Part of 1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am 2:10 pm ar 23 Hydref 2018.
Ie, mae'r aelod yn gwneud pwynt hynod bwysig. Rwy'n ymwybodol o bwysigrwydd cenedlaethol safle hen waith haearn Gadlys. Yn wir, mae ganddo'r potensial i arddangos a gwella ein gwybodaeth a'n dealltwriaeth o ddatblygiad y diwydiant haearn yma yng Nghymru. Mae swyddogion Cadw yn monitro cyflwr henebion cofrestredig yn rheolaidd ac yn cynnig cyngor a chyfarwyddyd i berchnogion a meddianwyr safleoedd a phartïon â buddiant. Rwy'n deall bod swyddog Cadw wedi ymweld ag olion o'r ffwrneisiau chwyth yn Gadlys ym mis Mehefin 2018 ac wedi llunio cynllun rheoli ar gyfer y safle. Copïwyd hwn i Gyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf, sy'n berchen ar ran o'r safle, ac yn wir mae amrywiaeth o gyfarfodydd wedi eu cynllunio ar gyfer y dyfodol gyda pherchnogion a meddianwyr eraill, a bydd cyngor priodol ar gael yn ystod y cyfarfodydd hynny. Gwn fod yr Aelod wedi chwarae rhan weithredol yn hynny.
Cydnabyddir, gyda chaniatâd y perchennog, y gall grwpiau a gwirfoddolwyr lleol wneud cyfraniadau sylweddol at ddiogelu'r asedau treftadaeth ar safle'r gwaith haearn, ac y byddan nhw'n gwneud hynny. Mae Cadw yn darparu cyllid i gynorthwyo pedair ymddiriedolaeth archeolegol Cymru i gynorthwyo grwpiau lleol sy'n dymuno archwilio, deall a hyrwyddo eu treftadaeth. Mae'r cofnodion amgylchedd hanesyddol a osodwyd ar sail statudol gan y Ddeddf yr Amgylchedd Hanesyddol (Cymru) 2016 ddiweddar yn offerynnau gwerthfawr iawn i gefnogi'r gwaith hwn, ac rwy'n eu cymeradwyo i unrhyw un nad yw wedi cael y fraint wirioneddol o edrych drwyddynt, oherwydd maen nhw'n ddarn rhagorol o waith.