Yn 1915, meddiannodd y Swyddfa Ryfel dloty Casnewydd, a elwir yn lleol yn Woolaston House. Daeth yn rhan o Ysbyty Cyffredinol Third Western, sef Ysbyty Gwynllyw heddiw. Yn gynharach y mis hwn, dadorchuddiwyd plac coffa y tu allan i ysbyty Gwynllyw gan Gangen Gwent o Gymdeithas Ffrynt y Gorllewin. Crëwyd y plac gan y dylunydd dawnus o Gasnewydd, Danielle Mayer. Wrth i ni ddathlu pen-blwydd y GIG yn 70 oed, mae'n gyfle arall i ddangos ein diolchgarwch i genedlaethau blaenorol o feddygon, nyrsys a staff ysbytai.

Rhaid rhoi sylw arbennig i fenywod a weithiai yn yr ysbyty yn ystod blynyddoedd y rhyfel. Maent yn cynnwys y metron Katherine Gilchrist Wilson, aelodau o Wasanaeth Nyrsio y Fyddin Diriogaethol a didoliadau cymorth gwirfoddol o'r Groes Goch a St John. Roedd rhedeg yr ysbyty nid yn unig yn galw am staff meddygol, ond didoliadau cymorth gwirfoddol gwasanaeth cyffredinol fel siopwyr, cogyddion a glanhawyr, a phob un ohonynt yn hanfodol.

Mae ein cymuned yn dod at ei gilydd ar adegau anodd. Roedd gwirfoddolwyr lleol yn cyfarfod â threnau'n llawn o ddynion clwyfedig yng ngorsaf Casnewydd, a byddent yn rhoi te, sigaréts a ffrwythau iddynt. Rwy'n falch fod pobl Casnewydd wedi dod at ei gilydd 100 mlynedd yn ôl i edrych ar ôl ei gilydd yn ystod un o'r cyfnodau tywyllaf yn ein hanes diweddar. Er bod yn rhaid inni gofio bob amser am y rhai a ymladdodd ac a fu farw yn y rhyfel mawr, rhaid inni gofio hefyd am y rhai a fu'n achub bywydau.