Diolch, Dirprwy Lywydd. Y tro cyntaf imi siarad â llywodraeth leol Cymru fis Tachwedd diwethaf, dywedais i wrthyn nhw fy mod i’n credu yn lles y cyhoedd a’r diben cyhoeddus, ac rwy'n credu’n gryf mewn llywodraeth leol. Yr egwyddorion hyn, Dirprwy Lywydd, sy’n ysgogi’r Llywodraeth hon.

Ers cryn amser, mae llawer o grwpiau ac unigolion, gan gynnwys arweinwyr llywodraeth leol, wedi bod yn dweud wrthyf fi nad yw’r system a’r strwythurau presennol ar gyfer llywodraeth leol, yn syml, yn gynaliadwy. Mewn ymateb i hyn fis Mawrth eleni, cyhoeddais yr ymgynghoriad Papur Gwyrdd 'Cryfhau Llywodraeth Leol: Cyflawni dros Ein Pobl' i adfywio’r ddadl am ddyfodol llywodraeth leol.

Roedd y Papur Gwyrdd yn nodi ein gweledigaeth ar gyfer awdurdodau lleol cryfach, mwy grymus sy'n gallu darparu arweinyddiaeth leol eofn, benderfynol â phwyslais. Cynghorau â lle i ffynnu, i arloesi, i gydweithio'n effeithiol â’i gilydd ac â phartneriaid, gyda llinellau atebolrwydd clir at ddinasyddion. I mi, nid mater o ddaearyddiaeth neu faint y boblogaeth yw hwn, ond mater o rymuso cynghorau lleol. Nid yw’n ddadl ddogmatig sy’n seiliedig ar niferoedd yn unig; mae'n ddadl bragmatig, ond egwyddorol a ddylai fod wedi’i seilio ar y math o ddemocratiaeth leol yr hoffem ni ei gweld fel gwlad, gan gydnabod hefyd ein cymunedau, ein hunaniaethau lleol a’n lleoedd.

Rwyf wedi dweud yn glir yr hoffwn i lywodraeth leol adeiladu ar eu cryfderau. Rwy'n gweld awdurdodau lleol fel llunwyr a gwneuthurwyr lleoedd, sy’n gweithio i gael y canlyniadau gorau ar gyfer y bobl y maen nhw'n eu gwasanaethu. Hoffwn i lywodraeth leol fod yn rhydd i wneud penderfyniadau sy’n eu helpu i gyflawni gwasanaethau o’r safon a’r ansawdd y mae eu cymunedau yn eu disgwyl ac yn eu mynnu.