A'r ail yw addysgu plant a rhieni ynglŷn â materion ansawdd aer ac archwilio atebion ar y cyd, megis rhannu ceir a pholisïau dim segura o amgylch ysgolion. I ategu'r canllawiau hyn, byddaf yn darparu arian i godi ymwybyddiaeth o ansawdd aer drwy'r fenter Eco-Sgolion a phrosiect y Dreigiau Ifanc. Yn wir, cyfarfûm â disgyblion a staff yn Ysgol Pen-y-bryn yng Nghaerdydd y bore yma i weld beth roeddent yn ei wneud a sut roeddent yn dechrau gweithredu'r prosiect, i'w weld yn gweithredu ac i ddangos fy nghefnogaeth i'r cynllun.

Anfonwyd 10 tiwb trylediad i'r ysgolion sy'n ymwneud â'r cynllun, ac fe'u gwahoddir i osod y rhain mewn lleoliadau amrywiol o amgylch yr ysgol. Roedd yr enghreifftiau a welais heddiw wrth y prif gatiau, wrth y maes parcio, ac roedd un yr holl ffordd drwodd, ar draws y cae wrth y coed, ond hefyd roedd un wrth ymyl ffordd brysur sy'n mynd heibio i ochr yr ysgol. Anfonir y canlyniadau wedyn i gael eu dadansoddi a byddant yn dod yn ôl i'r ysgolion a gall y plant ddatblygu eu hymgyrchoedd eu hunain o ran sut i ymdrin â hyn a sut y gallant annog yr oedolion o amgylch yr ysgol i ystyried hyn. Roedd ganddynt nifer o syniadau eisoes heddiw, felly edrychaf ymlaen at glywed sut y maent yn eu datblygu. Roedd y prosiect yn cyflwyno disgyblion i achosion ac effeithiau llygredd aer, a gwybodaeth ynglŷn â sut y gallant wneud y newidiadau hyn.

Yn ogystal, mae ein cynllun aer glân ar gyfer Cymru yn nodi'r llygryddion allweddol, gan gynnwys nitrogen deuocsid a mater gronynnol, a'u heffeithiau ar iechyd y cyhoedd a'r amgylchedd naturiol yng Nghymru. Gwn fod nifer o'r Aelodau, gan gynnwys fy nghyd-Aelod Julie Morgan, wedi crybwyll sut y mae'n effeithio ar blant a sut y mae angen inni weithredu er mwyn ein plant a chenedlaethau'r dyfodol. Bydd y cynllun hwn yn ein helpu i amlygu gweithgareddau penodol a allai fod ar waith eisoes i fynd i'r afael ag ansawdd aer mewn mannau sensitif, megis ysgolion ac ysbytai, ond hefyd ar gyfer pennu pa gamau y gellid ac y dylid eu rhoi ar waith i ddatblygu hynny ymhellach yn ogystal.

Felly, os cyfeiriaf at David Rees yn dod i mewn o ran—. Rwy'n cymeradwyo eich ymdrechion i ddod i mewn a chywiro mewn gwirionedd, a chofnodi unwaith eto, ffigurau Sefydliad Iechyd y Byd ar gyfer Port Talbot, sy'n ei labelu fel y dref fwyaf llygredig yn y DU. Rydych yn hollol gywir i gywiro hynny, ond fel y dywedasom, rwy'n credu na ddylem fod yn hunanfodlon: gwyddom fod angen rhoi camau ar waith yn yr ardal honno. Ac roeddech yn cydnabod yr heriau penodol, fel y gwnaeth Aelodau eraill: y cyfuniad o ddiwydiant trwm a ffyrdd mawr, a sut rydym yn sicrhau'r cydbwysedd o safbwynt yr effeithiau ar yr economi, yr amgylchedd ac ar iechyd yn ogystal â'r camau a roddir ar waith.

O ran edrych ar leoliad penodol ar yr M4, mae hwnnw'n estyniad o lle'r oedd, a dyna lle mae ein monitro'n dangos ein bod yn croesi'r terfynau cyfreithiol. Fel y gallwch ddychmygu, nid yw cyflwyno cyfyngiadau cyflymder bob amser yn gam poblogaidd gan bawb—rwyf wedi cael adborth sy'n ddiddorol, gawn ni ddweud. Dywedodd rhywun wrthyf, 'Mae'n amlwg nad ydych yn gyfarwydd â'r darn hwn o ffordd', a gŵyr David fy mod wedi dod yn fwy cyfarwydd dros y ddwy flynedd ddiwethaf â'r darn hwnnw o ffordd, ac yn gobeithio y byddaf yn parhau i fod.

Y gweithgaredd y bydd David ac eraill yn gyfarwydd ag ef yw cynllun gweithredu Llywodraeth Cymru ar aer glân ar gyfer Port Talbot, ac mae hwn yn ailddatgan ein hymrwymiad i fynd ati'n rhagweithiol i ymdrin ag ansawdd aer gwael yn yr ardal. Rwyf eisoes wedi gofyn i swyddogion ailystyried y cynllun hwn, a'r ymagwedd a gymerir a'r dystiolaeth sy'n sail iddo er mwyn gwneud yn siŵr mai dyma'r ffordd orau o hyd o fynd i'r afael â'r problemau penodol yn ardal Port Talbot, ac i weld pa gamau ychwanegol y gallai fod angen inni eu cymryd i unioni hynny. Er mwyn pwysleisio pwysigrwydd hynny, bwriadaf gyfarfod â Tata Steel, Cyfoeth Naturiol Cymru a chyngor Castell-nedd Port Talbot cyn gynted â phosib i gefnogi'r broses hon a gweld pa gamau y mae angen inni eu cymryd ar y cyd.

Bydd yr Aelodau hefyd yn ymwybodol o'r camau sydd ar waith i fynd i'r afael â llygredd aer parhaus ar ffurf parthau aer glân. Mae ein 'Fframwaith Parthau Aer Glân i Gymru' a'r cynllun atodol ar gyfer nitrogen deuocsid yn anelu at ymdrin â'r problemau llygredd traffig hynny. A chan adeiladu ar gamau gweithredu ar ansawdd aer a seinwedd yn 'Polisi Cynllunio Cymru', rwy'n falch o hysbysu'r Aelodau y bydd Llywodraeth Cymru hefyd yn cynnal adolygiad o nodyn cyngor technegol 11 ar sŵn. Byddwn yn cael nodyn cyngor technegol yn ei le ar ansawdd aer a seinwedd yn ystod tymor y Cynulliad hwn.

Mae ein fframwaith parthau aer glân yn darparu dull cyson o gyflwyno parthau aer glân gan awdurdodau lleol. Bydd yn helpu busnesau ac unigolion ac yn cynorthwyo dinasoedd i dyfu a newid i economi allyriadau isel. Gwyddom y bydd parthau aer glân yn targedu camau gweithredu ar ardaloedd â phroblemau llygredd aer er mwyn gwella ansawdd aer ac iechyd a hybu twf economaidd. Maent yn annog cyfnewid hen gerbydau sy'n llygru â thechnolegau modern, glanach, megis cerbydau allyriadau isel iawn. Ond efallai na fydd parth aer glân bob amser yn briodol y tu allan i rai ardaloedd trefol lle nad oes llwybrau amgen ar gael—efallai y bydd angen dulliau eraill o weithredu. Mae Llywodraeth Cymru yn gweithio gydag awdurdodau lleol ar nodi atebion lleol er mwyn cyflawni cydymffurfiaeth yn yr amser byrraf a'r hyn sydd orau i'n cymunedau yn y tymor hir.

Fe siaradoch am y cysylltiadau â'r agenda datgarboneiddio a'r angen i symud oddi wrth danwydd ffosil, a defnyddio technoleg fodern, ac yn amlwg fe sonioch chi am geir Riversimple sydd wedi'u pweru gan hydrogen, cynllun a gefnogir gan Lywodraeth Cymru. Rwy'n credu ei fod yn ymwneud â sicrhau'r cydbwysedd rhwng bod ar y blaen a rheoli'r pontio gyda'r gwneuthurwyr ceir mawr a allai fod yng Nghymru eisoes, er mwyn gwneud yn siŵr ein bod yn rheoli hynny, a chydbwyso unwaith eto rhwng yr economaidd a'r amgylcheddol, ond i ni fod ar flaen y gad.

Rwy'n ymwybodol fod fy amser yn brin, felly fe geisiaf ddirwyn i ben, ond os caf wneud un pwynt: nid wyf yn credu y gellir gorbwysleisio pwysigrwydd newid ymddygiad. Felly, mae gwaith yn mynd rhagddo i godi ymwybyddiaeth o ansawdd aer gwael ac rydym yn gweithio gyda Chanolfan Les What Works ar ddatblygu cynllun cyfathrebu a chodi ymwybyddiaeth o'r effeithiau ar iechyd ac rwyf wedi ymrwymo £70,000 o gyllid ar gyfer hyn.

A gaf fi orffen drwy ddiolch i'r Aelodau unwaith eto am gyflwyno'r ddadl hon? Rwy'n credu bod pawb wedi dweud yn glir ei fod yn ymwneud â mwy na'r amgylchedd yn unig; credaf ei fod yn fater cymdeithasol pwysig yn ogystal, fel y clywsom, ac mae ganddo oblygiadau ar gyfer ein plant a chenedlaethau'r dyfodol os nad ydym yn gweithredu. Felly, diolch i'r Aelodau am eu holl alwadau i weithredu ac rwyf am gloi drwy ailadrodd ymrwymiad y Llywodraeth hon i gymryd camau gan ddefnyddio'r holl ddulliau sydd ar gael inni er mwyn sicrhau aer glân ar gyfer ein cymunedau a'n gwlad. Diolch yn fawr.