8. Dadl Plaid Cymru: Pleidlais y Bobl

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:44 pm ar 3 Hydref 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Adam Price Adam Price Plaid Cymru 4:44, 3 Hydref 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Cyflwynodd Plaid Cymru y cynnig hwn heddiw ar bleidlais y bobl oherwydd ein bod yn credu'n ddidwyll ac yn ystyriol mai ein dyletswydd ddifrifddwys yw gwneud popeth yn ein gallu i osgoi trychineb o'n gwneuthuriad ein hunain i'n gwlad. Mae democratiaeth yn beth pwerus yn wir; gall ffurfio a dymchwel llywodraethau, gall greu democratiaethau newydd a chenedl-wladwriaethau, ond yn ei hanfod, wrth gwrs, mae'n darparu cyfleoedd rheolaidd i'r bobl eu hunain newid eu meddyliau.

Ar 23 Mehefin 2016, cymerodd pobl ym mhedair gwlad y DU ran yn un o'r ymarferion democratiaeth mwyaf a welodd y DU erioed. Gwnaed addewidion gan y ddwy ochr yn ymgyrch y refferendwm, 'gadael' a 'aros', ac yn aml iawn gan unigolion a gwleidyddion nad oeddent mewn sefyllfa i'w cyflawni. Gadewch inni edrych ar rai o'r addewidion a wnaed, rhai o'r ffeithiau a'r opsiynau o ran beth y dylem ei wneud yn awr. 'Gadewch inni roi'r £350 miliwn y mae'r UE yn ei gymryd bob wythnos i'r GIG' oedd yr addewid mwyaf amlwg oll, wrth gwrs: cafodd ei dynnu'n ôl ar y diwrnod wedi'r bleidlais. Wrth gwrs, y gwir amdani yw bod Brexit mewn gwirionedd yn costio £500 miliwn yr wythnos i economi'r DU bellach, yn ôl amcanestyniadau diweddaraf y Ganolfan Ddiwygio Ewropeaidd. Dyna £26 biliwn y flwyddyn, sef, fel y mae'n digwydd, y gwahaniaeth rhwng parhau a rhoi diwedd ar bolisi cyni—sy'n eironig, gan mai'r polisi cyni oedd un o'r prif ffactorau a ddylanwadodd ar y bleidlais.

Efallai y bydd yr Aelodau wedi clywed fy rhybudd y bore yma ein bod yn anelu tuag at fynydd iâ economaidd ac angen newid llwybr. Ceir rhai sy'n dadlau dros strategaeth amgen, y gellir ei disgrifio orau fel, 'Gadewch i'r mynydd iâ symud'. Maent yn gwrthod yr holl rybuddion ac yn mynnu ein bod ar fin mynd i mewn i ddyfroedd tawel ac y bydd yr UE yn y pen draw yn plygu i'n galwadau.

Addawyd cytundebau masnach newydd sbon i ni gyda gwledydd yr UE a gwledydd nad ydynt yn yr UE, a'r cytundeb gyda'r UE fyddai'r 'fargen fasnach hawsaf a negodwyd erioed', yn ôl yr honiad. Wel nawr, er eu bod yn iawn y byddai gadael y farchnad sengl a'r undeb tollau yn caniatáu i'r DU ddechrau'r gwaith o negodi cytundebau masnach newydd gyda gwledydd eraill, mae cwestiynau anodd a phoenus yn codi ynghylch cynnwys ac amserlen cytundebau o'r fath. Yr amser cyfartalog ar gyfer negodi cytundeb masnach rydd, yn ôl Sefydliad Economeg Ryngwladol Peterson, yw 18 mis, gyda thair blynedd a hanner arall i gyrraedd y cam gweithredu. Y ffigurau hyn yw'r cyfartaledd ar gyfer cytundebau masnach dwyochrog rhwng dau bartner. Os digwydd Brexit, bydd angen i'r DU gytuno ar gytundeb masnach gyda'r UE, a rhai ar wahân gyda'i bartneriaid masnachu, a cheir dros 50 o'r rheini. Nid oes unrhyw wlad ar y blaned wedi bod mewn sefyllfa lle bu'n rhaid iddi negodi dros 50 o gytundebau masnach rydd ar yr un pryd o dan yr amgylchiadau hyn. Mae'r Llywodraeth bresennol wedi treulio dwy flynedd yn negodi cytundeb gyda'r UE  ac mae wedi methu gwneud unrhyw gynnydd. Ffantasi lwyr yw'r syniad y bydd negodi 50 o gytundebau o'r fath ar yr un pryd yn hawdd.

Mae cost cyfle enfawr eisoes wedi bod ers y refferendwm—holl amser y Llywodraeth wedi'i dreulio ar un mater a miloedd ar filoedd o weision sifil yn gweithio ar gynlluniau wedi'u gyrru'n unig, mae'n ymddangos, gan ddogma ac ideoleg, gydag un canlyniad: tanseilio economi Cymru a'r DU.

Er bod y rhagolygon macro yn frawychus, mae pethau'n gwaethygu hyd yn oed pan fyddwch yn edrych yn fanylach ar yr hyn y byddai gadael undeb tollau a marchnad sengl yr UE yn ei olygu'n ymarferol. Byddai'n golygu gadael Euratom, er enghraifft, sef y contract cyfreithiol sy'n galluogi'r DU i fewnforio sylweddau ymbelydrol a ddefnyddir yn eang ym maes meddygaeth ar gyfer trin canser. Mae gadael yr UE yn golygu gadael Euratom oni bai bod y DU yn ymgeisio am aelodaeth gyswllt, ac nid yw'n bwriadu gwneud hynny. A ydym yn dweud o ddifrif fod ein hannibyniaeth ymbelydrol—beth bynnag y mae hynny'n ei olygu—yn bwysicach na lles cleifion canser?

Pryder mawr arall yw beth fyddai'r cytundebau masnach rydd arfaethedig yn ei olygu a'u goblygiadau ehangach. Yn ddiweddar, rhyddhaodd Torïaid Ewrosgeptig adroddiad yn galw am gytundeb masnach rhwng y DU a'r Unol Daleithiau i ganiatáu i gwmnïau Americanaidd gystadlu am gytundebau iechyd yn y GIG: mor wahanol i hybu'r gyllideb iechyd drwy ddefnyddio'r difidend Brexit a addawyd.

Ymhlith y camau eraill tuag yn ôl a argymhellir gan yr eithafwyr asgell dde hyn, mae cynnau coelcerth o dan reoliadau defnyddwyr a rheoliadau amgylcheddol: cig eidion wedi'i drin â hormonau, cyw iâr wedi'i olchi â chlorin—lles pobl ac anifeiliaid yn cael ei aberthu ar allor hunllef imperialaidd. Mae'n drist—