Part of the debate – Senedd Cymru am 4:25 pm ar 20 Mehefin 2018.
Wrth edrych ar y materion sy'n codi, mae tagfeydd traffig, wrth gwrs, yn fater o bwys. Mae ysgolion wedi tyfu'n fwy ac wedi mynd yn llai lleol, ac mae mwy o blant mewn teuluoedd lle mae'r ddau riant yn gweithio y rhan fwyaf o ddyddiau, felly erbyn hyn mae gennym nifer fawr o rieni yn gyrru eu plant i'r ysgol, ac mae'r daith i'r ysgol yn elfen fawr o'r broblem draffig ar oriau brig, fel y gellir dangos drwy'r gostyngiad amlwg yn y traffig ar yr adegau hyn yn ystod gwyliau ysgol. Felly, un peth y mae angen inni feddwl amdano—mae'r holl bethau hyn yn cyd-berthyn. Mae'n dapestri cyfan o bethau, ac mae'n anodd meddwl weithiau sut y byddai Llywodraeth yn ymdrin â'r materion hyn, ond un peth y mae angen inni ei wneud yw annog mwy o blant i gerdded i'r ysgol, drwy gefnogi mentrau megis y bws cerdded i'r ysgol a phatrolau cerdded eraill tebyg.
Hefyd mae angen gwella trafnidiaeth gyhoeddus. Yng Nghaerdydd, ac mewn trefi mawr eraill yng Nghymru, yn ddi-os, mae gennym barciau busnes a phethau tebyg wedi'u hadeiladu mewn mannau ar gyrion dinasoedd, heb unrhyw gysylltiadau trafnidiaeth cyhoeddus go iawn. Mae hyn yn fethiant yn y system gynllunio. Mae arnom angen mwy o lwybrau bws prifwythiennol yn mynd o gwmpas ymylon y trefi mawr. Yn sicr, mae eu hangen yng Nghaerdydd; ac yng Nghasnewydd ac Abertawe hefyd, mae'n debyg y byddent yn fanteisiol. Mae ganddynt lawer o lwybrau bws prifwythiennol yn Llundain; nid ydym yn gwneud hynny yng Nghaerdydd mewn gwirionedd.
Mae teithio llesol yn bwynt allweddol arall. Mae arnom angen seilwaith megis llwybrau beicio a llwybrau cerdded, er, wrth gwrs, ceir bob amser yr anhawster ffisegol o ymgorffori'r holl elfennau hyn mewn mannau trefol cyfyngedig. Ond mae yna gyfleoedd. Ceir rhai rheilffyrdd segur y gellid eu defnyddio. Mae un yng ngorllewin Caerdydd, rhwng y Tyllgoed a Chreigiau, sy'n dal i fod yno ar ôl cael ei chau yng nghyfnod Beeching, mae'n debyg. Mae'r rheilffordd yn dal yno; ni fyddai'n cymryd llawer o ymdrech i glirio'r rheilffordd a'i defnyddio at ryw ddiben. Mae gennym ymgyrch i ailagor twnnel Rhondda y gofynnais gwestiwn yn ei gylch yn gynharach heddiw, felly rwy'n gobeithio y daw rhywbeth o'r cynllun hwnnw.
Mater cynllunio arall yw'r nifer fawr o siopau bwyd cyflym, sydd weithiau'n hel yn agos at ei gilydd mewn rhai rhannau o drefi penodol. Bydd hyn, oherwydd y nifer fawr o ffaniau sy'n weithredol, yn tueddu i gael effaith sy'n amlwg yn wael ar ansawdd yr aer, ac mae hyn, unwaith eto, yn arwain at broblemau cynllunio, oherwydd, yn fy mhrofiad i, pan arferwn fynychu cyfarfodydd Cyngor—amser maith yn ôl, ond ni chredaf fod y sefyllfa wedi newid llawer—weithiau bydd swyddogion cynllunio yn wynebu gwrthwynebiad lleol gan aelodau ynghylch ceisiadau cynllunio, ond maent yn tueddu i ddweud, 'Wel, wyddoch chi, bydd y ceisydd yn ennill ar apêl, felly rhaid inni wthio hyn drwodd.' Felly, rhoddir caniatâd cynllunio. Wedyn, daw'r achos nesaf, ac maent yn dyfynnu'r cynsail ac yn dweud, 'A, wel, rhoesom y caniatâd cynllunio i'r un acw, felly mae'n rhaid inni ei roi i hwn.' Felly, yn y diwedd mae gennym nifer fawr o siopau bwyd cyflym mewn ardaloedd cyfyng, ac yn sicr nid yw'n gwneud llawer o les i ansawdd yr aer. Felly, rwy'n credu bod angen inni fynd i'r afael â llawer o'r pethau hyn drwy edrych ar y system gynllunio.
Bellach mae gennym gomisiynydd cenedlaethau'r dyfodol yma yng Nghymru, a allai fod yn ddatblygiad da. Mae'n berson galluog iawn. Gobeithio y bydd yn gallu cyfrannu'n ystyrlon at y pethau hyn. Ond mae'n rhaid iddi allu cyfrannu'n ystyrlon, fel y dywedaf, i roi stop ar bethau fel cynghorau'n adeiladu'n ddireolaeth ar dir llain las, a chynghorau'n dymchwel eu gorsafoedd bysiau i adeiladu blociau o gyfadeiladau swyddfa enfawr a fydd yn llusgo mwy o gymudwyr i ardaloedd trefol canolog. Ac yn y pen draw, bydd angen i Lywodraeth Cymru gymryd camau rhagweithiol mewn ardaloedd, yn hytrach na dim ond siarad am faterion a phasio deddfwriaeth weithiau, fel Deddf Teithio Llesol (Cymru) 2013, nad yw i'w gweld yn gwneud llawer mewn gwirionedd i newid y sefyllfa, er fy mod yn siŵr iddi gael ei phasio gyda bwriadau da. Mae angen inni edrych ar sut y mae hynny'n gweithio mewn gwirionedd, sut y mae'r polisi hwnnw'n gweithio, a gwneud iddo weithio mewn ffordd fwy ystyrlon.
Gan edrych ar y cynnig heddiw, fel y dywedaf, rydym yn cefnogi'r nod o wella ansawdd aer. Mae gennym broblem gyda pharthau aer glân, oherwydd rydym yn teimlo bod angen inni ddarparu gwell dewisiadau amgen yn gyntaf cyn inni ddechrau gwahardd pobl rhag gyrru ceir penodol mewn trefi a dinasoedd. Wedi'r cyfan, pe baem yn gwahardd pawb sy'n gyrru ceir tanwydd ffosil rhag gyrru i mewn i Gaerdydd ac Abertawe yfory, rwy'n sicr na fyddai lle ar fysiau a threnau i bobl gyrraedd y lleoedd hynny o gwbl, ac ar hyn o bryd, nid oes gennym seilwaith ar gyfer ceir trydan. Yn sicr, mae angen inni symud ymlaen gyda'r pethau hyn, ac rwy'n cytuno gyda Simon Thomas—gadewch inni symud ymlaen gyda datblygu'r math hwn o seilwaith—ond ar hyn o bryd, nid yw yno. Yn UKIP, mae'n teimlo i ni fel rhoi'r drol o flaen y ceffyl, felly nid ydym yn cefnogi'r syniad hwnnw ar hyn o bryd mewn gwirionedd. Felly, am y rheswm hwnnw rydym yn gwrthwynebu'r cynnig heddiw, oni chaiff ei ddiwygio gan ein gwelliant ein hunain, sy'n codi'r mater hwnnw. Diolch yn fawr.