Bydd y newidiadau yn y gwasanaeth yn cefnogi'r mesur perfformiad newydd sydd i'w gyflwyno yn ddiweddarach y mis hwn a bydd yn seiliedig ar anghenion clinigol cleifion. Cymru fydd y wlad gyntaf yn y DU i gyflwyno mesur o'r fath ar gyfer cleifion gofal llygaid ochr yn ochr â'r targed amseroedd aros presennol rhwng atgyfeirio a thriniaeth. Mae'r heriau sy'n wynebu gwasanaethau offthalmig yn hysbys. Cyfeiriodd Nick Ramsay at nifer ohonynt.

Mae nifer y bobl sydd â phroblemau gyda'u golwg yn cynyddu'n ddramatig, ac fel y cyfryw mae'n amlwg y bydd y baich ar y gwasanaethau presennol hefyd ar gynnydd. Fel y mae'r fideo'n dangos inni'n ddramatig iawn, ac yn gwbl briodol felly, mae bron 107,000 o bobl yng Nghymru yn byw gyda nam ar y golwg ar hyn o bryd, a rhagwelir y bydd y nifer yn dyblu erbyn 2050. Mae gwella hygyrchedd a chyflymu diagnosis yn hanfodol i sicrhau bod gwasanaethau gofal llygaid yn addas ar gyfer y dyfodol. Rydym yn cydnabod yn bendant fod rhai amseroedd aros yn rhy hir ac mae mawr angen newid y system gofal llygaid—dyna pam y mae Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd yn cyhoeddi'r rhain. Mae angen inni ddod o hyd i ffyrdd newydd o weithio ochr yn ochr â'r gymuned.

Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol hefyd wedi pwysleisio ein bod yn disgwyl i'r holl gleifion gael eu gweld cyn gynted â phosibl ac yn ôl eu hangen clinigol. Fel y dywed Nick Ramsay, rydym yn briodol falch o'r ffaith mai ni yw'r Llywodraeth gyntaf yn y byd i gael cynllun cyflawni ar gyfer gofal llygaid a'r wlad gyntaf yn y DU bellach i gyflwyno mesur perfformiad o'r math hwn ar gyfer gofal llygaid. Mae'r newidiadau hyn yn cyd-fynd â 'n gweledigaeth hirdymor ar gyfer y GIG yng Nghymru i drawsnewid y ffordd y darperir gwasanaethau a sicrhau gofal o ansawdd yn nes at gartrefi pobl.

Rydym hefyd yn cyflwyno llwybrau newydd ar gyfer cleifion i'w hatal rhag colli eu golwg a'u cynorthwyo'n well i fyw'n annibynnol yn y gymuned. Ers 2001, mae gwasanaeth gofal llygaid GIG Cymru wedi galluogi optometryddion ac offthalmolegwyr, felly haenau gofal sylfaenol ac eilaidd, i weithio ar frig eu trwyddedau i leihau nifer y cleifion sy'n cael eu cyfeirio at adrannau gofal llygaid mewn ysbytai. Mae'r gwasanaeth yn gweithio i ddiogelu'r golwg yn gyntaf drwy ganfod clefydau ar y llygaid yn gynnar a darparu cymorth wedyn i'r rheini sydd â nam ar y golwg pan nad yw'n briodol i roi triniaeth bellach.

Ceir dau wasanaeth offthalmig sy'n unigryw i Gymru ac maent yn darparu gwasanaethau a chymorth o ansawdd uchel i bobl â phroblemau llygaid, sef y gwasanaeth archwiliadau iechyd llygaid, sy'n galluogi pobl i gael mynediad at wasanaethau yn eu practis optometreg lleol yn lle'u meddygfa neu adran ysbyty, a gwasanaeth sgrinio llygaid diabetig Cymru, sy'n sgrinio pob claf sydd â retinopatheg diabetig i helpu i'w hatal rhag mynd yn ddall yn ddiangen.

Yn ogystal â gwella llwybrau cleifion, roedd Nick Ramsay yn iawn hefyd i roi sylw i faterion yn ymwneud â'r gwaith hanfodol sydd angen ei wneud i sicrhau ein bod yn cefnogi byw'n annibynnol. Mae'r Llywodraeth yn hynod o falch o allu hybu'r model cymdeithasol o anabledd. Hynny yw, rydym yn cydnabod bod rhwystrau amgylcheddol, ymagweddol a sefydliadol i gydraddoldeb a chynhwysiant sy'n rhaid eu dileu er mwyn sicrhau chwarae teg ac i wneud yn siŵr fod unrhyw un sy'n byw gydag anabledd yn cael yr un cyfleoedd â phawb arall. Yr un yw ein hymagwedd at bobl sydd â nam ar y golwg.

Trydydd gwasanaeth gofal llygaid sydd hefyd yn unigryw i Gymru yw'r gwasanaeth golwg gwan. Mae hwn yn galluogi pobl sy'n byw â chyflyrau golwg i wneud y defnydd gorau o'r golwg sydd ganddynt drwy bresgripsiynu cymhorthion golwg gwan a'u galluogi i fyw mor annibynnol â phosibl. Gan weithio gyda gwasanaethau golwg gwan ar gyfer Cymru, rydym yn gweithio i sicrhau atgyfeiriadau effeithiol at y gwasanaethau cymdeithasol a'r trydydd sector i gynnig help i rai â nam ar eu golwg i bennu pa gymorth y maent ei angen a'i eisiau.

Byddwn yn cyhoeddi fframwaith newydd o'r enw gweithredu ar anabledd, yr hawl i fyw'n annibynnol ym mis Hydref eleni—y mis hwn yn wir. Bydd y fframwaith newydd yn parhau i fod yn seiliedig ar y model cymdeithasol o anabledd. Rydym wedi bod yn ymgysylltu'n helaeth â phobl anabl a'u sefydliadau cynrychioliadol dros y flwyddyn ddiwethaf i nodi'r meysydd anghydraddoldeb sydd bwysicaf i bobl o bob oed yng Nghymru, ynghyd ag atebion posibl.

Mae ein huchelgais ar gyfer y gwasanaeth golwg gwan yn un o nifer o gamau gweithredu yng nghynllun gweithredu'r fframwaith i fynd i'r afael â rhai o'r rhwystrau allweddol a nodwyd gan bobl anabl eu hunain. Ni fydd y rhwystrau allweddol hyn yn syndod i'r Aelodau eu clywed. Nododd Nick Ramsay lawer ohonynt, sef: gwybodaeth hygyrch, mynediad i adeiladau, mynediad i ofodau a rennir, gan gynnwys llwybrau teithio llesol a phroblemau gyda blerwch stryd, a mynediad at drafnidiaeth gyhoeddus. Credaf eich bod wedi tynnu sylw at bob un o'r rheini yn eich cyfraniad, Nick.

Hefyd, ym mis Rhagfyr 2013, cyflwynwyd safonau Cymru gyfan ar gyfer cyfathrebu hygyrch a gwybodaeth ar gyfer pobl â nam ar y synhwyrau. Nod y safonau ar gyfer Cymru gyfan yw gosod y safonau darparu gwasanaeth y dylai pobl â nam ar y synhwyrau ddisgwyl eu cael wrth iddynt wneud defnydd o ofal iechyd yng Nghymru. Rhan allweddol o'r safonau ar gyfer Cymru gyfan yw'r gofyniad y dylid diwallu angen pob claf neu ddefnyddiwr gwasanaeth am gymorth i gyfathrebu.

O ganlyniad i'r gofyniad hwn, cyhoeddwyd y safon gwybodaeth data hygyrch newydd i ddiwallu'r angen i ddarparu cymorth cyfathrebu. Prosiect cenedlaethol yw hwn, dan arweiniad Llywodraeth Cymru mewn partneriaeth â'r Ganolfan Cydraddoldeb a Hawliau Dynol, y byrddau iechyd, ymddiriedolaethau'r GIG, Gwasanaeth Gwybodeg GIG Cymru a phartneriaid trydydd sector. Mae'r safon yn galluogi meddygfeydd i gasglu, cofnodi, fflagio a rhannu anghenion cyfathrebu gwybodaeth cleifion â nam ar y synhwyrau. Mae'n offeryn, neu'n alluogydd i helpu practisau meddygon teulu a gweithwyr gofal iechyd proffesiynol i gyflawni eu dyletswydd gyfreithiol o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010 i wneud addasiadau rhesymol ar gyfer pobl ag anableddau. Mae hefyd yn galluogi meddygfeydd i wneud hyn mewn modd cyson ar draws pob bwrdd iechyd. Ac yn ogystal, erbyn hyn cyhoeddwyd cylchlythyr iechyd Cymru gyda chynllun gweithredu'n rhoi manylion y safon data hygyrch newydd.

Un o'r meysydd eraill rwyf am sôn amdano hefyd—ac unwaith eto, nododd Nick Ramsay hyn—yw mynediad at gyfleoedd cyflogaeth ar gyfer pobl sy'n byw gydag anableddau, gan gynnwys nam ar y golwg a cholli golwg. Mae 75,000 o bobl anabl yng Nghymru naill ai wrthi'n chwilio am waith neu'n awyddus iawn i weithio. Ar hyn o bryd 45 y cant yn unig o bobl anabl o oedran gweithio sydd mewn gwaith, o'i gymharu ag 80 y cant o bobl nad ydynt yn anabl, ac mae'n fwlch cyflogaeth anabledd eithaf syfrdanol o tua 35 y cant.

Rydym wedi bod yn gweithio'n galed iawn yn y sector hwn i nodi'r rhwystrau oherwydd eu bod yn aml iawn y tu hwnt i reolaeth y person anabl. Felly rhwystrau o ran systemau sefydliadol, agweddau, a ffactorau ffisegol ac amgylcheddol. Mae llawer o'r ymrwymiadau a nodir yn ein cynllun cyflogadwyedd yn ceisio mynd i'r afael â'r bwlch cyflogaeth anabledd. Rydym yn gweithio gyda phartneriaid i fynd i'r afael â'r problemau, gan gynnwys agweddau cyflogwyr, cynllunio gwaith ac arferion gwaith.

Roeddwn yn falch iawn o siarad mewn uwchgynhadledd ar gynhwysiant cyflogadwyedd yn Abertawe ddydd Gwener diwethaf, lle cefais y fraint a'r pleser o gyfarfod â nifer fawr o bobl anabl a siarad â hwy ynglŷn â rhai o'r rhwystrau yr oeddent wedi'u hwynebu, ond yn llawer pwysicach, ac yn galonogol, siaradais â hwy am beth o'r cymorth sydd ar gael i gyflogwyr, ac roedd nifer fawr o gyflogwyr yno a oedd yn abl, yn frwdfrydig ac yn barod iawn i edrych ar rai o'r addasiadau bach y gallent eu gwneud i sicrhau y gallent barhau i gyflogi pobl ag anableddau.

Rydym hefyd wedi sefydlu gweithgor swyddogion ar gydraddoldeb a chyflogaeth, sy'n cynnwys sbarduno camau gweithredu ar anabledd mewn cyflogaeth, i gefnogi ein hymrwymiadau yn ein cynllun cyflogadwyedd i gynyddu nifer y bobl anabl mewn gwaith. Mewn partneriaeth â phobl anabl, rydym yn gweithio i ddatblygu targed ystyrlon a fydd yn adlewyrchu eu hanghenion a'u dymuniadau ac a fydd yn uchelgeisiol ac yn gyraeddadwy. Rydym yn gobeithio y bydd hyn yn ysgogi'r newid sydd ei angen, mewn gweithleoedd ac yn y gymdeithas, er mwyn chwalu'r rhwystrau a wynebir gan bobl anabl a phobl â chyflyrau iechyd hirdymor wrth eu bod yn chwilio am waith.

Hoffwn ddweud ar y pwynt hwn, Ddirprwy Lywydd, ein bod yn gwybod bod cyflogwyr yn cael sioc yn aml mewn treialon, pan gaiff nodweddion personol eu hepgor o ffurflenni cais, wrth ddarganfod bod yr unigolyn yr oeddent wedi dweud yn flaenorol nad oeddent yn dderbyniol iddynt yn meddu ar bob un o'r cymwysterau angenrheidiol mewn gwirionedd. Rydym yn gwybod bod y bwlch cyflogaeth hwn yn bodoli ar bob lefel sgiliau. Felly, cyflogir llai o bobl anabl sydd â PhD na phobl eraill sydd â PhD, a'r holl ffordd i lawr ceir bwlch sgiliau. Felly, mae'n sicr yn ymwneud â'r model cymdeithasol: mae'n ymwneud â'n cael i dderbyn bod pobl anabl yn aml iawn, os nad bob amser, yn meddu ar y sgiliau sydd ar gael iddynt ac mewn gwirionedd, yr hyn sydd angen inni fynd i'r afael ag ef yw cynwysoldeb ein harferion cyflogaeth, yn y sector cyhoeddus a'r sector preifat yng Nghymru.

Mae tudalennau gwe ein porth sgiliau busnes yn cynnwys tudalennau penodol erbyn hyn sy'n nodi'r cymorth sydd ar gael i gyflogwyr ac unigolion i'w helpu i gyflogi pobl anabl, ac rydym yn gweithio gyda'r Adran Gwaith a Phensiynau i helpu i ddatblygu pecyn gwybodaeth ar gyfer cyflogwyr ar fynediad at waith, a fydd yn cynnwys rhagor o wybodaeth i helpu cyflogwyr i ddod o hyd i gyngor arbenigol i helpu gyda recriwtio pobl anabl. Yn olaf, cyhoeddir cynllun gweithredu anabledd newydd ar gyfer prentisiaethau yn yr hydref eleni a fydd yn canolbwyntio ar gamau gweithredu ymarferol i chwalu'r rhwystrau i bobl anabl gael mynediad at brentisiaethau.

Gofynnwyd y cwestiwn yng nghyfraniad Nick Ramsay: sut y gallwn ddileu'r rhwystrau i gyfranogiad cyfartal pobl ddall a rhannol ddall yn y gymdeithas? A'r ateb yw y gallwn wneud hynny drwy wella llwybrau cleifion; defnyddio'r model cymdeithasol o anabledd; gwrando ar y gymuned a gweithredu ar y materion sydd bwysicaf iddynt, megis gwybodaeth hygyrch, cyflogaeth, a'r llwybrau clinigol a bwysleisiwyd gan Dai Lloyd hefyd. Felly, rwy'n ddiolchgar iawn i'r Aelod am godi'r pwynt pwysig hwn, a chredaf y gallwn barhau, gyda'n gilydd, i wneud Cymru'n esiampl yn y maes hwn. Diolch.