Part of the debate – Senedd Cymru am 4:10 pm ar 3 Gorffennaf 2018.
Croesawaf y datganiad. Mae'n berffaith resymol, yn fy marn i, fod y Cwnsler Cyffredinol yn ceisio ymyrryd yn yr achos hwn yn sgil yr achos a ddygwyd gan Arglwydd Adfocad yr Alban. Mae datganoli yn broses esblygol ac yn anochel fe fydd ansicrwydd ac amwysedd a grëir gan y ddeddfwriaeth sy'n sylfaenol i'w gyflawni. Fe wnaethom ni symud o sail pwerau a roddir i sail pwerau a gedwir yn ôl, ac mewn ffordd mae hynny efallai yn darparu mwy o waith ar gyfer cyfreithwyr i ddatod pa feysydd o amheuaeth a fydd yn parhau i gael eu cadw yn ôl wrth i brofiad bywyd arwain at broblemau ymarferol sydd angen eu datrys. Felly, rwy'n credu bod gan Lywodraeth Cymru yr hawl i gymryd rhan yn y trafodion hyn. Yn wir, mae'n hanfodol ein bod yn datrys yr amwyseddau sydd ynghlwm wrth achos yr Alban.
Hoffwn roi canmoliaeth yma i Lywodraeth Cymru, fel yr wyf wedi ei wneud o'r blaen, o'i chymharu â Llywodraeth yr Alban, eu bod wedi cymryd ymagwedd ymarferol at ymadael â'r UE a heb geisio ei droi'n rhyw fath o gêm bêl-droed wleidyddol fel sydd wedi digwydd yn yr Alban. Rwy'n sylweddoli bod pleidiau eraill y tu ôl i'r penderfyniad i wrthod cydsyniad deddfwriaethol yn yr Alban yn ogystal â chenedlaetholwyr yr Alban, ond rwy'n credu, er bod y sefyllfa yn yr Alban yn wahanol gan fod datganoli wedi mynd ymhellach yn yr Alban, serch hynny, mae'r dadleuon y maen nhw'n eu cynhyrchu yn dwyllodrus ac wedi'u cynllunio'n sylfaenol i atal y broses ymadael. Felly, rwy'n falch bod Llywodraeth Cymru wedi cymryd safbwynt gwahanol, ac mae'n synhwyrol eu bod yn rhoi llais i Gymru yn y llys hefyd.
Credaf hefyd fod y pedwar mater y nododd y Cwnsler Cyffredinol eu bod yn rhai y mae angen eu datrys yn gwestiynau hanfodol yn yr achos hwn. Rwy'n cytuno'n llwyr â barn y Llywodraeth y dylai'r holl bwerau sydd ar hyn o bryd wedi'u breinio ym Mrwsel ddod i Gymru dan y setliad datganoli a chael eu breinio yma, ac mae wedi bod erioed, yn fy marn i, yn baradocs bod rhai sy'n cwyno bod y broses ddatganoli yn cael ei thanseilio mewn gwirionedd yn sôn am bwerau nad oes gennym y pwerau i'w defnyddio ar hyn o bryd beth bynnag. Felly, credaf mai'r pwynt pwysig a wnaeth y Cwnsler Cyffredinol yn gynharach oedd bod ymadael â'r EU yn hyn o beth o bosibl yn gwella cymhwysedd y Cynulliad hwn. Mae'n rhoi mwy o bŵer inni. Efallai nad yw'n mynd mor bell ag yr hoffai Plaid Cymru. Rwy'n deall yn llwyr eu gwrthwynebiadau a'u hamheuon; mae ganddynt hawl i wneud y pwyntiau hynny oherwydd nad ydynt yn credu yn y Deyrnas Unedig fel y strwythur gwleidyddol y byddwn yn parhau i fodoli o'i fewn. Rwy'n meddwl ei bod yn bwysig iawn bod y farn honno yn cael ei mynegi ac y dylid rhoi'r dadleuon hyn gerbron y Cynulliad hwn ac y dylai'r Llywodraeth amddiffyn ei hun yn erbyn y dadleuon hynny. Mae'n bwysig iawn bod hyn yn cael ei wneud yn y modd mwyaf agored a thryloyw posibl.
Credaf hefyd ei bod yn bwysig iawn bod pwerau'r llys i adolygu deddfwriaeth y Cynulliad yn cael eu mireinio ymhellach drwy achosion o'r math hwn. Mae'n anochel y bydd meysydd o ansicrwydd sydd angen eu datrys, ac mae proses y gyfraith gyffredin yn gweithio drwy gyfraith achos, felly gallwn adeiladu corpws o gyfraith gyfansoddiadol, nid yn unig drwy statud, ond mewn gwirionedd yn fwy sylfaenol yng nghyfyngau'r gyfraith drwy achosion unigol sy'n troi dros gyfnodau hir o amser yn egwyddorion cyfreithiol a chonfensiynau. Felly, credaf fod hyn yn gam anochel yn y broses ddatganoli a hefyd yn y broses o ymadael â'r Undeb Ewropeaidd. Mae'n un yr wyf yn ei groesawu, a dymunaf yn dda i'r Cwnsler Cyffredinol yn ei eiriolaeth dros Gymru yn yr achos.