Part of the debate – Senedd Cymru am 3:47 pm ar 15 Ionawr 2019.
Rwy'n ddiolchgar i'r Cwnsler Cyffredinol am y datganiad, a hefyd yn croesawu'r Llywodraeth yn fy ategu i, wrth gwrs, gyda'i apêl i Lywodraeth y Deyrnas Gyfunol ymestyn erthygl 50 ar sail y cynnig a basiwyd cyn y Nadolig.
Jest ar hwnna, wrth gwrs, un peth ydy apelio i Lywodraeth y Deyrnas Gyfunol, er bod yna ddim gwrandawiad ar hynny ar hyn o bryd, ond mae'n bwysig hefyd, wrth gwrs, ein bod ni'n ymestyn mas i weddill yr aelod-wladwriaethau yn yr Undeb Ewropeaidd a fyddai'n gorfod ymateb i unrhyw gais. A ydy Llywodraeth Cymru yn bwriadu cysylltu gydag aelod-wladwriaethau—megis, wrth gwrs, Gweriniaeth Iwerddon—i wneud yn siŵr eu bod nhw'n ymwybodol bod yna rai yn y Deyrnas Gyfunol yn pwyso'n galed nawr i ymestyn yr amserlen?
Un peth sydd ar goll ychydig yn y datganiad, er bod y Cwnsler Cyffredinol yn dechrau cyffwrdd ag e nawr, yw: ymestyn i ba bwrpas? Mi oedd y Cwnsler Cyffredinol newydd, wrth gwrs, efallai wedi adlewyrchu peth o'r ieithwedd rydym ni wedi'i chlywed, wrth gwrs, gan ei gyd-aelodau o'r Blaid Lafur yn San Steffan—hynny yw, ymestyn er mwyn canfod cyfle i gael ailnegodi a chael dêl well. Y gwir amdani—ac roedd hwnna yn sicr yn cael ei ategu yn y trafodaethau gaethon ni gyda Llywodraeth Gweriniaeth Iwerddon—yw dyw hwnna ddim yn opsiwn. Hynny yw, mae'r amser wedi mynd ar gyfer hwnna. Felly dim ond, a dweud y gwir, ymestyn er mwyn rhywbeth sylfaenol wahanol fel aelodaeth o'r farchnad sengl, neu, wrth gwrs, bleidlais y bobl.
Ac ar hyn, wrth gwrs, rydyn ni rhyw bedair awr i ffwrdd nawr o'r bleidlais heno. Bydd pethau'n cyflymu. Dwi'n deall pam mae'r Blaid Lafur wedi ceisio cadw'r opsiynau i gyd ar y ford, ond yn ystod y dyddiau nesaf rydyn ni'n debyg o gael pleidlais diffyg hyder. Y tebygrwydd yw y bydd hwnna'n cael ei golli. Yn y sefyllfa yna, fyddai Llywodraeth Cymru'n symud yn gyflym i wneud penderfyniad a gwneud datganiad ynghylch beth ddylai ddigwydd wedyn? Gallen ni fod yn sôn am ddatblygiadau erbyn diwedd yr wythnos, hynny yw nid rhywbeth yn ystod yr wythnosau nesaf—does dim llawer o wythnosau ar ôl. Felly, ydy'r Cwnsler Cyffredinol yn gallu ein cerdded ni trwy'r camau yn ystod yr wythnos nesaf fydd yn debyg o ddigwydd yn sgil colli'r bleidlais heno?
Ac, yn olaf, hefyd, un o'r pethau trafodon ni yn Nulyn oedd yr angen—beth bynnag sy'n digwydd gyda Brexit, a dweud y gwir—i ddwysáu a chryfhau'r cysylltiadau sydd gyda ni ar draws y môr Celtaidd yn y gwledydd Celtaidd, wrth gwrs, lle mae yna gymaint gyda ni yn gyffredin, cymaint o fuddiannau ar y cyd, ac efallai i ddefnyddio'r capasiti sydd yna o dan y Good Friday Agreement, o dan edefyn 3, i greu perthynas multilateral rhwng Iwerddon, yr Alban a Chymru, fel ein bod ni, beth bynnag yw'r llanast sydd yn digwydd yn San Steffan ar hyn o bryd—ein bod ni, o leiaf, gyda'n gilydd, yn gallu cydweithio i'r dyfodol, er budd, wrth gwrs, y cenhedloedd i gyd.