Cafodd pethau fel teithio dramor yn rhan o dîm a chwarae peth o gerddoriaeth gerddorfaol enwocaf y byd effaith bendant a chadarnhaol arnaf, mewn ffyrdd rwy'n dal i elwa ohonynt heddiw. Ac ni allaf wrando ar Mahler 1 heb gael atgofion melys iawn o fy nghwrs cerddorfa ieuenctid cenedlaethol diwethaf. Fel y cyfryw, rwy'n teimlo'n angerddol ynglŷn â sicrhau bod pob plentyn yng Nghymru yn cael cyfle i fanteisio ar yr hyn a oedd yn rhan mor werthfawr o fy addysg fy hun. Mae'r amser wedi dod i beidio â phapuro dros y craciau, ond i feddwl am atebion radical yn wyneb toriadau parhaus a hirsefydlog i'r gwasanaethau hyn, a Wrecsam yw'r diweddaraf mewn cyfres hir o doriadau a arweinir gan awdurdodau lleol yn y maes hwn.

Fel y soniais yn gynharach, deilliodd yr ymchwiliad o arolwg barn cyhoeddus a ddefnyddiwyd gennym i ofyn i'r cyhoedd yng Nghymru beth ddylai ein hymchwiliad nesaf fod. Hwn oedd y tro cyntaf i bwyllgor Cynulliad drosglwyddo penderfyniad o'r fath yn uniongyrchol i bobl Cymru. Hoffwn ddiolch i bawb a gymerodd ran yn yr hyn a oedd, i ni fel pwyllgor, yn ymarfer gwerthfawr iawn, mor werthfawr, yn wir, fel ein bod wedi penderfynu ei wneud eto dros yr haf ar bwnc hollol wahanol.

Nid oes unrhyw amheuaeth yn fy meddwl bod gwasanaethau cerddoriaeth yng Nghymru yn wynebu, neu'n mynd i wynebu, argyfwng os na weithredwn yn awr. Oni roddir camau brys ar waith, rydym yn edrych ar ddiraddio'r gwasanaethau hanfodol hyn ymhellach. Yn ddiweddar, mewn papur at y Pwyllgor Cymunedau, Cydraddoldeb a Llywodraeth Leol, dywedodd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, gan grynhoi effaith bosibl cyllideb ddrafft Llywodraeth Cymru, bydd gwasanaethau llai o faint fel cerddoriaeth yn dod i ben.

Os nad ydynt wedi dod i ben eisoes wrth gwrs.

Roedd dwy o'r prif themâu a gyflwynwyd trwy gydol yr ymchwiliad yn canolbwyntio ar gydraddoldeb mynediad a darpariaeth gyfartal. Dywedwyd wrthym yn gyson fod lefel y gwasanaethau sydd ar gael yn ddibynnol iawn ar yr ardal y mae'r disgybl yn byw ynddi, gydag awdurdodau lleol yn cynnig lefelau gwasanaeth gwahanol tu hwnt. Mewn rhai ardaloedd, trosglwyddir cost hyfforddiant yn gyfan gwbl i rieni, gan arwain at sefyllfa lle mae'r disgyblion o gefndiroedd tlotach yn cael cynnig llawer llai o gyfleoedd na'r rhai y mae eu rhieni'n gallu ei fforddio. Mae'r sefyllfa'n gwbl annerbyniol.

Mae sicrhau digon o arian ar gyfer y gwasanaethau hyn yn amlwg yn fater pwysig. Fodd bynnag, clywsom gan y sector ei fod yn dioddef o ddiffyg cyfeiriad strategol—felly nid yw'n ymwneud yn gyfan gwbl ag arian—a bod hyn hefyd wedi cyfrannu at natur amrywiol y gwasanaethau sydd ar gael. O ganlyniad, rydym wedi galw ar y Llywodraeth i ddarparu'r cyfeiriad strategol hwn.

Felly, argymhelliad canolog ein hadroddiad yw bod Llywodraeth Cymru'n trosglwyddo cyfrifoldeb am ddarparu gwasanaethau cerddoriaeth i gorff cenedlaethol hyd braich. Gellid trafod sut beth fyddai hwnnw, wrth gwrs. Er bod y pwyllgor yn gefnogol i'r egwyddor o wneud penderfyniadau'n lleol, ac y byddai angen i hynny fod yn ffactor, nid yw'r system bresennol, o'i roi'n syml, yn gweithio. Mae gwasanaethau cerddoriaeth, o fod yn anstatudol, yn dadfeilio o dan bwysau cyllidebau awdurdodau lleol sy'n lleihau.

Rwy'n falch iawn o weld bod Ysgrifennydd y Cabinet wedi derbyn yr argymhelliad hwn mewn egwyddor, yn amodol ar ganlyniad astudiaeth ddichonoldeb. Fodd bynnag—ac mae yna 'fodd bynnag'—nid yw rhoi penderfyniad terfynol ar ganlyniad yr ymarfer hwn i awdurdodau lleol, sydd eisoes â budd yn hyn—fel y nodir yn ymateb Ysgrifennydd y Cabinet i ni fel pwyllgor—yn rhywbeth y byddem yn awyddus i'w weld yn fy marn i. Credaf ei bod yn bryd i'r Llywodraeth gymryd rheolaeth ar y sefyllfa hon yn ganolog er mwyn penderfynu ar y ffordd orau ymlaen a'i rhoi ar waith cyn gynted â phosibl.

Bu'r pwyllgor yn ystyried opsiynau eraill. Buom yn trafod llawer ar glustnodi cyllid ar gyfer cerddoriaeth o fewn cyllidebau awdurdodau lleol, neu wneud darparu gwasanaethau'n rhwymedigaeth statudol. Daethom i'r casgliad ein bod eisiau cynnig syniadau gwahanol yn ateb a fyddai'n hirsefydlog ar gyfer y dyfodol. Mae'n amlwg fod ariannu'n bryder mawr. Oni bai ein bod yn mynd i'r afael ag ariannu, bydd problemau megis natur amrywiol y ddarpariaeth yn debygol o barhau. Dyma pam y galwasom ar y Llywodraeth i roi'r cyllid angenrheidiol i'r corff cenedlaethol arfaethedig allu cynnal mynediad a darpariaeth gyfartal ar lefel Cymru gyfan. Beth bynnag fydd canlyniadau astudiaeth ddichonoldeb Ysgrifennydd y Cabinet, rydym yn disgwyl i unrhyw system newydd gael ei hariannu'n ddigonol ac i gael cyllid craidd wedi'i glustnodi gan Lywodraeth Cymru.