Part of the debate – Senedd Cymru am 4:22 pm ar 12 Rhagfyr 2018.
Rwy'n fwy na pharod i wneud hynny oherwydd, fel y dywedodd yr Aelod, mae'n fwy cyffredin mewn rhai diwydiannau penodol ac mewn rhai sectorau penodol, ac rwy'n falch y byddwn yn adolygu pob un o'r canllawiau, a chredaf fod gwahaniad yn nodwedd allweddol y mae'n rhaid inni edrych yn agosach arni. Rwyf hefyd yn falch o ddweud bod gwaith y Comisiwn Gwaith Teg sy'n edrych ar y diffiniad o waith teg ar fin cael ei gwblhau. Daw i ben yn y gwanwyn y flwyddyn nesaf, a byddwn yn edrych ar sut y gallwn ddatblygu'r agenda hon.
I gefnogi gweithredu a mabwysiadu'r cyflog byw go iawn, rydym yn mynd i edrych ar opsiynau sy'n cynnwys defnyddio ein pwerau a'n dylanwad ein hunain i gyrraedd y nodau y credaf fod pawb wedi'u cefnogi heddiw yn y gweithlu ehangach, ac rwy'n falch o ddweud bod yr Athro Edmund Heery, prif awdur yr adroddiad gan Brifysgol Caerdydd y buom yn ei drafod heddiw, yn aelod o'r comisiwn hwnnw.
Mae'r cod ymarfer ar gyfer cyflogaeth foesegol mewn cadwyni cyflenwi bellach yn cynnwys ymrwymiad i ystyried talu'r cyflog byw i bob aelod o staff, ac annog cyflenwyr i wneud yr un peth. Hyd yma, mae 150 o sefydliadau wedi ymrwymo i'r cod, gan gynnwys ein holl heddluoedd, byrddau iechyd a phrifysgolion; mae 14 o awdurdodau lleol wedi ymrwymo a disgwylir i eraill wneud hynny'n fuan; mae 84 o fusnesau preifat mewn amrywiaeth eang o sectorau ac 17 o elusennau hefyd yn gefnogol. Mae'n ddechrau da, ond rydym am weld y nifer honno'n cynyddu'n ddramatig. Credaf ei bod hi'n galonogol clywed am uchelgais cyngor Caerdydd i fod yn un o'r dinasoedd cyflog byw cyntaf yn y DU, ac nid cyrff cyhoeddus mwy o faint yn unig sy'n dod yn achrededig—mae cynghorau tref y Barri ac Aberhonddu yn gwneud hynny hefyd, ac mae hynny'n glod mawr iddynt.
Rwyf hefyd yn falch fod y cod ymarfer wedi bod o ddiddordeb mawr y tu allan i Gymru yn ogystal. Er enghraifft, cynhwysodd cyfarwyddwr gorfodi'r farchnad lafur ar gyfer y DU argymhelliad ar god Cymru yn ei adroddiad blynyddol diwethaf. Gallai weld mantais defnyddio gwariant cyhoeddus fel dull o fynd i'r afael â diffyg cydymffurfiaeth â deddfau llafur ac isafswm cyflogau. Felly, credaf ein bod ar y blaen o gymharu â gweddill y DU mewn sawl ffordd ac yn sicr o ran gofyn i gyrff cyhoeddus a busnesau llai ac elusennau i gyhoeddi datganiadau gwrth-gaethwasiaeth fel rhan o'u hymrwymiad i'r cod hwn. Busnesau mawr yn unig sy'n gorfod gwneud hyn o dan Ddeddf Caethwasiaeth Fodern 2015. Ond ni ddylem edrych ar gyflogau yn annibynnol ar agweddau eraill ar waith teg a chyfreithlon. Mae hyn yn rhywbeth y soniodd Helen Mary Jones amdano mewn perthynas â gwahaniaethu ar sail rhyw, ac mae hefyd yn rhywbeth y cyfeiriodd Julie Morgan ato mewn perthynas â gwahaniaethu ar sail oedran, ac yn arbennig, yr her y mae llawer o bobl ifanc yn eu hwynebu.
Rydym wedi cynnwys sbectrwm o arferion yn y cod o'r troseddol i'r anghyfreithlon, yr anfoesol ac ymlaen at yr arfer gadarnhaol o dalu'r cyflog byw. Nid oes unrhyw doriad clir rhwng y categorïau hyn, a'r peth pwysig yw ein bod yn cyflawni rhagor o ddiwydrwydd dyladwy. Os nad ydych yn gwybod, er enghraifft, sut y cyflenwir gweithwyr yn eich cadwyn gyflenwi, sut y gwyddoch nad oes neb yn cael eu hecsbloetio? Nid yw sefydliad yn gwneud y peth iawn os yw'n talu'r cyflog byw ond ei fod yn cyllido hyn drwy dorri manteision eraill neu drwy symud pobl i gontractau llai diogel.
Felly, fel y dywedais yn gynharach, mae'n sicr y gallwn wneud rhagor a bod rhagor y dylem ei wneud drwy'r cynllun gweithredu economaidd a'r cod ymarfer. Credaf eu bod yn gam mawr ymlaen o'n dull blaenorol o ymdrin â'r byd busnes. Rydym eisoes yn ymrwymedig i adolygu effeithiolrwydd y cod yn gynnar y flwyddyn nesaf, ac rydym wedi derbyn argymhelliad cyfarwyddwr gorfodi'r farchnad lafur ar gyfer y DU y dylem ei adolygu. Bydd pob un o ymrwymiadau'r cod, gan gynnwys yr un ar y cyflog byw, yn cael eu hadolygu. Byddwn yn edrych ar yr effaith y mae eisoes yn ei chael a beth sydd ei angen i'w hyrwyddo ac i annog sefydliadau i gyflawni eu hymrwymiadau. Byddwn hefyd yn ystyried a oes angen ei gryfhau mewn mannau, a byddwn yn gwneud hyn mewn partneriaeth â chyflogwyr y sector cyhoeddus, gyda busnesau a chyda'r undebau llafur.
Os byddaf yn dychwelyd i'r rôl hon, byddaf yn edrych yn fanwl lle gall y contract economaidd fynd nesaf a pha sefydliadau partner y gallwn ofyn iddynt ddechrau ei ddefnyddio, oherwydd fy mwriad o'r cychwyn pan luniais y contract economaidd oedd ei gyflwyno yn y pen draw ar draws holl sefydliadau'r sector cyhoeddus, y sector preifat a'r trydydd sector sy'n cael cymorth cyhoeddus, ac ymgorffori—yn amodol ar argymhellion y Comisiwn Gwaith Teg wrth gwrs—y cyflog byw yn y contract economaidd. Nid dyhead yw Cymru cyflog byw, ond cyrchfan y byddwn yn ei gyrraedd. Nid oes gennyf amheuaeth y bydd yr ymrwymiad a ddangoswyd yn y Siambr hon heddiw yn ein helpu ar hyd y ffordd. Diolch yn fawr iawn.