Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi, yn gyntaf oll, ddiolch i'r Cynulliad am ganiatáu i ni drafod y cynnig diwrnod heb ei enwi yn awr? O ystyried y digwyddiadau dros yr wythnos ddiwethaf a phenderfyniadau Llywodraeth San Steffan, credaf ei bod hi'n briodol i ni drafod y cynnig hwn. Deallaf na fydd pawb yn cefnogi cynnwys y cynnig, a cheir gwelliannau ger ein bron, ond credaf ei bod yn hanfodol ein bod yn caniatáu i'n hunain drafod y cynnig o ddiffyg hyder yn yr Ysgrifennydd Gwladol.

Pan gyflwynais y cynnig, wrth gwrs, nid oeddwn yn meddwl y byddem yn cael dau gynnig o ddiffyg hyder ar yr un diwrnod mewn perthynas â'r Blaid Geidwadol, ond mae'n ymddangos mai dyna fel y mae. Ond rydym ni yma i farnu cyfrifoldeb un dyn, a chyfrifoldeb un dyn i gyflawni ymrwymiadau maniffesto, a dyna rwyf am farnu'r Ysgrifennydd Gwladol arno—ymrwymiad yn 2015 i fuddsoddi mewn dau ddarn mawr o seilwaith yng Nghymru, buddsoddiad o dros £2 biliwn: trydaneiddio'r rheilffordd rhwng Abertawe a Chaerdydd a chefnogi'r morlyn llanw. Yn fwy na hynny, roedd yna ymrwymiad yn y maniffesto y safodd Ysgrifennydd Gwladol Cymru arno, ac y cafodd ei ethol arno, i orffen y gwaith trydaneiddio a chefnogi'r morlyn llanw.

Ers maniffesto 2015, mae amgylchiadau wedi newid, do, a llawer ohonynt wedi'u creu gan y Llywodraeth Geidwadol ei hun, wrth gwrs, wrth alw am refferendwm ar adael yr Undeb Ewropeaidd, ond nid oes un o'r buddsoddiadau mawr hynny wedi'u gwneud, ac mae hynny'n codi cwestiynau, nid yn unig ynglŷn â gair yr Ysgrifennydd Gwladol ei hun ond ynglŷn â gwleidyddiaeth yn fwy eang, rwy'n credu—pob un ohonom sy'n sefyll etholiad ar faniffestos. Rwyf wedi gweld rhai o'r ymatebion gan fy etholwyr ynglŷn â hyn yr wythnos hon, ac maent yn teimlo bellach nad oes unrhyw un yn gwrando arnynt ac y gellir torri ymrwymiadau ac addewidion maniffesto yn ddi-wahân, nid gan wrthbleidiau, nid gan bleidiau bach, nid gan eraill, ond gan bleidiau sydd wedi bod mewn Llywodraeth ers nifer o flynyddoedd.

Mae'r methiant hwnnw i gyflawni wedi ein gadael mewn sefyllfa gas iawn yn y Cynulliad hwn, oherwydd roeddem eisiau i'r prosiectau hyn gyflawni ar ein cyfer, roedd Llywodraeth Cymru eisiau gweithio gyda'r prosiectau hyn, roedd Llywodraeth Cymru yn barod i gydfuddsoddi yn y prosiectau hyn, ac roedd gan Lywodraeth Cymru gynlluniau ar waith er budd Cymru gyfan pan fyddai'r prosiectau hyn yn mynd rhagddynt, o ran trydaneiddio rheilffyrdd ac o ran y morlyn llanw. O ganlyniad i benderfyniad a wnaed gan Lywodraeth San Steffan, ac i ryw raddau, o ran y ddadl hon heddiw, Ysgrifennydd Gwladol Cymru yw'r sawl sy'n atebol—mae'n bosibl nad ef yn bersonol a wnaeth rai o'r penderfyniadau hyn, yn yr ystyr fy mod yn deall mai'r Prif Weinidog a benderfynodd ganslo'r cynlluniau i drydaneiddio'r rheilffordd i Abertawe—ond ef yw ein llais mwyaf uniongyrchol yn San Steffan. Ef sydd i fod yn llais Cymru yn y Cabinet, yr eiriolwr dros Gymru yn y Cabinet, a'r person y dylai hyn fod yn fater o ymrwymiad personol a chyfrifoldeb personol iddo ei gyflawni.

Os oes dau ymrwymiad yn eich maniffesto etholiad, ac mai chi yw'r Ysgrifennydd Cabinet sy'n gyfrifol amdanynt, ac nid ydych yn eu cyflawni, a ydych yn parhau yn eich swydd? A ydych yn ymddiswyddo? A ydych yn dweud, 'Mae'n ddrwg gennyf, methais â'u cyflawni'? A ydych yn ymddiswyddo fel arwydd eich bod yn anhapus â pherfformiad eich Llywodraeth eich hun? Rydym wedi cael ymddiswyddiadau yr wythnos hon gan aelodau o'r Llywodraeth, am resymau llai na hyn, mewn gwirionedd—ar egwyddor i bleidleisio yn erbyn penderfyniad cynllunio ar Heathrow, nad yw mor ddatblygedig â'r cynlluniau i drydaneiddio'r rheilffyrdd a'r morlyn llanw hyd yn oed. Mae'r ffaith nad yw'r Ysgrifennydd Gwladol wedi dewis gweithredu yn ysbryd yr hyn roedd Cymru ei eisiau, na dangos ei anfodlonrwydd gyda phenderfyniadau ei Lywodraeth ei hun—ac a bod yn deg, mae rhai o'r Aelodau gyferbyn â mi wedi gwneud hynny dros y dyddiau diwethaf—rwy'n credu bod hynny'n golygu y dylem wneud cynnig o ddiffyg hyder ynddo yma heddiw.

Nawr, wrth gwrs nad ydym yn gyfrifol am Ysgrifennydd Gwladol Cymru, nid yw'n atebol i ni, ac nid yw'n dod i'r Cynulliad mwyach hyd yn oed i roi ei araith flynyddol. [Torri ar draws.] Mewn eiliad, wrth gwrs. Roeddem yn iawn i gael gwared ar y drefn braidd yn anacronistig honno, ond ei lais ef yw ein hunig lais yn San Steffan, a ni yw llais pobl Cymru, felly mae'n gwbl briodol yn wleidyddol—nid yn gyfansoddiadol efallai, ond yn wleidyddol credaf ei bod yn gwbl briodol—ein bod yn trafod y cynnig ac yn ei basio yma heddiw.