Part of the debate – Senedd Cymru am 3:34 pm ar 10 Gorffennaf 2018.
Diolch yn fawr am y datganiad. Rwy'n hapus, mewn gwirionedd, i ymuno â chi i longyfarch eich llwyddiant, fel Llywodraeth, yn amlwg yn cael ei gefnogi gan y Cynulliad hwn, yn y ddwy Ddeddf y soniasoch amdanynt ar ddiwedd eich datganiad. Credaf fod yno gryn dipyn i fod yn falch ohono.
I droi at weddill y datganiad, fodd bynnag, tybed a allwch chi ymdrin â'r rhain i mi: y cyntaf yw—tybed a fwriedir hyn i fod yn rhyw fath o arloeswr ar gyfer y sector preifat a mentrau cymdeithasol hefyd? Derbyniaf fod gennym sector mentrau bach a chanolig bach iawn yng Nghymru a bydd llawer o fusnesau sy'n rhy fach i ystyried llawer o'r hyn yr ydym yn sôn amdano yma. Ond tybed beth yw eich cynlluniau ar gyfer efallai gyflwyno hyn, neu rannu'r arfer da y byddwn yn ei weld o ganlyniad i hyn, gobeithio, gyda'r sector preifat, ac a allai fod unrhyw gynlluniau i gymell rhai busnesau i ymgymryd â hyn. Hynny yw, fy nadl i yw na ddylai fod angen eu cymell nhw, ond mae'n werth ei ystyried, onid yw?
I fynd yn ôl at eich pwynt cyntaf, polisi ar waith—na, mae'n ddrwg gennyf, cafodd rhan gweledigaeth ac arweinyddiaeth eich datganiad, cydraddoldeb a chynaliadwyedd, eu hymgorffori yn y Cynulliad hwn pan gafodd ei greu, felly roeddwn ychydig yn bryderus o glywed nad yw gweledigaeth glir o gydraddoldeb o bosib yn ddealledig o fewn y Llywodraeth gystal â'r disgwyl. A oes gennych unrhyw bolisi mewnol ar y mater hwn? Does bosib nad oes gennych, oherwydd mae gan y Cynulliad ei hun bolisi, ond os oes gennych, a allwch chi ddweud a oes bylchau yn weladwy mewn unrhyw gyfarwyddiaeth arbennig neu faes polisi penodol, a beth fyddwch chi'n disgwyl, o'r weledigaeth a'r arweiniad, ei bennu yn union?
Gan droi at asesiadau o'r effaith ar gydraddoldeb, tybed a yw'r broses ar gyfer llunio'r rhain wedi newid yn sylweddol dros y blynyddoedd. Cofiaf ddarllen dogfennau cyllideb ac yn sicr roedd adeg pan gyfeiriwyd at y rhain ac yna roeddent yn cael eu hanwybyddu fel mater o drefn wrth wneud penderfyniadau. Felly, os bu unrhyw symudiadau ymlaen yn yr hyn a ystyrir yn ystod gwneud asesiadau effaith, credaf y byddai'n ddefnyddiol iawn i bawb gael gwybod hynny.
Nid wyf wedi gweld yr adroddiad ei hun—byddaf yn onest â chi—ond roedd gen i ddiddordeb mawr yn eich sylwadau ar graffu ac atebolrwydd, nid yn unig yn swyddogaeth y Cynulliad hwn—. Yn amlwg, swyddogaeth y Cynulliad hwn ydyw, ond mae gan gymdeithas sifil yng Nghymru fel cyfangorff ran enfawr i'w chwarae yma hefyd, yn enwedig ein cyfryngau. A oes gennych unrhyw bryderon y gallai rhai fod yn nerfus am feirniadu canlyniad polisi Llywodraeth Cymru, rhag ofn iddynt gael eu derbyn yn llai ffafriol ar gyfer cefnogaeth Cymru yn y dyfodol?
Ac yna, gan edrych ar brif ffrydio'r egwyddorion a'r offer, a grybwyllwyd gennych, hoffwn ddod yn ôl at faes arbennig o ddiddordeb i mi, sef y dewisiadau galwedigaethol sy'n tueddu i gael eu gwneud gan fenywod ifanc, ôl-16. Un o'r pethau yr oeddwn am sôn amdano yn benodol oedd y diffyg brwdfrydedd ar ran Llywodraeth Cymru ar gyfer llwybr prentisiaeth i therapi galwedigaethol, fel sy'n bodoli yn Lloegr. Nawr, mae hwn yn faes gwaith sydd eisoes yn ddeniadol iawn i fenywod, a chredaf fod y diffyg llwybr prentisiaeth hwn mewn gwirionedd yn rhwystr i fenywod sy'n dod i faes gwaith lle, mewn gwirionedd, mae ganddyn nhw gyfle gyrfa enfawr, gyda digon o lwybrau i symud ymlaen o fewn y proffesiwn.
Yn yr un modd, rydym wedi trafod pwysau gan gymheiriaid o'r blaen, am y dewisiadau y mae menywod ifanc yn eu gwneud yn 16 oed. Ochr yn ochr ag unrhyw waith sy'n eu hannog i fynd i mewn i'r meysydd llai traddodiadol nag iechyd a harddwch a gofal cymdeithasol ac ati, sut fydd eich grŵp llywio yn ystyried hyrwyddo'n well y cyrsiau addysg bellach sydd yn draddodiadol yn denu menywod ifanc fel eu bod yn edrych ar hyn fel dechrau ar raglen yrfa uchelgeisiol, yn hytrach na dim ond derbyn disgwyliadau cyfyngedig, sy'n nodweddu rhai o'r cyrsiau hyn yn annheg efallai, rhaid i mi ddweud hynny, fel eu bod nhw'n edrych arnynt o safbwynt uchelgeisiol, yn hytrach na dim ond, 'Wel, dyma beth alla i ei wneud, oherwydd nid oedd fy nghymwysterau academaidd yn wych'? Diolch.