Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n falch o gael siarad yn y ddadl hon heddiw ar ran y Pwyllgor Cyllid ynghylch goblygiadau ariannol y Bil Cyllido Gofal Plant (Cymru). Yn gyntaf, mae'n werth nodi bod ein gwaith craffu ar y Bil wedi'i gyfyngu i'r wybodaeth ariannol a ddarparwyd yn yr asesiad effaith rheoleiddiol, sy'n nodi costau gweinyddu'r cynllun, ac nid y gost o ddarparu'r cynnig gofal plant ei hun.

Mae'r asesiad effaith rheoleiddiol yn cynnwys pedwar opsiwn ar gyfer gweinyddu system genedlaethol o brosesu ceisiadau a gwirio cymhwystra, a hoff opsiwn Llywodraeth Cymru yw addasu gwasanaeth presennol Cyllid a Thollau EM Lloegr i ddiwallu anghenion Cymru. Mae'r asesiad yn egluro nad yw'r gofyniad hwn wedi'i ddiffinio'n glir. Mae'r ffigurau a ddarparwyd yn frasamcanion cyffredinol cynnar, yn hytrach nag amcangyfrifon manwl o gost. Felly rydym yn croesawu ymrwymiad y Gweinidog i adolygu a diweddaru'r costau yn rheolaidd wrth barhau i bennu'r effeithiau ariannol, a chydnabod ymgysylltiad Llywodraeth Cymru â Chyllid a Thollau EM a'r gwaith a wnaed gan yr awdurdodau lleol sydd wedi bod yn gweithredu'r cynnig yn y cyfnod cynnar wrth ddatblygu'r costau hyn. Yn ei ymateb ffurfiol, nododd y Gweinidog newid i drefniadau cyflenwi ar gyfer yr ail flwyddyn o weithredu cynnar, gydag un awdurdod lleol yn derbyn a phrosesu ceisiadau ac yn gwneud taliadau perthnasol ar ran awdurdodau eraill. Rydym yn croesawu'r dull hwn o weithredu a sicrwydd y Gweinidog y caiff hyn ei adlewyrchu fel opsiwn newydd yn yr asesiad effaith rheoleiddiol yn ystod Cyfnod 2.

Mae'r prif bryder a amlygir yn ein hadroddiad yn ymwneud ag amcangyfrifon lefel uchel a ddarperir gan Gyllid a Thollau EM. Rydym yn derbyn bod Llywodraeth Cymru wedi cynnwys codiad tuedd optimistiaeth yn yr amcangyfrifon hyn, i gyfrif am y lefel gymharol o ansicrwydd sy'n gysylltiedig â gosod y system ar gontract allanol. Fodd bynnag, yn ddiweddar rydym wedi gweld bod costau Cyllid a Thollau EM yn codi mewn cysylltiad â gweithredu trethi datganoledig, ac rydym yn pryderu y gallai hyn ddigwydd eto.

Yn wir, mae'r llythyr gan Brif Ysgrifennydd y Trysorlys, a rannwyd â'r pwyllgor ar 9 Gorffennaf, yn egluro bod amcangyfrifon yn ddarostyngedig i newid pan fo'r ddarpariaeth yn dechrau, ac y byddai unrhyw newidiadau i weithrediad y cynllun gofal plant 30 awr neu feini prawf cymhwystra yn arwain at ragor o gostau a fydd yn effeithio ar yr amserlenni cyflawni.

Felly rydym wedi argymell bod Llywodraeth Cymru yn rhoi diweddariad ar gostau datblygu a chyflwyno cynnig gofal plant i Gymru o fewn platfform presennol Cyllid a Thollau EM wrth i'r cynnig symud ymlaen, ac mae'r Gweinidog wedi derbyn hyn.

Mae ymateb y Gweinidog i argymhelliad 29 o adroddiad y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg, sy'n nodi y gallai newid y trothwyon enillion arfaethedig arwain at gost untro cychwynnol o ryw £1 miliwn ac oedi o rhwng 12 a 18 mis, yn dangos yn glir ansefydlogrwydd y costau a'r amserlenni. Er ein bod yn cydnabod rhesymeg Llywodraeth Cymru dros ddefnyddio Cyllid a Thollau EM fel asiant cyflenwi, fe wnaethom ni gwestiynu ai staff Cyllid a Thollau EM yng Nghymru fyddai'n darparu'r gwasanaeth. Dywedwyd wrthym nad oedd wedi'i drafod yn fanwl eto, a daethom i'r casgliad y dylai Llywodraeth Cymru, yn rhan o'i thrafodaethau â Chyllid a Thollau EM, fynnu bod y gwasanaeth yng Nghymru yn gweithredu yng Nghymru er mwyn sicrhau swyddi yng Nghymru a chefnogi safonau'r Gymraeg. Rydym yn falch bod y Gweinidog yn cytuno â'r casgliad hwn a byddwn yn annog Cyllid a Thollau EM i weithredu agweddau ar gynnig gofal plant Cymru o un o'i swyddfeydd yng Nghymru.

Yn yr un modd, rydym yn croesawu'r potensial sydd yn y Bil i ddatblygu gwasanaeth pwrpasol i Gymru. Byddai hyn yn sicrhau bod Gweinidogion Cymru yn gallu rheoli darpariaeth gwasanaethau a chreu a chadw swyddi yng Nghymru. Gyda hyn mewn golwg, daethom i'r casgliad y dylai Awdurdod Cyllid Cymru oruchwylio'r model a weithredir gan Gyllid a Thollau EM er mwyn meithrin arbenigedd a phrofiad yng nghyd-destun Cymru, pe byddai Llywodraeth Cymru yn penderfynu datblygu ei system ei hun yn y dyfodol. Mae'r Gweinidog wedi rhoi sicrwydd bod cydweithio agos ar waith rhwng swyddogion ac Awdurdod Cyllid Cymru, er enghraifft, cymryd rhan ym mhrofion y system gwneud cais a gwirio cymhwystra, a chynrychiolaeth ar fwrdd y prosiect ar lefel swyddogol. Mae ymateb y Gweinidog hefyd yn egluro y byddai angen deddfwriaeth newydd er mwyn galluogi Awdurdod Cyllid Cymru i weinyddu cynnig gofal plant Cymru. Fodd bynnag, mewn tystiolaeth i'r Pwyllgor Cyllid a'r Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg, dywedodd fod lle yn y Bil i ddatblygu model pwrpasol. Byddem yn gwerthfawrogi eglurhad ar y pwynt hwn. Diolch.