3. Pa ddadansoddiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o'r cyfleoedd a amlinellir yn astudiaeth achos y Sefydliad Materion Cymreig, 'Swansea Bay City Region: A Renewable Energy Future’? OAQ52429

Wel, a gaf i groesawu'r adroddiad diweddar a luniwyd gan y Sefydliad Materion Cymreig, o dan eu prosiect Ail-egnïo Cymru, ar y potensial ar gyfer y rhanbarth? Bydd yn hynod o werthfawr i ni, ac i'r rhai sy'n gwneud penderfyniadau yn ardal Abertawe yn arbennig, er mwyn llywio cyfeiriad y fargen ddinesig.

Diolch, Brif Weinidog. Heb fod yn fodlon gyda chanslo trenau gwyrdd i Abertawe a thynnu'r plwg ar gymorthdaliadau ar gyfer ynni adnewyddadwy, tynnodd y Llywodraeth Dorïaidd y plwg ar y morlyn llanw ddoe, pan ddywedodd eu cyn-Weinidog ynni eu hunain y byddai'n bolisi dim edifeirwch. Roedd yr Ysgrifennydd Gwladol yn ddigon digywilydd i fynd o gwmpas y stiwdios teledu gan ddweud bod y cymhorthdal blynyddol o 30c yn ddrud, er ei fod yn hapus i roi cymhorthdal o £12 ar gyfer pob cwsmer y flwyddyn i Hinkley. Felly, rwy'n credu y dylem ni dynnu sylw at ragrith y Torïaid a'r ffordd y maen nhw wedi camarwain buddsoddwyr sy'n mynd i feddwl ddwywaith am gyfrannu arian at dechnoleg arloesol eto. Ond rwy'n credu mai neges adroddiad y Sefydliad Materion Cymreig yw bod posibilrwydd o hyd i ni arwain y ffordd yng Nghymru, a'n cyfrifoldeb ni, fel Llywodraeth Cymru, yw bod ar flaen y gad yn hynny o beth. Nododd yr astudiaeth achos yn fanwl sut y gall Cymru fodloni 100 y cant o'i galw am ynni adnewyddadwy erbyn 2035 o dechnolegau gwyrdd yn unig. Mae arweinyddion y dinas-ranbarthau yn gefnogol. A wnaiff y Prif Weinidog wneud yn siŵr bod Llywodraeth Cymru yn rhoi ei chefnogaeth mwyaf brwd i'r ymdrech hon i wneud yn siŵr y gallwn ni ddal i fod yn arweinwyr yn y maes hwn?

Gwnaf, ac rydym ni wedi ei wneud eisoes, wrth gwrs, yn sir Benfro yn benodol, gyda phrosiectau yr ydym ni wedi eu cefnogi yn y fan honno. Credaf mai'r broblem yw mai'r awyrgylch a grëwyd ynghylch y cyhoeddiad heddiw yw bod ynni'r llanw yn rhy ddrud. Dyna'r neges sydd wedi ei rhoi. Nawr, bydd hynny'n berthnasol lle bynnag y mae darpar fuddsoddwyr yn edrych ar brosiectau ynni'r llanw. Pe bawn i'n fuddsoddwr llanw nawr, byddwn yn dechrau meddwl ddwywaith am fuddsoddi yn y DU, oherwydd nid yw Llywodraeth y DU wedi rhoi unrhyw anogaeth i ynni'r llanw. Mae'n destun gofid mawr. Yr hyn y maen nhw wedi ei ddweud yw, 'Wel, mae niwclear ar gael a gwynt ar y môr'—nid ar y tir, ond mae gwynt ar y môr yn rhywbeth yn maen nhw eisiau ei ystyried. Y neges yw nad yw Llywodraeth y DU o'r farn bod ynni'r llanw yn bwysig, ac rwy'n gresynu hynny'n fawr iawn. Cofiwch mai'r cwbl yr oeddem ni'n gofyn amdano oedd yr un cytundeb ariannol ag a gynigiwyd i Hinkley. Dim mwy na hynny. Nid oeddem ni'n gofyn am ffafrau arbennig y tu hwnt i hynny. Pe byddai'r contract ar gyfer gwahaniaeth yno yn yr un modd ag yr oedd ar gyfer Hinkley, rwy'n credu y gallai'r morlyn llanw fod wedi symud ymlaen, ond nid oedd Llywodraeth y DU yn derbyn hynny, ac mae hynny'n rhywbeth y gwn sy'n destun gofid nid yn unig i Aelodau ar yr ochr hon i'r tŷ, ond hefyd i Aelodau yn y pleidiau eraill hefyd.

Fy nealltwriaeth i oedd bod Gweinidogion wedi ei gwneud yn eglur bod y drws yn dal i fod ar agor i ynni'r llanw a thrafodaethau ynghylch hynny yn y dyfodol. Ond gadewch i ni siarad am rywbeth y gallwn ni wneud rhywbeth yn ei gylch yn gyflymach, sef pwyntiau gwefru cerbydau trydanol cyflym. Dywedodd yr un adroddiad bod Cymru y tu ôl i weddill y DU o ran nifer y pwyntiau gwefru sydd ar gael, ac awgrymodd fel cam gweithredu allweddol y dylai cynyddu nifer y pwyntiau gwefru ar nodau trafnidiaeth mawr, mannau parcio a theithio ac atyniadau i dwristiaid ddigwydd yn weddol gyflym. Nawr, mae dinas-ranbarth bae Abertawe yn llawn o'r mathau hyn o leoliadau, a, chan fod swyddogaeth trafnidiaeth o fewn ardal y fargen ddinesig yn rhywbeth yr ydym ni i gyd yn sôn amdano nawr, gan gynnwys busnesau lleol, a allwch chi ddweud wrthyf a yw'r arian yr ydych chi wedi ei roi ar gyfer cwmpasu metro Gorllewin De Cymru yn cynnwys efallai cynyddu nifer y pwyntiau gwefru trydanol yn y bae, ac a ydych chi wedi cael unrhyw sgyrsiau pellach gyda Ford ynghylch pa un a ydyn nhw'n ystyried cynhyrchu ceir trydanol yn rhanbarth Gorllewin De Cymru?

Mae'n ddrwg gen i, collais i'r pwynt olaf.

O—a ydych chi wedi cael unrhyw sgyrsiau gyda Ford am gynhyrchu ceir trydanol yng Ngorllewin De Cymru.

Wel, bu trafodaethau gyda Ford ar nifer o gyfleoedd posibl. Cynhyrchu batris yw'r dyfodol yn fy marn i. Nid yw'r dechnoleg yn bell i ffwrdd pan fydd batris yn cael eu defnyddio'n llawer gwell. Rwy'n amau y bydd newid sylweddol yn dod os daw y dydd pan fydd pobl yn gallu cymryd batri gwag allan o'r car yn ei grynswth ac yna'n gallu rhoi un i mewn sydd wedi ei wefru, fel nad oes unrhyw oedi o ran y wefr. Rydym ni ymhell o'r pwynt hwnnw ar hyn o bryd, gan fod y batris yn enfawr.

O ran pwyntiau gwefru, mae Tesla, wrth gwrs, wedi buddsoddi'n drwm mewn pwyntiau gwefru, ond y gwir amdani yw mai ychydig iawn o geir Tesla sydd ar y ffordd. Mae pwyntiau gwefru ar gael, rwy'n credu, yn bron bob gorsaf wasanaeth ar hyn o bryd hefyd. Mae gan nifer o fanwerthwyr, fel Ikea, er enghraifft, bwyntiau gwefru yn y siopau hefyd, ac mae'n bosibl—. Mae ap ar gael sy'n rhoi syniad i chi o ble mae'r holl bwyntiau gwefru. Felly, rydym ni eisiau cyflwyno pwyntiau gwefru ledled Cymru. Rydym ni'n gwybod pa mor bwysig yw hynny, ac mae hynny'n rhywbeth a fydd yn flaenoriaeth i ni fel Llywodraeth.

Mae adroddiad y Sefydliad Materion Cymreig ar ranbarth bae Abertawe yn sicr yn cynnig gweledigaeth gyffrous o ddyfodol ynni'r rhanbarth. Mae cymryd cyfrifoldeb a rheolaeth yn thema sy'n rhedeg drwy'r adroddiad hwnnw, fel y gwyddoch, ac mae'n dangos yn eglur bod twf prosiectau ynni adnewyddadwy yng Nghymru yn dal yn ddibynnol, i raddau helaeth, ar San Steffan. Profwyd y pwynt hwnnw ddoe, yn sicr, o ran y penderfyniad ynghylch y morlyn llanw.

Yng ngoleuni eich sylwadau cynharach i Leanne Wood, edrychwn ymlaen at eich cefnogaeth lawn yfory yn y bleidlais o ddiffyg hyder yn Ysgrifennydd Gwladol Cymru. Ond er gwaethaf hynny, tra bod Deddf Cymru 2017 yn trosglwyddo rhai pwerau newydd i Gymru ar gyfer prosiectau sy'n cynhyrchu llai na 350 MW, er enghraifft, a ydych chi bellach yn credu y dylai fod gan Gymru, fel y mae gan yr Alban, fwy o ddylanwad dros y strategaeth i ddatblygu ynni gwynt ar y môr a thechnoleg ynni morol yn ogystal â phennu lefelau cymhorthdal a blaenoriaethau ar gyfer cefnogi ynni cymunedol a chynlluniau effeithlonrwydd ynni?

Ydw, ond ni fyddem ni'n rheoli'r farchnad o hyd. Dyna'r broblem—marchnad ynni Prydain Fawr. Mae angen i ni gael Llywodraeth yn Llundain sy'n credu bod ynni adnewyddadwy yn bwysig ac sy'n barod i wneud y buddsoddiadau mewn ynni adnewyddadwy a fydd eu hangen ar gyfer y dyfodol. Nid yw hynny'n wir ar hyn o bryd. Yr hyn yr ydym ni wedi ei weld dros y blynyddoedd yw tynnu cymorthdaliadau ar gyfer paneli solar yn ôl, yr un fath ar gyfer gwynt ar y tir, a'r hyn sydd gennym ni nawr yw sefyllfa lle mae Llywodraeth y DU wedi cyfyngu ei hun i nifer fach o ffyrdd o gynhyrchu ynni. Mae angen iddyn nhw fod yn fwy eang na hynny, a bod yn llawer mwy beiddgar o ran cefnogi prosiectau fel y morlyn llanw.