan bwysau gryn dipyn yn fwy nag sy'n wir ar hyn o bryd. Ond rwy'n teimlo y gallwn gynnig mwy o gefnogaeth i ofalwyr nag a gânt ar hyn o bryd.

Ceir nifer o welliannau Plaid Cymru yr hoffwn eu cynnig yma heddiw, ac mae llawer o'r gwelliannau hynny wedi dod yn uniongyrchol gan y gofalwyr ifanc sydd yma heddiw, rwy'n falch o ddweud. Mae ein gwelliant 2 yn rhywbeth y mae Plaid Cymru wedi'i godi ar achlysuron blaenorol, a byddwn yn parhau i'w godi, oherwydd sut y gall unrhyw un honni eu bod o ddifrif ynglŷn â mynd i'r afael â'r problemau sy'n gynhenid i'r system les os nad ydym yn dangos unrhyw awydd i reoli o leiaf rywfaint ar y system honno ein hunain. Nid wyf yn derbyn unrhyw ddadl semantig fod yn rhaid inni ddiogelu undod y system les ar draws y DU, oherwydd mae hi eisoes yn dameidiog. Mae gan yr Alban reolau gweinyddiaeth ei hun a Gogledd Iwerddon hefyd. Rwyf wedi blino ar y dadleuon nad ydynt yn gwneud dim heblaw ein hangori wrth bolisi Seisnig nad yw'n gwneud dim i helpu ein dinasyddion yma yng Nghymru.

Credwn fod gwelliant 3 yn bwysig hefyd oherwydd ei fod yn nodi'r problemau economaidd real iawn a'r ansicrwydd sy'n bodoli i gymaint o bobl. Ar gyfer oedolyn ifanc sy'n ofalwr ac sydd â chyfrifoldebau yn y cartref, mae'r ansicrwydd a'r diffyg sefydlogrwydd sy'n gynhenid mewn contractau dim oriau yn rhwystr go iawn. Mae angen cyflogaeth ar ofalwyr o unrhyw oedran a all ganiatáu iddynt barhau'n ofalwyr.

Mae ein gwelliannau eraill yn canolbwyntio ar ofalwyr ifanc, fel rwyf eisoes wedi sôn, gan fod eu hanghenion yn aml wedi mynd yn angof wrth lunio polisi. Y llynedd, mewn dadl ar y pwnc hwn, tynnais sylw at y ffaith nad oedd digon o gynnydd yn cael ei wneud ar weithredu canllawiau priodol a chyson ar gyfer ysgolion ac awdurdodau ar adnabod a darparu cymorth ar gyfer gofalwyr ifanc. Mae'n deg dweud bod y canllawiau a'r hyfforddiant yn dal i ddigwydd ad hoc, gyda rhai mannau'n gwneud yn llawer gwell nag eraill, fel gyda mynediad at wasanaethau seibiant ac amser hamdden. Buaswn yn gwerthfawrogi cael y wybodaeth ddiweddaraf yn fwy rheolaidd gan y bwrdd cynghori gan ei fod wedi'i sefydlu bellach, oherwydd dywedodd gofalwyr ifanc wrthyf nad yw'r newid yn digwydd yn ddigon cyflym ac yn y cyfamser, maent yn gorfod gadael ysgol, fel y dywedodd Suzy Davies, heb y cymwysterau sydd eu hangen arnynt.

At hynny, hoffwn wneud y ddadl y dylid bod wedi cynnwys mwy o grwpiau fel YMCA yn y broses hon. Mae ganddynt brofiad ymarferol o allu gwneud asesiadau gofal, er enghraifft, i gael eu comisiynu i wneud y gwaith hwnnw. Hefyd, rwy'n chwilfrydig braidd pam rydych yn lansio ymchwiliad arall i gardiau adnabod pan fo'r YMCA wedi gwneud y gwaith hwnnw. Ymddengys ei fod wedi diflannu.

Un o'r pethau y soniwyd wrthyf amdano gan ofalwyr ifanc yw'r agweddau ymarferol ar gyflawni eu rôl. Rydym wedi cynnwys trafnidiaeth yn hynny, oherwydd roeddent yn dweud eu bod eisiau mwy na cherdyn i'w ddangos i rywun, roeddent eisiau rhywbeth diriaethol ar y cerdyn hwnnw, a thrafnidiaeth oedd y peth allweddol iddynt. Credaf y byddai gostyngiadau mewn siopau lleol efallai, neu leoedd lleol, yn rhywbeth arall. Maent eisiau mwy na cherdyn a allai greu stigma pellach iddynt, felly roedd hynny'n rhywbeth ganddynt hwy.

Mewn perthynas â'r gwelliant ar hyfforddiant priodol ar gyfer gweinyddu meddyginiaeth, daeth hynny eto gan ofalwr ifanc, oherwydd dywedodd wrthyf ei bod hi'n chwistrellu morffin i'w thad ac nid oedd wedi cael unrhyw hyfforddiant ar hynny. Nid oedd neb wedi gofyn iddi mewn gwirionedd os oedd hi'n iawn ynglŷn â hynny, a oedd yn rhywbeth roedd hi'n teimlo'n gyfforddus yn ei wneud, ond yn syml iawn, roedd yn rhaid iddi ei wneud. Felly, dyna sy'n bwysig i mi. Efallai y credwch fod oedran penodol yn rhy ifanc ac efallai fy mod yn cytuno â chi, ond mae'n rhaid i'r gofalwyr ifanc hyn ei wneud gan nad ydynt yn cael cyfle i beidio â'i wneud. Fe ildiaf.